Nợ để đi học và cái giá của tấm bằng đại học: Tốt nghiệp xong chưa kịp giàu đã thấy nghèo

- Trước khi vào chủ đề chính tôi muốn khẳng định lại một lần nữa, bản thân tôi là du học sinh đang đi học ở Mỹ, 20 tuổi và tôi chưa ra trường, nhưng cho đến thời điểm hiện tại kể từ khi tốt nghiệp cấp 3 tôi đã học qua 3 ngôi trường đại học khác nhau từ Việt Nam cho tới bên này, bản thân đã được nghe và tìm hiều rất nhiều về việc sinh viên vay nợ để đi học và trong bài viết cũng được tôi nghiên cứu, tìm hiểu từ rất nhiều nguồn khác nhau. Blog này sẽ tập trung phân tích việc "Nợ để đi học" ở Mỹ, các số liệu hay dẫn chứng cũng sẽ được dùng ở các bài báo và các đầu nguồn nước ngoài. Trên một góc nhìn nào đó thì vấn đề này cho dù ở Hoa Kì hay Việt Nam cũng sẽ có những yếu tố mà cả hai đều có hoặc không, nên mong mọi người hoan hỉ đọc và đón nhận, và sẽ càng tốt hơn nếu tôi nhận được góp ý từ mọi người để có thể cải thiện trong các bài tới trong tương lai. Dưới đây là những gì tôi đã được nghe và cũng là phân tích của tôi về chủ đề này.

“Tôi từng nghĩ đi học là đầu tư cho tương lai. Nhưng giờ nhìn cái app loan servicer mỗi tháng, tôi không chắc là mình đầu tư hay tự trói mình nữa.”

Hồi nhỏ tôi hay nghe ba mẹ nói: “Phải học giỏi mới có tương lai.” Vậy nên tôi học. Học chăm, học ngày học đêm, rồi còn vay nợ để đi học bời vì không muốn phải phụ thuộc vào nguồn tài chính của gia đình, tôi muốn bản thân mình tự lập, và đinh ninh rằng sau khi tốt nghiệp, mọi thứ sẽ ổn, tôi cũng nghĩ rằng gánh một cục nợ cũng sẽ là động lực cho bản thân phải thật cố gắng sau khi tốt nghiệp. Nhưng rồi tôi nhận ra – nợ sinh viên không chỉ là một con số. Nó là một gánh nặng đè lên mọi khía cạnh cuộc sống của người trẻ như tôi.

- Theo một nghiên cứu trên Journal of Labor Economics, cứ mỗi $1,000 student loan thì khả năng mua được nhà trước tuổi 30 giảm 1.8% (Mezza et al., 2020). Nghe thì tưởng ít, nhưng với con số khoảng hơn $30,000 tiền nợ trung bình để đi học của một sinh viên Mỹ sau tốt nghiệp?( nếu tính cả vay tư nhân thì con số có thể lên tới $40-$50,000 là bình thường) Tạm biệt giấc mơ nhà riêng ở cái đầu tuổi 2x nhé.

Không chỉ vậy, một khảo sát của Gallup cho thấy 3/4 người vay nợ đã phải hoãn cưới, sinh con hoặc mua nhà (CNN, 2024). Có người không dám hẹn hò vì… sợ mở lòng rồi phải kể chuyện đang nợ sáu con số.

- Cái mà ít ai nói đến hơn – đó là áp lực tâm lý từ khoản nợ này. Tôi từng nghĩ stress vì học là hết, ai ngờ tốt nghiệp xong lại đến stress vì trả nợ.

Theo một review trong Journal of Health and Social Behavior, những người có nợ sinh viên cao hơn thường có nguy cơ mắc lo âu, trầm cảm và các rối loạn tâm lý khác cao hơn so với người không vay nợ (Walsemann et al., 2020). Cảm giác bị "kẹt" trong một khoản nợ dài cả chục năm khiến nhiều người thấy bất lực, tê liệt và mất kiểm soát cuộc sống.

