Có thể thấy , ngày nay ngày càng nhiều những lời phán xét được đưa ra đặc biệt là trong hoàn cảnh công nghệ bùng nổ, mọi người dễ dàng tiếp cận với nhiều nguồn thông tin hơn qua các trang mạng xã hội, các trang báo điện tử, và do đó, ngày càng nhiều lời phán xét được đưa ra. Những lời phán xét cũng là một trong những chủ đề mà rất nhiều các blog , trang báo , các phương tiện thông tin khác bàn tới.

Khi đọc các chủ đề đó, gần như tất cả đều có ý kiến chung : Không nên đưa ra những lời phán xét , chúng ta không có đủ căn cứ để có thể phán xét một điều gì đó . Và từ đó định hình trong đầu mọi người một quan niệm : Phán xét là xấu. Điều đó có đúng không ? Và nếu đã coi phán xét là xấu thì chắc chắn các bạn cũng sẽ cho rằng không nên phát biểu chúng ra làm gì cả.

Góc nhìn mỗi người mỗi khác, và tôi có một cách nhìn khác về những lời phán xét.

Hoàn toàn có thể coi những lời phán xét thực chất là nhận xét , đều có nghĩa là đưa ra ý kiến của người nói về một sự vật hoặc sự việc nào đó. Nhưng tại sao nhắc đến nhận xét mọi người lại có vẻ dễ chịu hơn là phán xét ?

Khi nhắc đến những lời phán xét thì đại đa số sẽ nghĩ ngay đến nhận xét tiêu cực, nó mang một sắc thái rất nặng nề , nhưng có ai nghĩ rằng đánh giá tích cực cũng là một lời phán xét. Hay là vì sự thoải mái trong những lời đánh giá tích cực mang lại mà chúng ta không nghĩ tới đó cũng là phán xét, đến khi nó mang lại cảm giác tiêu cực thì chúng ta mới nghĩ đó là phán xét và bắt đầu chống trả lại bằng câu nói : "Bạn chẳng hiểu gì về tôi / nó để mà phán xét cả."

Theo tôi , phán xét không được coi là xấu. Nó là một bản năng cơ bản mà ai cũng có từ đó. Từ việc đánh giá xem đồ chơi nào thú vị và không thú vị qua cách nhìn bề ngoài, ai là người ghê gớm hơn ai, lớn hơn chút nữa , chúng ta bắt đầu đánh giá nhiều hơn về sắc đẹp ( đẹp hay xấu ) , trình độ học vấn ( giỏi hay dốt ) , cái nào đúng cái nào sai, hành động nào là không nên làm và hành động nào thì nên , ... Lớn hơn nữa chúng ta phải tự chọn con đường cho mình , khi đó bắt buộc chúng ta sẽ đặt câu hỏi cho mình : Con đường nào dễ đi hơn con đường nào, nghề nào dễ xin việc hơn, đối tác nào đáng tin cậy hơn , .... Trên thực tế , chúng ta luôn không có đủ dữ kiện để mà đưa ra những lời nhận xét thật chính xác, lúc đó chúng ta bắt buộc phải phán xét dựa trên những đặc điểm bề ngoài, những nguồn thông tin mà ta có. Vậy, nếu coi những lời phán xét là sai trái và không nên đưa ra lời đánh giá nếu chúng ta chưa hiểu rõ vậy thì chúng ta sẽ làm thế nào trong những trường hợp kể trên, không lẽ chọn xem thích cái nào hơn cái nào ( còn gọi là theo một cách quá cảm tính ). 

