Non-Consensual Pornography - Hành Hình Thời Đại Số

Trong thời đại công nghệ, mọi khía cạnh của cuộc sống đều có thể được ghi lại và chia sẻ lên mạng internet. Điều này đương nhiên mang lại nhiều lợi ích, từ việc kết nối nhiều người dùng với nhau, đến việc lan truyền thông tin nhanh chóng, tiện lợi. Tuy nhiên, đằng sau sự tiện lợi đó là những mặt tối đáng sợ của công nghệ, đặc biệt phải kể đến là việc quay và phát tán clip quan hệ tình dục (qhtd) không có sự đồng thuận, trong tiếng anh gọi là Nonconsensual pornography (NCP), hay “revenge porn” “cyber rape” và “involuntary porn” [0]. Hiện tượng này không chỉ xâm phạm quyền riêng tư, mà còn mang đến những hậu quả khôn lường cho nạn nhân kể cả về mặt tâm lý và những ảnh hưởng trực tiếp tới cuộc sống thực của họ, những đối tượng đăng tải clip thường kèm theo thông tin nạn nhân rất chi tiết và cụ thể để chỉ đích danh nạn nhân, như thể là một hình thức "hành hình online". Thật dễ dàng nhận thấy rằng, với sự tiếp tay của đám đông online, với sự vô tình và ác ý, chẳng khác nào những con kền kền, xâu xé nạn nhân xấu số một cách không thương tiếc.

Hiện tượng phát tán clip nhạy cảm mà không có sự đồng thuận của các bên liên quan không còn là điều hiếm gặp trong những năm gần đây. Những vụ việc này không chỉ giới hạn ở một quốc gia, mà trở thành một vấn đề toàn cầu, với những hậu quả nghiêm trọng đến cuộc sống cá nhân và xã hội. Nạn nhân, phần lớn là phụ nữ, thường bị ghi hình mà không hề hay biết hoặc trong những tình huống mà họ tin tưởng đối tác của mình. Nhưng khi mối quan hệ chấm dứt, như với cái tên “revenge porn”, những đoạn video này trở thành vũ khí để trả thù, hoặc tệ hơn nữa, là phương tiện để kẻ xấu kiếm tiền bằng cách đe dọa, tống tiền.

Theo một nghiên cứu của Cyber Civil Rights Initiative (CCRI) vào 2017, 15.8% phụ nữ ở Mỹ đã từng là nạn nhân của việc phát tán hoặc đe dọa phát tán thông tin, hình ảnh hoặc video nhạy cảm mà không có sự đồng ý [1]. Con số này chỉ là bề nổi của tảng băng chìm, khi phần lớn các vụ việc vẫn chưa được báo cáo hoặc không có hành động pháp lý. Các nền tảng xã hội và trang web khiêu dâm là những nơi phổ biến nhất để phát tán các video này, với tốc độ lan truyền chóng mặt và khó kiểm soát.

Khi một đoạn video nhạy cảm bị phát tán lên mạng, cuộc sống của nạn nhân gần như bị đảo lộn hoàn toàn. Họ không chỉ mất đi quyền kiểm soát về hình ảnh của mình, mà còn phải đối mặt với sự kỳ thị, xấu hổ, và ám ảnh tinh thần. Nhiều nạn nhân mô tả cảm giác như bị "hành hình công khai" trên mạng, với hàng nghìn, thậm chí hàng triệu người xem đoạn video đó và công khai bình phẩm, chế giễu họ.

Tác động tâm lý có thể kéo dài suốt đời. CCRI cho biết rằng nhiều nạn nhân của việc phát tán hình ảnh nhạy cảm không mong muốn đã trải qua những tác động tiêu cực đến sức khỏe tinh thần của họ, trong đó có hậu sang chấn tâm lý (PTSD), trầm cảm và ý định tử tự. [2]

Không chỉ dừng lại ở vấn đề tâm lý, nạn nhân còn phải đối mặt với hậu quả xã hội nghiêm trọng. Những hình ảnh và video này có thể nhanh chóng lan truyền khắp các nền tảng mạng xã hội, trở thành đề tài bàn tán trong các cộng đồng, và dẫn đến sự kỳ thị xã hội. Nhiều nạn nhân đã phải thay đổi nơi làm việc, thậm chí chuyển nơi cư trú để tránh sự chú ý của cộng đồng và bảo vệ an toàn cá nhân. Những đoạn video nhạy cảm này cũng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự nghiệp của nạn nhân, khiến họ bị sa thải hoặc mất cơ hội thăng tiến trong tương lai .

Một trong những điều khiến nạn nhân phải chịu đựng khổ sở nhất là việc kiểm soát nội dung một khi nó đã bị phát tán. Mặc dù nhiều trang mạng xã hội và nền tảng trực tuyến đã có cơ chế báo cáo và gỡ bỏ nội dung nhạy cảm, nhưng quá trình này thường mất nhiều thời gian và không thể đảm bảo toàn bộ video sẽ được xóa. Những người phát tán thường sử dụng nhiều tài khoản ẩn danh, hoặc chia sẻ trên các trang web khiêu dâm hoặc diễn đàn ngầm, khiến việc xóa bỏ nội dung gần như là không thể. Ngay cả khi video gốc bị xóa, thì việc nó đã lan truyền và được tải xuống bởi hàng nghìn người khác cũng đã gây ra những hậu quả không thể đảo ngược .