Và cái đau nhất là, stress này không tự biến mất. Nó ăn mòn dần dần từng ước mơ, từng mối quan hệ, từng quyết định nhỏ nhất.

- Student debt không chỉ làm chậm thời gian bước đến thành công của bạn – nó còn giới hạn lựa chọn. Một nghiên cứu gần đây (Martinez et al., 2024) chỉ ra rằng nhiều sinh viên nghèo, sau khi tốt nghiệp đã buộc phải chọn những công việc "ổn định tài chính" để trả nợ thay vì theo đuổi đam mê. Tức là nợ học đã quyết định luôn cả sự nghiệp thay cho người học.

Không chỉ vậy, nợ sinh viên cũng góp phần duy trì bất bình đẳng xã hội. Nghiên cứu của Addo et al. (2016) phát hiện rằng sinh viên da màu thường nợ nhiều hơn sinh viên da trắng, ngay cả khi cha mẹ họ có tài sản tương đương. Bạn không đọc nhầm đâu, chủng tộc cũng quyết định cả khả năng gánh nợ và khả năng thoát nợ. Một hệ thống tưởng chừng như "trung lập" như vay nợ giáo dục lại đang tái tạo lại các bất công xã hội.

- Nghe thì có vẻ hợp lý: xóa nợ cho người vay, trả lại sự tự do cho thế hệ trẻ. Nhưng không phải ai cũng đồng ý. Adam Looney, một nhà kinh tế tại Brookings Institution, cho rằng việc xóa nợ đại trà có thể làm lợi cho những người có thu nhập cao hơn, đặc biệt là những ai có bằng sau đại học và nợ nhiều (Looney, 2022). Theo ông, thay vì xóa trắng, cần có chính sách hướng tới những nhóm yếu thế hơn, như sinh viên thu nhập thấp, người không hoàn thành bằng, hay người bị mắc kẹt trong nợ tư nhân.

Tức là: xóa nợ nghe thì sướng tai, nhưng nếu làm không khéo sẽ lại… nuôi sai người.

Nếu nhìn một cách công bằng, student loan không hoàn toàn xấu. Nhờ nó, hàng triệu sinh viên – đặc biệt là những người xuất thân không khá giả – mới có cơ hội bước chân vào giảng đường, chạm tay vào tấm bằng mà cha mẹ họ chưa từng có. Ở một góc độ nào đó, nợ học là “cánh cửa” mở ra cơ hội mà nếu không vay thì chắc chắn không bao giờ với tới.

Nhưng… cái giá phải trả có đáng không?

Trong một xã hội mà mức học phí đại học tăng nhanh hơn cả thu nhập, nhiều người đi học xong rơi vào tình cảnh “có bằng nhưng không có tiền”. Tấm bằng từng được xem là "đầu tư" thì giờ đây đang biến thành gánh nợ lãi kép. Nếu may mắn ra trường có job tốt, bạn có thể trả nợ trong 10 năm. Nhưng nếu ra trường lương bèo, hoặc ngành học không đúng thị trường? Bạn sẽ kẹt với món nợ ấy hàng chục năm, và đôi khi trả gấp đôi gấp ba số tiền ban đầu.

Theo bài của Hanson (2024), 22% người vay nợ đã phải từ bỏ việc khởi nghiệp vì không có vốn, và hơn một nửa người thuê nhà nói rằng họ không thể mua nhà vì nợ học. Thế là rõ ràng: nợ để đi học có thể là bệ phóng – hoặc xiềng xích – tùy thuộc vào điều kiện mỗi người và hệ thống sau khi bạn ra trường.

- Ở thời điểm mình đăng bài viết này thì đã hơn 3 tháng kể từ lần cuối mình lên sóng. Không quá dài, nhưng đủ để mọi thứ thay đổi kha khá. Cảm ơn bạn vì đã đọc đến tận đây, thật sự rất trân trọng điều đó. Mong là bạn vẫn sẽ tiếp tục đồng hành và ủng hộ mình trong những bài viết tới.

Nguồn mình sử dụng trong bài: