Thế giới ta đang sống đang có những chuyển đổi nhanh và phức tạp chưa từng thấy, từ những biến đổi về môi trường, khí hậu, kinh tế, văn hóa, xã hội, cho đến những đột phát về khoa học công nghệ. "What's Next? The Future with Bill Gates" là loạt phim tài liệu cho người xem cái nhìn cận cảnh hơn về những thách thức và cơ hội mà những biến đổi này mang lại. Không những bàn luận về các vấn đề quan trọng và cách mà chúng ta có thể giải quyết, Bill Gates cùng các nhân vật có tầm ảnh hưởng lớn ở nhiều lĩnh vực còn đưa ra những góc nhìn sâu sắc và đa chiều, bao gồm tính đạo đức, trách nhiệm xã hội, những dự đoán và hy vọng tương lai nhân loại.

Episode 1: "What will AI do for us/to us?"

AI có thể làm được gì cho thế giới chúng ta trong tương lai? 
Ở tập này, AI được các chuyên gia miêu tả, đánh giá là một công nghệ, một siêu trí tuệ mang lại nhiều lợi ích to lớn cho xã hội tương lai.
Sở hữu khả năng thu thập dữ liệu, tự học và tự sửa lỗi với tốc độ đáng kinh ngạc, AI đã, đang và sẽ góp phần cải tiến nhiều ngành nghề, đặc biệt là y tế và giáo dục. 
Với sự trợ giúp của AI, y học có thể đạt được những bước đột phá quan trọng, đặc biệt là trong việc phát hiện bệnh sớm và phát triển phác đồ điều trị hiệu quả. Sở dĩ AI có thể trở thành “cánh tay đắc lực” trong y học là nhờ khả năng xử lý, phân tích lượng dữ liệu lớn trong thời gian ngắn. Từ đó, AI cũng có thể góp phần trong việc phát triển thuốc mới và đưa ra các đề xuất “cá nhân hóa” phương pháp điều trị dựa vào hồ sơ y tế của bệnh nhân. Điều này không những giúp phát hiện bệnh sớm, tiết kiệm thời gian mà còn nâng cao tỷ lệ sống đối với những bệnh nhân mắc bệnh nặng.
Trong giáo dục, AI cũng đã thể hiện “khả năng vượt trội” của mình trong việc nâng cao chất lượng giáo dục. Nền giáo dục hiện nay đã được “đổi mới” với sự giúp sức của AI tập trung vào việc cá nhân hóa học tập (cho người học), tối ưu hóa phương pháp giảng dạy, hỗ trợ lớp học hiệu quả, năng động hơn (cho người dạy và người tự học). 
AI như một “trợ lý” ảo đồng hành và “hiểu” trình độ, tốc độ, nhịp điệu học tập của người học, nhanh chóng thiết lập một lộ trình học tập dành riêng, phù hợp với từng cá nhân. Từ đó, nâng cao chất lượng và hiệu quả học tập của người học. Không những vậy, AI cũng giúp hỗ trợ và mở rộng phạm vi giáo dục đến những người khuyết tật và những người khó tiếp cận giáo dục. Thông qua các nền tảng học trực tuyến tích hợp AI, người học có thể tiếp cận với giáo trình, tài liệu và bài giảng từ khắp nơi trên thế giới mà không cần đến trường. Không thể phủ nhận rằng, AI giúp việc học trở nên linh hoạt và dễ tiếp cận hơn bao giờ hết.
Một trong những trợ giúp đắc lực khác của AI không thể không kể đến là khả năng giúp tự động hóa và tối ưu hóa quy trình, giải quyết được rất nhiều vấn đề lớn trong sản xuất, giao thông (nổi trội là xe tự lái), môi trường, biến đổi khí hậu và nhiều vấn đề xã hội, chính trị quan trọng. 
Có thể nói, AI đang dần được phát triển và đưa vào hỗ trợ mọi lĩnh vực đời sống con người mà chúng ta không thể không công nhận “tài năng” của công nghệ này. Tuy nhiên, “cánh tay” của AI càng vươn dài len lỏi sâu vào cuộc sống của con người, càng dấy lên nhiều lo ngại về rủi ro tiềm tàng lẫn thách thức ngày càng rõ ràng. Những lo ngại này xuất phát từ nhiều khía cạnh khác nhau, bao gồm tính đạo đức, tính bảo mật, quyền riêng tư, sự kiểm soát, sự phụ thuộc, phục tùng của con người, tình trạng mất việc làm, và cả việc chúng ta không thể chắc chắn được tương lai AI mang lại sẽ như thế nào. Chính những nhà phát triển AI cũng có những lo lắng này. Các chuyên gia đặt ra nhiều vấn đề cần giải quyết để đảm bảo rằng AI được phát triển đúng đắn hơn, bao gồm nhiệm vụ thiết lập luật pháp và quy định rõ ràng về việc phát triển, sử dụng AI; đặt ra các tiêu chuẩn đạo đức cho AI lẫn quy định tiêu chuẩn đạo đức trong việc nghiên cứu và phát triển AI.