Trong thế giới ảo, mọi thứ diễn ra với tốc độ chóng mặt, và đôi khi đám đông trên mạng trở nên tàn nhẫn hơn bao giờ hết. Những người xem video nhạy cảm không chỉ đóng vai trò là khán giả thụ động, mà còn tham gia vào việc lan truyền, bình luận và chế giễu nạn nhân. Trên thực tế, đám đông này tựa giống như những con kền kền, chực chờ để xâu xé những mảnh đời đang chịu đau khổ. Mạng xã hội, vốn là nơi kết nối con người, giờ đây trở thành một công cụ để lột trần và hành hình công khai những nạn nhân vô tội.

Trong nhiều trường hợp, nạn nhân còn phải đối mặt với những lời buộc tội từ chính những người xem video, những kẻ cho rằng việc bị phát tán clip là lỗi của nạn nhân. Họ bị gán cho những cái mác như "ngây thơ," "không biết tự bảo vệ," hoặc thậm chí "tự chuốc lấy." Cái nhìn lệch lạc và sự vô cảm của đám đông online khiến nạn nhân không chỉ phải chịu đựng sự tổn thương về tinh thần, mà còn phải tự bảo vệ mình khỏi những kẻ buộc tội. Shannon Vallor, một nhà triết học công nghệ, đã chỉ ra rằng "sự vô danh của mạng xã hội khuyến khích hành vi phi nhân đạo, vì nó làm giảm trách nhiệm cá nhân" .

Dù rằng nhiều quốc gia đã có những điều luật bảo vệ quyền riêng tư và chống lại việc phát tán hình ảnh nhạy cảm không có sự đồng ý, nhưng việc thực thi chúng vẫn còn nhiều hạn chế. Tại Việt Nam, Điều 32 Bộ luật Dân sự quy định về quyền đối với hình ảnh, cấm sử dụng hình ảnh cá nhân mà không được sự đồng ý của người đó, trừ một số trường hợp đặc biệt như phục vụ mục đích quốc gia, công cộng . Tuy nhiên, việc truy tố và xử lý các vụ việc liên quan đến phát tán clip nhạy cảm vẫn gặp nhiều khó khăn do tính chất ẩn danh của môi trường mạng và sự phức tạp trong việc điều tra các hành vi trên không gian mạng.

Trên thế giới, một số quốc gia như Đức, Anh, và Úc đã ban hành các đạo luật nghiêm ngặt về việc phát tán hình ảnh riêng tư. Ví dụ, tại Đức, Luật Chống Phát Tán Hình Ảnh Không Mong Muốn (NCP Law) quy định mức phạt cao đối với hành vi phát tán hình ảnh riêng tư mà không có sự đồng ý. Những hành động pháp lý này phần nào giúp bảo vệ quyền lợi của nạn nhân, nhưng vẫn còn nhiều điều cần được thực hiện để đảm bảo an toàn trên không gian mạng.

Điều đầu tiên và quan trọng nhất là giáo dục cộng đồng về quyền riêng tư và tôn trọng sự đồng thuận. Mỗi cá nhân cần tự nhận thức rằng việc tiêu thụ, đăng tải, chia sẻ hình ảnh hay video nhạy cảm của người khác mà không có sự đồng ý là một hành vi xâm phạm quyền con người, không chỉ về mặt pháp lý mà còn về mặt đạo đức.

Hệ thống pháp lý cần phải mạnh mẽ hơn để bảo vệ nạn nhân của việc phát tán hình ảnh nhạy cảm. Các cơ quan chức năng cần có những biện pháp nhanh chóng và hiệu quả để xử lý các vụ việc này, từ việc truy tìm kẻ phát tán đến việc gỡ bỏ nội dung khỏi internet. Hơn nữa, các nền tảng mạng xã hội và trang web cần phải chịu trách nhiệm trong việc kiểm duyệt và quản lý nội dung người dùng đăng tải, đảm bảo rằng những nội dung xâm phạm quyền riêng tư sẽ được gỡ bỏ nhanh chóng.

Cuối cùng, nạn nhân của việc phát tán hình ảnh nhạy cảm cần được hỗ trợ cả về mặt tâm lý lẫn pháp lý. Các tổ chức phi lợi nhuận và dịch vụ hỗ trợ tâm lý cần có mặt để giúp đỡ nạn nhân vượt qua những tổn thương tinh thần, trong khi các cơ quan pháp lý nên cung cấp các dịch vụ tư vấn và hỗ trợ pháp lý để bảo vệ quyền lợi của họ.

Việc phát tán clip quan hệ tình dục không đồng thuận là một vấn nạn nghiêm trọng của thời đại số, gây ra những hậu quả to lớn đối với nạn nhân. Thực trạng này không chỉ vi phạm quyền riêng tư, mà còn là hành động "hành hình công khai" trên không gian mạng. Điều cần làm ngay lúc này là nâng cao nhận thức cộng đồng, tăng cường biện pháp bảo vệ pháp lý, và cung cấp sự hỗ trợ cho những người bị hại.

0. Citron, D. K., & Franks, M. A. (2014). Criminalizing revenge porn

1. Cyber Civil Rights Initiative. (2017). Nationwide Online Study of Non-Consensual Porn Victimization And Perpetration

2. Cyber Civil Rights Initiative. (2019). Nonconsensual Pornography Among U.S. Adults: A Sexual Scripts Framework on Victimization, Perpetration, and Health Correlates for Women and Men

3. Vallor, S. (2016). Technology and the Virtues: A Philosophical Guide to a Future Worth Wanting.

4. Bộ luật Dân sự 2015 (Việt Nam), Điều 32.

5. German Criminal Code (Strafgesetzbuch), Section 201a – Violation of intimate privacy by taking photographs.

https://www.gesetze-im-internet.de/englisch_stgb/englisch_stgb.html