Đó là những vấn đề có lợi trực tiếp cho bản thân chúng ta, còn những thứ gián tiếp thì sao : Nhà nước yêu cầu chặt hàng nghìn cây xanh để làm đường, tăng thuế , tăng giá nước, giá xăng, cấm lưu thông xe mô tô trong nội thành , tăng học phí , cao hơn nữa là các quyền của bản thân chúng ta ( quyền được sống , quyền được chết , quyền bình đẳng, quyền được tự do phát biểu ý kiến , ... ) .... Nếu các bạn theo hướng không đưa ra những lời phán xét thì các bạn sẽ nói rằng : "Bạn không biết nguyên nhân thực sự để làm những việc đấy đâu, đừng phán xét nữa !!!" Okay, vậy mọi vấn đề đưa ra có lẽ chúng ta chỉ cần dăm dắp làm theo vì chúng ta không biết được tại sao họ làm vậy ? 

Ở đây , mình hoàn toàn đồng ý quan điểm là có nhiều trường hợp chúng ta không hiểu được thật và không nên phán xét nhưng nếu cứ lấy lý do này cho mọi trường hợp chỉ chúng ta có khác gì một lũ cừu bị bầy sói thao túng muốn làm gì thì làm ?

Do đó, theo tôi phán xét không phải là xấu, nhưng chúng ta cần tìm cách đưa ra lời phán xét sao cho đúng với bản chất sự việc nhất, lựa chọn đúng đối tượng cần phán xét, và cần biết khi nào thì nên đưa ra lời phán xét , khi nào thì không. 

Có ba vấn đề lớn mà tôi nghĩ cần xem xét để đưa ra những lời phán xét chuẩn và đúng thời điểm :

        - Nguồn thông tin

        - Cảm nhận của bản thân

        - Bản thân vật / người bị đánh giá

Khi bạn định đánh giá một vấn đề nào đó, cần tìm hiểu hết các nguồn thông tin liên quán đến vấn đề đó, kết hợp với các kiến thức đọc được trên sách báo , đọc những ý kiến khác nhau về vấn đề đó và tự đánh giá xem mình nên tin vào điều gì.

Đây là vấn đề liên quan đến nhận thức của mỗi người.

Có trường hợp thì nên đưa ra, nhưng còn lại thì không nên. Nói vậy quả thực rất mơ hồ nhưng đó là tất cả. Tuỳ vào hoàn cảnh và trường hợp cụ thể mà chọn lựa cái ( vấn đề ) cần phán xét.

Tôi sẽ đưa ra đây một trường hợp:

Chắc hẳn nhiều người biết đây là chương trình Ai là triệu phú, và trường hợp của bạn này chúng ta không còn xa lạ gì. Có hai trường hợp cần xem xét.

Chương trình đưa ra hai câu hỏi mà bạn gái này không trả lời được : 

        - Câu hỏi 1 : "El Nino là gì ?"

        - Câu hỏi 2 : "Người ta thường thấy canh cua nấu với thứ gì ?"

Câu hỏi một , bạn gái này không biết El Nino là một hiện tượng thời tiết , và cộng đồng mạng đồng loạt chê trách cô gái này , được biết là một kỹ sư ( tốt nghiệp khoa ô tô ) mà không biết El Nino là gì. Có một bộ phận bảo vệ bạn này, với lý do : "Biết để làm gì ? " hay "Không biết thì sao ?"

Tôi có nhớ đến một mẩu tin trên báo vnexpress : Trong truyện Sherlock Holmes, có lần bác sĩ Watson thắc mắc vì sao Holmes không biết trái đất quay quanh mặt trời. Holmes trả lời, đại ý "việc trái đất quay quanh mặt trời hay mặt trời quay quanh trái đất đâu có liên quan gì đến tôi. Trí nhớ của anh như một căn phòng, anh càng vứt vào đó nhiều thứ vô dụng thì trong đó càng có ít thứ hữu dụng".