Episode 2: Truth or Consequences?

Thật tình thì mình không có nhiều điều để nói về tập này. Hoặc là mình không hiểu sâu về nội dung vì mình không có đủ kiến thức nền, hoặc nội dung tập này thực sự chỉ xoay quanh việc thế giới chúng ta đang sống đang tràn ngập thông tin sai lệch, bịa đặt, những thuyết âm mưu với quy mô lớn, mà internet đang bị quy trách nhiệm chứ không phải một cá nhân, tổ chức nào.
Internet từ khi xuất hiện đã tích cực biến đổi thế giới, đưa con người đến gần nhau hơn (và xa hơn), “san phẳng” thế giới,... Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của internet thực tế cũng đã gây nên những hậu quả khôn lường cho thế giới chúng ta đang sống.
Ở không gian mạng, người ta lan truyền những thông tin mà có thể chính bản thân họ cũng không biết liệu đó có phải là sự thật hay không. Cũng ở đó, người ta tự do bịa đặt rồi lan truyền nó như thể nó là sự thật. Sở dĩ chúng ta dễ bị thao túng bởi những thông tin sai lệch là vì chúng ta không đủ kiến thức về công nghệ, thiếu hiểu biết về dữ liệu, trí tuệ nhân tạo và các vấn đề xã hội. Như một vòng lặp, khi thiếu kiến thức và dễ dàng tin vào thông tin không có cơ sở, chúng ta có xu hướng suy luận tiêu cực, lo sợ. Càng lo sợ càng có hành vi lan truyền tiếp thông tin mà không có bất cứ nền tảng nào.
Trong khi phần lớn chúng ta nhận thức được hiện trạng này, hướng giải quyết vẫn là dấu chấm hỏi lớn treo lơ lửng. Nếu có thể gọi tên thứ gì đó được cho là rào cản tìm hướng giải quyết, thì đó chính là quyền tự do ngôn luận. Liệu có ranh giới nào giữa việc ta lựa chọn xem gì trên feed và việc ta bị ép buộc nhìn thấy những thông tin đó?
Câu hỏi đặt ra là bạn muốn tự do ngôn luận hay muốn loại bỏ nội dung độc hại/ không đúng sự thật? 
Và,
Ai sẽ là người đặt ra giới hạn giữa quyền tự do biểu đạt và tác hại thực sự của thông tin sai lệch với thế giới?

Episode 3: Can we stop Global warming?

Thế hệ bị ảnh hưởng lớn nhất bởi biến đổi khí hậu là thế hệ của những đứa trẻ chưa được sinh ra.
Biến đổi khí hậu, vô cùng rõ ràng, đang gây nên những thách thức lớn nhất mà nhân loại đang phải đối mặt. Bằng chứng cho điều này rõ ràng đến mức chẳng cần một lời biện minh từ bất cứ cá nhân, tổ chức, chính phủ nào - khi cả con người và muôn loài sinh vật lớn bé đều chung phần thiệt hại. 
Đây không phải là một nhìn nhận tiêu cực, nhưng mục tiêu net zero toàn cầu gần như là không thể đạt được. Tuy nhiên, thay vì chỉ tập trung vào mức độ nghiêm trọng và những tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu, Bill Gates cố gắng tìm kiếm những giải pháp và nâng cao độ khả thi của chúng. Việc đầu tư và nhân rộng quy mô đầu tư vào năng lượng sạch, năng lượng tái tạo,... là vô cùng quan trọng nhưng chưa đủ. 
Bill Gates cùng giới chuyên gia khẳng định cần thúc đẩy nghiên cứu và triển khai các giải pháp công nghệ mới. Một số dự án ông đang đầu tư bao gồm công ty năng lượng hạt nhân (TerraPower), công nghệ năng lượng tái tạo, công nghệ lưu trữ năng lượng sạch, công nghệ làm sạch bầu khí quyền,... Không những thế, tầm nhìn của ông còn xa hơn khi nhấn mạnh tầm quan trọng của việc khuyến khích nghiên cứu và phát triển công nghệ mới. Nói một cách lạc quan, khi những công nghệ hiện tại không thể ngăn chặn sự nóng lên toàn cầu thì nghiên cứu ứng dụng những công nghệ mới mở ra tương lai của mục tiêu net zero.
Cuối cùng, điều cốt lõi nhất trong công cuộc này là nâng cao nhận thức của con người về biến đổi khí hậu, nguyên nhân của các hiện tượng thời tiết cực đoan gần đây, và tầm quan trọng của việc hành động quyết liệt ngay từ bây giờ. Để có thể thực hiện được điều này, cần có sự kết hợp từ cá nhân, doanh nghiệp, chính phủ và tăng cường hợp tác quốc tế. Kết hợp tất cả các hành động như đưa vấn đề biến đổi khí hậu vào giáo dục từ sớm, sử dụng đúng các phương tiện truyền thông, cung cấp hướng dẫn hành động cụ thể cho từng các nhân, đưa ra các chính sách khuyến khích doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh “xanh” theo hướng bền vững,... có thể giúp nâng cao tính khả thi của mục tiêu net zero.

Episode 4: Can you be too rich?

“Của cải đi đôi với trách nhiệm.”
Tập này đi sâu vào chủ đề bất bình đẳng thu nhập, tập trung quanh câu hỏi “Liệu bạn có thể giàu quá mức chăng?” và giới siêu giàu, chính phủ có thể làm gì để tiến tới thu hẹp khoảng cách giàu nghèo, thực hiện lý tưởng công bằng xã hội?
Tuy trong tập phim, Bill Gates chỉ tập trung nói về thực trạng bất bình đẳng thu nhập ở Mỹ, nhưng ở hiện tại, thực trạng này tồn tại trong mọi xã hội, ở mọi quốc gia trên thế giới. Khoảng cách giàu nghèo đã không ngừng gia tăng theo thời gian - kinh tế càng phát triển, khoảng cách càng lớn. Tính đến nay, chỉ khoảng 1,1% dân số (tỷ phú có tài sản ròng trên 1 triệu USD) đang kiểm soát gần một nửa tổng tài sản toàn cầu. Một mức độ chênh lệch đáng kinh ngạc!
Chuyện một cá nhân có thể có thu nhập cao hơn nhiều người khác bản chất không phải là bất bình đẳng mà là kết quả tự nhiên dựa trên năng lực, kỹ năng, sức sáng tạo, dám chấp nhận rủi ro, và có thể bao gồm vận may. Nhóm những người có khả năng kiếm tiền nhiều và rất nhiều này thường thuộc nhóm những nhà phát minh, sáng tạo ra các sản phẩm hoặc dịch vụ có giá trị lớn cho xã hội, như Bill Gates, Elon Musk, Warren Buffett, Jeff Bezos,... Không những vậy, những tỷ phú này còn tạo động lực mạnh mẽ cho nhiều người phấn đấu hơn, trau đồi kiến thức, kỹ năng và đóng góp nhiều hơn cho xã hội.
Tuy nhiên, một khi khoảng cách thu nhập trở nên quá lớn như hiện tại thì lại gây ra nhiều hệ quả tiêu cực cho xã hội, bao gồm bất bình đẳng cơ hội, bất ổn xã hội và giảm khả năng tiếp cận những tài nguyên cơ bản (giáo dục, y tế, cơ hội việc làm,...). Nhóm có thu nhập cao sở hữu tài sản quá lớn cũng sẽ có cho mình quyền lực nhất định, có thể gây ảnh hưởng mạnh mẽ đến chính trị, kinh tế và xã hội, vô tình rút bớt cơ hội cho những nhóm người còn lại. Một trong những hệ quả nghiêm trọng hơn là phân cực xã hội. Khoảng cách giàu nghèo phân chia tầng lớp xã hội. Khoảng cách quá lớn dẫn đến các tầng lớp có góc nhìn, quan điểm khác nhau đến mức không thể hòa giải về mọi khía cạnh (chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội,...). Từ đó, có thể xảy ra bạo lực, tội phạm và bất ổn chính trị, bất ổn xã hội.
Để thu hẹp khoảng cách thu nhập, tiến tới bình đẳng xã hội, Bill Gates, một số tỷ phú, một số chính trị gia và nhiều người chung quan điểm đã đưa ra một số giải pháp bao gồm đánh thuế người giàu cao hơn, tái phân bố của cải, cắt giảm thuế thu nhập, đầu tư vào tài chính công, đầu tư vào giáo dục và đào tạo nghề nghiệp, đầu tư vào y tế và phúc lợi xã hội. Hẳn nhiên những giải pháp này vướng phải nhiều tranh cãi vì đi ngược lại lợi ích của nhóm cá nhân, doanh nghiệp có tài sản lớn và cho rằng những giải pháp có thể tác động không tích cực lên động lực kinh doanh, không thúc đẩy kinh tế phát triển mạnh mẽ lẫn lo ngại về sự gia tăng chủ nghĩa thân hữu, dịch chuyển tài sản và doanh nghiệp,...
Vậy, sở hữu tài sản quá mức có vấn đề gì không? Liệu đánh thuế cao hơn đối với người giàu có phải là một giải pháp hợp lý cho họ và cho xã hội hay không? Cá nhân giàu có và tập đoàn với khối tài sản kếch xù có thể có trách nhiệm đạo đức nào đối với cộng đồng không?
Quan điểm của mình là tạo ra tài sản quá lớn không có vấn đề gì, và người có khả năng tạo thu nhập cao tuân theo luật pháp, đúng chuẩn mực đạo đức xã hội thì đáng ngưỡng mộ và học tập. Tuy nhiên, việc sở hữu và vận hành các tập đoàn lớn để tạo của cải đã chiếm dụng nhiều tài nguyên hơn so với phần còn lại của xã hội. Vì vậy, việc tham gia giảm tác động tiêu cực cho xã hội như cam kết giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ quyền lợi người lao động, đảm bảo điều kiện làm việc công bằng, sản xuất và đầu tư có trách nhiệm, tham gia tích cực vào các dự án từ thiện, an sinh xã hội,... là trách nhiệm nên có của nhóm thu nhập siêu cao.
Chính phủ các nước cũng đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc giải quyết bất bình đẳng thu nhập khi phải cân nhắc đưa ra các chính sách cân bằng, phân định chính sách nào là cưỡng chế, chính sách nào là tự nguyện để tránh những bất mãn quá lớn cho nhóm có thu nhập cao.
Cuối cùng, theo cá nhân mình, phân bổ ngân sách và hướng các chương trình từ thiện tập trung vào giáo dục, nâng cao nhận thức, ý thức, tri thức của tất cả mọi người là giải pháp quan trọng nhất.

Episode 5: Can We Outsmart Disease?

Dịch bệnh - đại dịch đã trở thành một trong những mối lo ngại lớn nhất của loài người ở thời điểm hiện tại, đặc biệt là sau đại dịch COVID-19. Nhiều bằng chứng khoa học chỉ ra rằng nhân loại có thể phải đối mặt với nhiều dịch bệnh mới hơn trong tương lai do sự tiến khuẩn, biến đổi khí hậu, sự dịch chuyển và toàn cầu hóa. Nội dung tập này xoay quanh những tiềm năng và đột phá mà khoa học, công nghệ như AI, công nghệ gene, và vắc-xin có thể giúp ngăn chặn, vượt qua dịch bệnh. Song song đó là những câu hỏi xoay quanh vấn đề đạo đức trong việc áp dụng các công nghệ tiên tiến này.
Như đã đề cập ở những tập trước, công nghệ hiện đại, đặc biệt là AI đã và đang hỗ trợ rất mạnh mọi mặt cuộc sống nhờ khả năng học và phân tích dữ liệu lớn với tốc độc cực nhanh. Nhờ đó, bùng phát một dịch bệnh nào đó có thể được dự đoán sớm, các nhà khoa học và các quốc gia có thể nhanh chóng đưa ra phương án ngăn chặn hoặc ứng phó. Công nghệ cũng có thể giúp theo dõi và kiểm soát dịch bệnh hiệu quả hơn. Mặt khác, tiến bộ công nghệ cũng được sử dụng vô cùng hiệu quả trong việc nghiên cứu và phát triển vắc-xin. Ứng phó với đại dịch COVID-19 là một minh chứng rõ rệt cho khả năng đẩy lùi dịch bệnh mới trong tương lai.
Một tiến bộ khoa học quan trọng được nhắc đến nhiều trong tập này là công nghệ gene/ chỉnh sửa gene ứng dụng trong y học và trong công cuộc đẩy lùi các loại dịch bệnh. Công nghệ gene có tiềm năng cứu chữa bệnh cực lớn với khả năng loại bỏ các bệnh di truyền và ngăn ngừa các bệnh truyền nhiễm, góp phần trong việc nghiên cứu vắc-xin.
Tuy sở hữu nhiều tính năng ưu việt, là cánh tay đắc lực hỗ trợ con người trong nhiều lĩnh vực, những công nghệ mới vẫn “bị” đặt nhiều câu hỏi về đạo đức mà ở đó, ranh giới giữa đúng và sai chỉ là sợi tơ mỏng. Trong phạm vi tập phim, câu hỏi đạo đức cấp thiết nhất là liệu công nghệ gene có can thiệp quá sâu vào tự nhiên hay không. Có thể thấy, chỉnh sửa gene không đơn thuần ảnh hưởng đến một cá nhân, mà còn có thể làm thay đổi di truyền học của các thế hệ tương lai. Và liệu có công bằng hay không khi tầng lớp có thu nhập cao hơn có khả năng chọn gene tốt hơn theo tiêu chuẩn của họ? Quyền riêng tư và khả năng kiểm soát dữ liệu cá nhân cũng là một vấn đề đáng lo ngại với AI vì AI cần lượng lớn dữ liệu cá nhân để tổng hợp và phân tích, nhằm đảm bảo tính hiệu quả. Vấn đề là liệu các dữ liệu cá nhân này có được bảo mật đúng cách hay có bị lạm dụng cho mục đích khác hay không?
Càng nhiều câu hỏi đạo đức được đặt ra, trách nhiệm của các nhà nghiên cứu và chính phủ càng lớn. Đối với các nhà khoa học, họ cần phải cân nhắc trong quá trình nghiên cứu để đảm bảo rằng các công nghệ mới không chỉ là bước đột phá về mặt kỹ thuật, mà còn phải ưu tiên tuân thủ các chuẩn mực đạo đức của xã hội. Các chính sách và quy định pháp lý của các chính phủ cũng đóng vai trò tối quan trọng trong việc giữ cho phát triển công nghệ nằm trong “vòng pháp luật” lẫn “vòng tiêu chuẩn đạo đức”, đảm bảo chúng không bị lạm dụng hoặc dùng sai mục đích. Doanh nghiệp và tổ chức y tế cũng là một “mắt xích” trong chuỗi bảo vệ công nghệ tiên tiến thực hiện đúng sứ mệnh mà nó được nghiên cứu và phát triển. Bất cứ mắt xích nào trong chuỗi này bị “nới lỏng” cũng khiến cho một công nghệ mới đi sai mục đích, gây ảnh hưởng vô cùng lớn cho cá nhân, tổ chức, xã hội và cả những thế hệ tương lai.
Và như vậy, theo mình, nhờ sự phát triển của AI và công nghệ tiên tiến trong mọi lĩnh vực, chúng ta có thể vượt qua các dịch bệnh. Tuy nhiên, tất cả chúng ta đều phải thật cẩn trọng để những gì được tạo ra hỗ trợ chúng ta không vượt qua ranh giới đạo đức, gây ra những hậu quả khôn lường. 
Khoa học công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo đã và đang góp phần tạo nên những thay đổi vượt bậc cho nhân loại. Song song đó là trách nhiệm của mỗi cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp, chính phủ trong việc sử dụng công nghệ tiên tiến một cách sáng suốt và có đạo đức. Chúng ta có thể không chắc chắn về tương lai mà AI mang lại, nhưng tương lai chắc chắn phụ thuộc vào cách chúng ta sáng tạo, điều khiển và quản lý công nghệ. Sức mạnh của trí tuệ nhân tạo cần được sử dụng đúng cách để đạt được sự tiến bộ, công bằng và phát triển bền vững.