Những lý do khiến chúng ta chưa bắt đầu viết?

Hôm vừa rồi, mình có khảo sát ý kiến về câu hỏi này trong nhóm Viết lách mỗi ngày mà mình khởi xướng và nhận về lượt vote như sau:

Nhìn qua số liệu đó, mình chợt nhận ra rằng chính bản thân người hay viết như mình cũng đã và đang trải qua những vấn đề trên. Vậy nên, nếu bạn có đang gặp phải một hay nhiều lý do trên thì cũng sẽ có cách khắc phục mà thôi, yên tâm.

Dựa theo trải nghiệm của cá nhân, mình sẽ chia sẻ kinh nghiệm về từng vấn đề và hướng khắc phục sao cho hiệu quả. Mong rằng sẽ có ích với những người còn đang ngại ngùng trước viết lách.

Lý do đầu tiên và lớn nhất chiếm đến 40% là “Không biết bắt đầu từ đâu”, mình cũng sẽ ghép lý do “Chưa biết viết về chủ đề nào” chiếm 4% vào chung bởi 2 lý do này đều phản ánh việc bạn không biết bắt đầu từ đâu với viết lách.

Phải nói rằng thời gian đầu tiên khi mới bắt đầu chập chững viết, đó là lý do lớn nhất mình phải đối mặt. Đôi khi thấy người khác viết được những bài viết hay, nhận được rất nhiều tương tác, nhiều lời khen, rồi nghĩ một ngày mình cũng được như vậy thì thích nhỉ, rồi cũng ham, cũng thầm muốn được như vậy. Bỏ nha, đó là lý do khiến cho bản thân chúng ta dễ mất phương hướng và nhụt chí trong giai đoạn đầu tiên, và hơn hết là nó không đủ mạnh để giúp bạn đặt tay vào bàn phím lúc rảnh rỗi để viết đâu.

Cần phải tìm được lý do đủ mạnh mẽ trước khi bạn quyết định làm bất cứ một điều gì, bởi việc đó sẽ khiến bạn mất thời gian, mất công sức, mà việc gì muốn có thành quả xứng đáng cũng phải cần thời gian và sự rèn luyện tương xứng (Nhớ quy tắc 10,000 giờ chứ?).

Lý do của mình ban đầu đó là viết sẽ giúp mình lưu lại suy nghĩ và trải nghiệm của bản thân đi cùng với những bức ảnh. Gần đây, viết giúp mình tư duy tốt hơn, giúp mình kiếm được những công việc liên quan đến viết lách và sáng tạo nội dung. Xa hơn, viết sẽ giúp mình xây dựng cộng đồng và kết nối mọi người lại với nhau. Vậy, lý do bắt đầu của bạn là gì?

Một nguyên nhân khá buồn cười nữa trước đây khiến mình lười viết nữa là đánh máy chậm, 1 năm trước đây mình không biết đánh máy 10 ngón, còn nhớ hồi cấp 3 đánh máy chậm như rùa bò bằng mấy ngón tay mổ cò. Nếu bạn còn đang đánh máy mổ cò thì việc đánh máy thường xuyên cũng là cách nhanh nhất để bạn có thể học được đánh máy 10 ngón tay (Trước tiên là lên Google học cách đặt bàn tay sao cho chuẩn rồi luyện một vài ngày trước cho quen phím đã bạn nhé). Chỉ cần 1 tháng, mỗi ngày khoảng 1-3 giờ luyện tập là bạn có thể đánh máy thành thạo rồi, còn muốn đánh nhanh thì cứ trên 3 tháng là được.

Khi đã bắt đầu biết viết, khắc phục những thiếu sót của bản thân, có lý do đủ lớn thì làm gì tiếp theo?

Bạn có thể lựa chọn, hoặc là trung thành với 1 chủ đề mà bạn cho là hiểu biết và là chủ đề bạn thích nhất, hoặc là viết về mọi thứ đang diễn ra xung quanh bạn, không giới hạn chủ đề. Còn mình thì chọn cách viết về nhiều chủ đề, bởi ban đầu mình cũng không biết mình am hiểu về chủ đề nào nhất để viết, hơn cả là thử nhiều rồi mới biết mình thích gì đúng không, và thế là mình cứ thế bắt đầu thôi.

Từ những điều đơn giản như cảm nghĩ về những trang sách vừa đọc (Mình hay review sách sau khi đọc xong), suy nghĩ sau 1 ngày, 1 tuần, 1 công việc (Dạng viết nhật ký), về những khoảnh khắc đẹp trong cuộc sống, rồi về chuyện tình yêu (chủ đề này viết hoài không hết ý tưởng, nhưng thích hợp cho các bạn có tâm hồn mộng mơ một chút),… Rồi khó hơn chút là mình tìm hiểu về những chủ đề học thuật để phân tích và tổng hợp thông tin, đóng gói trải nghiệm trong một lĩnh vực đã qua,… Đó là cách để mình tự hệ thống hóa kiến thức và trải nghiệm của bản thân, hơn nữa có thể chia sẻ được với người khác, một công đôi việc (Cũng là cách để rèn luyện tính tự học).

