Hộp bánh trung thu MVV của Media Ventures Vietnam Group, do Bond Vietnam thiết kế (Nguồn ảnh: The Dieline)
Làm thế nào để thiết kế một hộp bánh trung thu khi mình chỉ biết một ít Adobe Illustrator và không biết chút gì về packaging design?
Sài Gòn không có mùa thu. Sài Gòn chỉ có mùa bán bánh Trung Thu - mùa mà các gian hàng bán lẻ của Kinh Đô hay Như Lan nhuộm vàng mấy con đường lớn. 
Bạn - kẻ chỉ biết lơ tơ mơ vài thủ thuật đồ họa nhưng trong cơn quẫn bách tài chính đã bạo gan nhận vơ là freelance graphic designer - đang thơ thẩn chạy xe trên một trong những con đường được nhuộm vàng đó thì có cuộc gọi đến. 
Nhỏ bạn thân bất ngờ offer một job thiết kế hộp bánh trung thu handmade cho phi vụ bán hàng online của nó. Quá mừng rỡ, bạn nhận lời cái rụp để rồi sau đó mới chợt nhận ra mình chưa thiết kế bao bì sản phẩm bao giờ. Làm sao đây? 
Đừng lo lắng, vì tôi cũng trong tình trạng tương tự nên tìm hiểu luôn cho bạn rồi. Bảo đảm đọc xong bài này, bạn sẽ có đủ cơ sở lý thuyết để làm packaging design, thiết kế bao bì sản phẩm.

Giải ngố căn bản cho người mới

Đụng vào packaging design, những gì mình biết trong graphic design như màu sắc, photography hay typography xem như bước đầu không khả dụng vì chúng chỉ phù hợp với mặt phẳng 2D. Còn hộp bánh trung thu là một vật thể 3D. Và từ 2D để render được lên 3D là cả một câu chuyện dài dòng xoay quanh khái niệm structural design.
Nếu đã từng táy máy phân tách một cái hộp giấy, hẳn bạn sẽ thấy nó vốn dĩ cũng là một mặt giấy phẳng, được gấp xếp lại để tạo thành khối. Chẳng hạn như hình dưới đây:

Trong packaging design, nếu graphic design làm nhiệm vụ coating, ốp chất liệu, tô vẽ nên lớp da cho bao bì, hộp chứa, thì chính structural design là thứ giúp bạn dựng lên được hình hài cho bao bì, hộp chứa đó. 
Và đây cũng là mảng kiến thức căn bản nhất mà những người vốn chỉ quen làm graphic 2D cần thu nạp để có thể làm được một bao bì sản phẩm. Nhiều khóa học đồ họa ngắn hạn ở Việt Nam chỉ dạy về cách sử dụng phần mềm chứ không cung cấp kiến thức gì về chế bản (pre-press) hay in ấn (printing), nên bạn không biết cũng là chuyện thường.

Quy trình thiết kế bao bì sản phẩm không chuyên

Trước khi trở lại với structural design, tôi sẽ nói sơ lược về quy trình thiết kế bao bì sản phẩm. Tất nhiên quy trình thiết kế phụ thuộc vào quy mô sản xuất, nên tôi sẽ đề xuất quy trình của riêng mình với ví dụ về phi vụ bánh trung thu handmade nói trên.

Bước 1: Nhận brief
Hẹn gặp nhỏ bạn thân ở quán cà phê, tôi sẽ hỏi nó cụ thể về đối tượng khách hàng, giá cả mỗi hộp, kích cỡ mỗi cái bánh, hình thức vận chuyển, cách trưng bày, điều kiện bảo quản, tổng số lượng hộp bánh tối thiểu cần sản xuất, thời hạn thiết kế và số tiền có thể chi trả cho khâu đóng gói. Đây là database.
Bước 2: Nghiên cứu
Dựa trên database, tôi sẽ tìm hiểu xem những cái shape nào đang được target customer ưa chuộng; chất liệu gì thì đủ cứng để nâng được sản phẩm và không bị méo mó trong quá trình vận chuyển. Nếu bánh rau câu thì cần bỏ tủ lạnh, không được dùng hộp giấy. Nếu bánh thường thì hộp phải kín, tránh ánh nắng mặt trời. Ngoài ra, còn phải xem có những supplier nào hiện tại có thể nhận thi công với mức giá và số lượng được đưa ra.
Bước 3: Phác thảo
Từ những nghiên cứu về shape, tôi phải phác thảo ra hai options cho nhỏ bạn lựa chọn cái shape ưng ý nhất. Nhưng tốt nhất là nên gửi hẳn hai cái reference cho nó, đỡ tốn thời gian. Reference đơn giản chứ đừng phức tạp. Đừng bao giờ cho nó xem mấy hình như dưới đây, không thì mình sẽ điên mất. 
Sofitel Legend Metropole Hanoi - Mooncake Box 2016
Sofitel Legend Metropole Hanoi - Mooncake Box 2016
Đồng thời, chốt về chất liệu và supplier. 
Bước 4: Vẽ máy
Đây mới là bước phức tạp. Lúc này bạn phải tìm ngay vài crash course về structural design. Dưới đây là series mà tôi thấy vô cùng bổ ích:


Vì chưa bao giờ dùng ArticosCAD - phần mềm được dùng nhiều nhất trong ngành packaging để tạo dielines (tức framework để bạn in ra được mặt giấy phẳng mà gấp được thành khối), bạn nên nhờ suplier gửi cho mình một bản dielines dựa trên những thông số về shape mà mình cung cấp, kèm theo một mẫu có sẵn.
Bỏ nguyên cục dielines ấy vào Adobe Illustrator (AI) mà ốp mấy thứ logo, màu mè hoa lá cành của mình vào. 
Sau đó, tạo một cái mockup hộp bánh gửi cho nhỏ bạn xem. Khi chốt thiết kế rồi thì mình quăng file AI qua cho supplier nhờ làm 1 cái pre-production sample. Supplier gửi lại mình mẫu hộp, sửa chữa nốt lần cuối rồi chốt để sản xuất số lượng lớn. 
Phần việc còn lại là của supplier làm. 

Kết

Như đã nói, hy vọng rằng những gì tôi chia sẻ trên đây đã đủ làm cơ sở lý thuyết để chữa cháy tình hình, còn thực tiễn thế nào thì còn tùy vào may mắn. 
Nhưng packaging lẫn structural design đều là những lĩnh vực khá thú vị và hữu ích. Nhất là với structural design, khi hiểu thêm về nó, bạn sẽ tiếp cận được những khái niệm như shape grammar, không chỉ ứng dụng trong packaging mà còn trong các loại thiết kế công nghiệp khác và cả kiến trúc nữa.
Nếu rảnh, hãy thử nghiên cứu về nó nhé. Và mong rằng phi vụ bánh trung thu handmade sẽ thành công tốt đẹp.
Nhật Tuân | 14.08.2018