Sherlock Holmes nói vậy là đúng nhưng việc xác định đâu là thứ vô dụng không nên nhét vào là không đơn giản. Có lẽ một lập trình trình viên thì không cần biết đến kiến thức triết học , đại đa số mọi người thì không cần biết đến mặt trời quay xung quanh trái đất , ... Nhưng một nữ kĩ sư ô tô cần biết El Nino là gì không. El Nino là hiện tượng nước biển nóng lên , gây ra ảnh hưởng thời tiết trên phạm vi toàn cầu. Do đó, theo tôi là có, vì những nghiên cứu và áp dụng của cô vào những máy móc thiết bị một phần ảnh hưởng đến quá trình xảy ra El Nino , từ đó ảnh hưởng đến khí hậu và cuộc sống của chúng ta.

Sang câu hỏi thứ hai, các bạn tiếp tục nói cô gái là không nên, vấn đề mà các bạn cần bàn tới là cách đặt câu hỏi của chương trình thì đúng  hơn. Mỗi vùng miền sẽ có một đặc trưng khác nhau, nên chữ "thường" cũng sẽ thay đổi. Ở quê tôi, tôi thấy mọi người thường nấu canh cua với lá ớt hơn là rau đay.

Ở trên tôi đã phân tích một trường hợp cụ thể của việc áp dụng cảm nhận của bản thân vào việc phán xét.

Cái này có vẻ hơi khó chấp nhận , nhưng như tôi đã phân tích ở trên, phán xét là một bản năng cơ bản của con người , như vậy thay vì cố gắng để yêu cầu mọi người không dùng nó tại sao chúng ta không làm quen với nó.

Nếu muốn người khác không có cách nhìn sai về mình thì cách bạn hãy đưa cho họ đủ thông tin để họ hiểu đúng vấn đề. Tôi nghĩ chúng ta thường có những điều không muốn nói ra, nhưng vẫn mong mọi người xung quanh hiểu được, vậy thì có hơi vô lý hay không ? Có thể là các bạn sẽ phản biện : "Tôi chẳng cần người khác phải hiểu, ai cần họ phán xét tôi ?" Nhưng như tôi đã nói , phán xét là bản năng, và họ phán xét là để chọn lựa xem có nên tiếp xúc ( làm quen , giao lưu ) hay để xác định cách giao tiếp với bạn. Như vậy nếu bạn đã chấp nhận không nói ra , thì có lẽ bạn cũng cần chấp nhận việc người khác hiểu sai về bạn.

Như vậy, qua đây tôi muốn đưa ra ý kiến của mình về những lời phán xét :

        - Những lời phán xét không phải là xấu, nó là một bản năng

        - Cần dựa vào từng hoàn cảnh , trường hợp để đưa ra những lời phán xét đó.

Mình muốn nói thêm tới một vài bạn :

        - Nếu bạn là người hay đưa ra những lời phán xét, mình viết bài này không để ủng hộ các bạn, mình viết để mong các bạn có thể đưa ra những lời của mình đúng hơn và chính xác hơn. Và hơn hết, đừng bao giờ nghĩ phán xét của mình là đúng, khi có thêm dữ liệu về sự vật hay sự việc các bạn phán xét, hãy nghĩ lại và thay đổi quan điểm nếu có thể, đừng bảo thủ và cố gắng hợp lý hoá những cái vô lý.

        - Nếu bạn là người không thích những lời phán xét , thì có lẽ bạn sẽ rất khó chịu khi đọc bài này ( đặc biệt những bạn nào là nạn nhân của phán xét ) Mình cũng bị phán xét rất nhiều, và mình hiểu cảm giác của các bạn. Mình nói điều này không phải muốn lên mặt dạy đời hay gì cả, mình chỉ mong các bạn có những cái nhìn nhẹ nhàng hơn với những lời này, cố gắng thay đổi cách nhìn của người khác về bạn ( nếu bạn muốn người đó như thế ) , còn lại những  người không quan trọng khác thì bỏ qua đi. Mình cũng phải mất một thời gian dài để bắt đầu học được thói quen này, từ đó mình nhẹ nhõm hơn, tự tin hơn trong cuộc sống.

Mình luôn đón nhận mọi ý kiến của các bạn về vấn đề này :D