Mình đã bắt đầu như vậy, khi bắt đầu rồi, nếu viết không hay cũng đừng nhụt chí, những bài viết dở tệ đầu tiên chính là nền tảng cho những bài viết hay sau này của bạn. Mỗi tuần 1 bài, bạn sẽ thấy rằng mình tiến bộ nhanh như thế nào. Hãy biến viết lách trở thành thói quen, đừng gò bó bởi thành tích hay con số nào cả, bạn sẽ không bị mất phương hướng trong giai đoạn đầu tiên.

Tiếp đến là lý do lớn thứ 2 là “Thiếu trải nghiệm”

Công nhận là thiếu trải nghiệm thì chưa cần viết mà nói thôi cũng đã khó rồi, biết gì đâu mà chém mà viết. Nhưng mình tin rằng bạn không thiếu trải nghiệm đến mức không thể viết được, có thể bạn thiếu trải nghiệm bán hàng, thiếu trải nghiệm tình yêu, thiếu trải nghiệm trong một lĩnh vực, nhưng bạn lại có trải nghiệm về tình bạn, về một kỹ năng hay thói quen nào đó nhỉ. Hơn cả, chính bạn là người có trải nghiệm sâu sắc nhất về cuộc sống của chính bản thân mình, đúng thế không nào?

Có phải bạn rất nhớ cái lần bị điểm thấp trên lớp trong khi đã ôn tập rất kỹ lưỡng, rồi về nhà làm gì cũng thấy chán nản, thấy thất vọng về bản thân. Có phải bạn rất nhớ, lần đầu tiên được sếp tuyên dương trước tập thể sau khi đã cố gắng rất nhiều cho dự án đó, bạn rất am hiểu việc chụp ảnh, rất nhớ chuyến du lịch cùng người ấy,…

Bạn chính là người nắm giữ trải nghiệm của chính bạn, những hình ảnh, cảm xúc, những suy nghĩ tâm tư của bạn vẫn còn rất sinh động, chỉ là bạn chưa lục lại và tự chiếu lại thước phim đó mà thôi. Bạn có thể viết về những trải nghiệm đó mà đúng không?

Và đó chưa phải là lý do để bạn không thể bắt đầu với viết lách. Nhưng mình nói như vậy không phải để bạn nghĩ rằng bản thân đã có đủ trải nghiệm đâu nha, chúng ta còn phải trải nghiệm từ cuộc sống và công việc rất rất nhiều để trưởng thành, sống là trải nghiệm mà.

Muốn viết được nhiều thì tất nhiên phải trải nghiệm nhiều, phải đọc sách nhiều hơn, va vấp thực tế nhiều hơn, nghiệm thu sau những lần thất bại và thành công nhiều hơn. Từ đó, vốn sống, vốn kinh nghiệm mới dày lên để bạn có tư liệu mà viết, ngồi một chỗ sẽ không giúp bạn dạn dày kinh nghiệm hơn bằng việc bước ra ngoài và lăn xả. Tuổi trẻ là tuổi đẹp đẽ để mỗi người chúng ta trải nghiệm mà không sợ sai, cứ làm tới đi, sai thì làm lại, bạn sẽ nhận ra sẽ không nhiều người mất thời gian phán xét bạn mãi.

Vậy nha, đừng nói rằng thiếu trải nghiệm nên không viết được nhé.

Lý do lớn thứ 3, "chưa biết viết" chiếm 16%

Mình nghĩ, bạn may mắn khi nhận ra mình chưa biết viết. Đến bây giờ mình cũng chưa tự tin rằng mình biết viết hoàn toàn, mình cũng chỉ dựa vào kinh nghiệm và tay quen là nhiều thôi. Viết thì là vô vàn, viết báo cáo, viết kế hoạch, viết CV, viết luận tiếng anh, viết bài truyền thông, viết đơn xin tài trợ, viết thư bán hàng, viết bài chuẩn SEO, tản văn… Có quá nhiều loại viết để học, nhưng chúng ta sẽ bổ sung từ từ, không có gì phải vội cả. Thiếu cái gì thì bổ sung cái đó, quan trọng là biết mình có gì biết xã hội đang cần gì để bổ sung ha. Như bài mình đang viết cũng là một dạng của viết lách nhưng là viết bài chia sẻ kinh nghiệm đơn giản thôi.

Mình nhớ mình cũng từng viết một bài rất dài dành cho những bạn muốn tập viết từ con số 0, nếu bạn chưa đọc thì có thể tham khảo bài tại trang cá nhân của mình nhé (https://bom.to/9Z3aV9)

Vậy đó, không biết thì bảo không biết và tự trang bị cho bản thân kỹ năng cần thiết. Còn đã không biết mà cũng không chịu học hỏi thì thôi vậy, mình cũng không biết còn cách để truyền đạt thông điệp đến bạn.

Mình sẽ ghép “Bí ý tưởng” và “Không tìm được cảm hứng” thành một.

Đúng là không thể tránh khỏi lý do này được, nhà văn còn có lúc bí ý tưởng chứ chưa nói đến người bình thường chúng ta. Với mình, sau khi trải qua khoảng thời gian sử dụng quá nhiều tư liệu từ trải nghiệm để viết và đôi khi ở nhà quá lâu sẽ khiến mình bí ý tưởng hoặc mất cảm hứng. Nhắc mới nhớ, nghỉ Tết lâu quá nên cũng bí bách lắm, bạn có cảm thấy mình có ý tưởng nhưng ý tưởng không đủ sâu sắc để viết thành bài, mọi thứ rất rời rạc, nhiều khi mình bị như vậy đó.

Những lúc như thế, cần thay đổi không khí để tạo cảm hứng sáng tạo, mình hay chọn cách đến những quán café, gặp gỡ và thảo luận với bạn bè, đi du lịch, đọc thêm sách, đọc những bài viết hay trên Spiderum, đọc bài chia sẻ của những anh chị cô chú đi trước, chơi thể thao, chạy bộ cũng sẽ giúp mình có thêm ý tưởng…

Sẽ có nhiều cách để bạn tìm ra ý tưởng cho mình, hãy linh hoạt giữa những cách mà bạn biết, nếu vẫn bí ý tưởng, hãy để đầu óc thư giãn vài hôm đừng ép bản thân quá nhé.

“Viết chưa hay” và “Sợ bị đánh giá” mình sẽ ghép làm một bởi 2 lý do này cùng chung vấn đề là “sợ bị đánh giá”.

Mình hồi mới bắt đầu chia sẻ những bài viết lên trang cá nhân, cũng khá là ngại bởi khi đó mọi người sẽ bắt đầu đánh giá mình qua những bài viết. Phải chấp nhận thôi, mình đã đăng lên thì bạn bè có quyền đánh giá những bài viết đó. Điều quan trọng mà mình biết là cần phải kiên trì, chấp nhận xuất phát điểm của mình với việc viết chưa hay để tiếp nhận góp ý của người khác, qua mỗi bài viết, mình sẽ viết tốt hơn một chút, cứ như vậy qua 5 bài, qua 10 bài, rồi 30 bài, mình không tin rằng kỹ năng viết của mình không được cải thiện.

Nếu bạn vẫn ngại việc mình bị đánh giá bởi những bài viết chưa hay, hãy đăng bài với chế độ chỉ mình tôi, hoặc tạo nhóm kín chỉ có mình bạn để đăng bài vào đó. Ngoài ra, bạn có thể đăng bài mình viết vào những hội nhóm về viết lách, khi đó bạn sẽ nhận được nhiều lời góp ý tích cực hơn. Khi nào bạn viết hay hơn, hãy tự tin chia sẻ trên trang cá nhân của mình, còn nếu bạn không thích thì cũng không sao.

Nhiều lúc cũng sẽ buồn khi nhận được những lời bình phẩm tiêu cực, nhưng dần dần mình quen với điều đó và luôn tin vào lý do tích cực là khác nhau về góc nhìn và quan điểm. Bạn phải luôn hướng đến phần đông những người ủng hộ mình và quên dần phần rất nhỏ luôn bác bỏ và chỉ trích bạn. Hãy mạnh mẽ và bạn sẽ nhận được thành quả xứng đáng.

Lý do cuối cùng là “Lười”

Nhiều lúc mình cũng lười thật, chẳng muốn động tay xuống bàn phím, lười nhất là lúc phải sửa bản thảo, cái cảm giác phải đọc đi đọc lại vài ba lần bài mình viết thật sự chán, chắc nhiều bạn cũng đồng cảm với mình. Nhưng muốn bài hay thì phải đầu tư vào khoản trau chuốt, tỉa tót những phần chưa hay. Càng sửa nhiều thì bài viết của bạn càng hay.

Còn lười để bắt đầu thì mình cũng không biết phải nói sao, bệnh này ai cũng mắc phải, và phải tự mỗi người thoát khỏi nó mà thôi. Thường thì mình hay áp dụng cách là mang máy tính ra khỏi nhà mà không đem theo sạc để ép bản thân phải làm cho xong một việc. Ở nhà cũng khiến mình lười hơn, nên mình cũng hay ra quán café để viết được tập trung hơn, vì là ra quán café thì tốn tiền, nên là mình thường tự thúc đẩy bản thân cần làm việc gì đó có ích bù đắp vào khoản chi phí đó, như viết cho xong 1 bài chẳng hạn. Hơn nữa, ra quán café view đẹp cũng giúp bản thân mình có cảm hứng viết lách và làm việc hơn.

Vậy thôi nhỉ, một bài viết dài về chủ đề viết lách, mong rằng với góc nhìn của một người tay mơ như mình sẽ giúp được những người bạn còn đang gặp khó khăn trong việc viết lách. Những lý do còn rất nhiều, bởi khi chúng ta muốn chúng ta sẽ tìm cách, khi chúng ta không muốn thì sẽ tìm ra đủ mọi lý do. Mình muốn tặng bạn một câu như thế này: