Phân bổ - quản lý chi tiêu hay budgeting là một trong những khía cạnh về tiền bạc mà theo mình là hấp dẫn nhất để tìm hiểu.
Cách mà bạn sẽ phân loại dòng tiền của mình theo từng loại ví, phục vụ cho từng mục đích rất riêng, để rồi ngày càng gần hơn đến mục tiêu tài chính của bản thân.
Nếu vậy thì mình tin rằng, trong suốt giai đoạn tìm hiểu về chủ đề này các bạn đã không ít lần nghe qua (hoặc được nhắc đến) nguyên tắc quản lý chi tiêu 50/30/20 - một trong những nguyên tắc được xem là dễ tiếp cận và đem lại sự hiệu quả cao dành cho cả những ai lần đầu biết đến bộ môn “tiền học" này.
Nói vui thì, đây có thể được xem là nguyên tắc quản lý chi tiêu gối đầu của các guru quản lý tài chính hiện nay trên mạng xã hội.

Để mình nói sơ về nguyên tắc chi tiêu 50/30/20

50-30-20 là một nguyên tắc quản lý chi tiêu đơn giản dựa trên yếu tố phân nhóm mục đích chi tiêu, được Elizabeth Warren - Thượng Nghị Sĩ Mỹ đề cập đến trong cuốn sách “All Your Worth: The Ultimate Lifetime Money Plan” - Tạm dịch “Tất cả giá trị của bạn: Kế hoạch quản lý tiền bạc tối thượng". Dịch nghe hơi cringe nhưng mà nó vậy đấy 🙂
Nguyên tắc này tương đối đơn giản - hệt như cái tên gọi của nó vậy. Bạn phân bổ thu nhập (sau thuế) của mình thành 3 nhóm chi tiêu khác nhau ứng với tỷ lệ 50-30-20 gồm:
50% chi tiêu cho những thứ thiết yếu để duy trì cuộc sống như tiền thuê nhà, điện nước, thức ăn, nước uống, xăng xe,...
30% chi tiêu cho những thứ bạn muốn (mình sẽ gọi nhóm này là “có thì vui" như việc mua một chiếc laptop mới, đi ăn nhà hàng sang trọng, mua quần áo, túi xách, nước hoa, hẹn hò...
20% còn lại bạn sử dụng cho mục đích tiết kiệm và đầu tư như tiền kỹ thuật số, chứng khoán, hay bỏ vào ví Tikop chẳng hạn

Tại sao nguyên tắc này lại phổ biến đến vậy?

Lý do duy nhất mà mình cho rằng nguyên tắc 50/30/20 phổ biến đến vậy đó là nó xuất phát từ sự đơn giản của nguyên tắc này trong tư duy quản lý tài chính cá nhân.
Với mỗi một đồng bạn bỏ ra, bạn đều chia nó làm 3 phần với tỷ lệ mặc định - không có NHƯNG!
Với mỗi phần chi tiêu này, bạn đều đảm bảo được 3 khía cạnh chính trong cuộc sống và dòng tiền gồm:
Khía cạnh sinh tồn (50%)
Khía cạnh đời sống cá nhân (30%)
Khía cạnh đầu tư cho tương lai (20%)
Nguyên tắc trên cũng không quá xét nét trong việc bạn sẽ chi tiêu như thế nào ở mỗi loại ví, thay vào đó là tạo một mức chi tiêu có giới hạn. Có thể chi tiêu dưới mức ngân sách cho phép, song không được chi tiêu vượt giới hạn dù chỉ một đồng.
50/30/20 phù hợp với những ai lần đầu tìm đến quản lý tài chính cá nhân, hay mắc kẹt trong vòng lặp nhận lương - trả nợ - mượn nợ - nhận lương,... và tìm kiếm giải pháp để từng bước thoát khỏi nó.
50/30/20 cũng phù hợp cho những ai có những mục tiêu tài chính lâu dài, song lại muốn có một phương thức quản lý tiền bạc một cách tinh gọn, không rườm rà, không quá “kinh tế học".

Và mình nói là “50/30/20 không dành cho người chưa giàu"

Một điều mình nhận ra sau hơn 3 năm áp dụng nguyên tắc quản lý chi tiêu 50/30/20 và một vài cách phân bổ dòng tiền khác đó là:
Nguyên tắc này không dành cho số đông, đặc biệt những ai có thu nhập không cao
Nguyên tắc này được các guru giới thiệu nhưng không đề cập đến khía cạnh địa lý của người ứng dụng
Nguyên tắc này chỉ đúng, khi bạn sống độc lập và không mảy may có một mối bận tâm nào khác ngoài bản thân.
Oke nghe có vẻ hơi tiêu cực nhưng để mình giải thích quan điểm của mình đã nhé.
50/30/20 tuy đơn giản, nhưng nó không thực tế ở chỗ, nếu bạn có thu nhập chưa cao (ở đây mình sẽ lấy mốc là dưới 10 triệu) thì việc budgeting thực sự là một thử thách. Và nó giống như cái địa ngục hơn nữa khi bạn phải sống và làm việc ở những thành phố lớn, những quận trung tâm có chi phí sinh hoạt cao. 
À mà chưa hết, nếu bạn vẫn còn đó những người thân cần phải chăm sóc, thì mức chi tiêu tối thiểu của bạn sẽ chẳng bao giờ chi tiêu dưới mức 50% được.
Cơ mà là do mình quản lý chi tiêu kém, hoang phí hay sao nhỉ? Nếu vậy thì hãy cùng mình đi qua những chi tiêu cơ bản của một nhân viên văn phòng sống và làm việc tại Hồ Chí Minh, cụ thể là Quận Bình Thạnh sẽ trông như thế nào nhé.

Nguyên tắc 50/30/20 - Từ lý thuyết đến thực tiễn

Dưới đây mình sẽ lấy ví dụ minh hoạ về một sinh viên ra trường được 1-2 năm, với thu nhập sau thuế khoảng đâu đó 10 triệu/tháng. Sinh hoạt tại quận Bình Thạnh, Hồ Chí Minh (một quận có mức phí sinh hoạt tương đối ổn, không quá cao)
Thì đây sẽ là những khoản mình cần phải chi & bắt buộc phải tiêu:
50% chi tiêu thiết yếu:
- Tiền thuê nhà: 1.500.000đ/tháng
- Tiền điện nước, vệ sinh, wifi: 500.000đ/tháng
- Tiền ăn uống: 3.000.000đ/tháng (trung bình 100.000đ/ ngày)
- Tiền xăng xe: 300.000đ/tháng
> Tổng: 5.300.000đ = 53% tổng thu nhập
30% chi tiêu có thì vui:
- Đăng ký khoá học online/offline (một khoản chi tiêu cần thiết mình thấy ai cũng nên có): 1.000.000đ/tháng
- Tiền mua sắm (kiếm tiền làm gì để chẳng thể mua được cái áo đi làm cho chỉnh chu): 500.000đ/tháng
- Tiền ăn ngoài, gặp gỡ bạn bè, xây dựng mqh: 1.000.000đ/tháng
- Tiền sức khoẻ (ốm đau thì dùng khoản này để đi khám/mua thuốc này): 500.000đ/tháng
- Khoản nhỏ dự phòng cho những phát sinh ngoài ý muốn: 500.000đ
> Tổng: 3.500.000đ = 35% tổng thu nhập
20% cho tiết kiệm đầu tư:
Ở đây thì bạn rõ ràng chỉ còn đâu đó 12% =1.200.000đ/ tổng thu nhập để đem đi đầu tư, tiết kiệm. Hạng mục này thì bạn muốn làm cái quái gì cũng được. Mỗi người mỗi khẩu vị rủi ro. 
Hoặc bạn cứ như mình, mua cổ phiếu AMD sau 1 năm bán lỗ 92% để cuộc sống thêm phần thú vị.
Và đấy, dựa vào bản chi tiêu có phần đơn giản mà mình nêu trên, bạn cũng có thể thấy rằng tương đối khó để bạn tuân theo nguyên tắc 50/30/20 một cách chỉnh chu.
Và mình biết rằng ngoài kia sẽ có những bạn mà khoản chi tiêu thiết yếu của họ lên đến 70% tổng thu nhập. Và họ chẳng có nỗi 10% để có thể chi tiêu cho bản thân.
*Disclaimer 1: Ở đây mình đã dùng từ “thiết yếu", đồng nghĩa với việc không thể cắt giảm. Nên đừng ai nói rằng họ chi tiêu hoang phí nha, vì mỗi người mỗi câu chuyện, mỗi hoàn cảnh mà.
*Disclaimer 2: Đúng, bạn hoàn toàn có thể nấu ăn ở nhà để giảm chi phí thiết yếu xuống. Tuy nhiên, khi đó bạn cũng cần phải tính thêm vào những chi phí công sức và thời gian của mình nữa. Mà mình tin rằng, khi bạn tính được 2 khoản phí trên, cái chi phí/bữa ăn của bạn sẽ cao hơn rất nhiều nữa đó.

Cách tiếp cận 50/30/20 để không phải stress vì thâm hụt

50/30/20 có thể là nguyên tắc chi tiêu giúp bạn rất nhiều trong việc quản lý tài chính cá nhân. Song nếu bạn chỉ áp dụng nó một cách máy móc, bạn sẽ stress nhiều hơn so với những gì mà nó mang lại.
Giai đoạn đầu mình áp dụng 50/30/20 cho bản thân, mình đã gặp phải 3 vấn đề sau khiến mình khủng hoảng và stress rất nhiều, dẫn đến mất tập trung và tự trách bản thân phung phí.
Tự nấu cơm ở nhà để rồi nhận ra nó khiến mình mất khá nhiều thời gian (thay vào đó mình đã có thể nghỉ ngơi) và công sức (nấu xong, ăn xong, dọn xong là mệt, không làm được gì khác). Cơ mà nấu cơm 1 mình không hề rẻ đâu, nó giúp bạn biết chính xác thứ mình sẽ ăn vào thôi (còn vệ sinh hay không thì cũng tương đối…hên xui)
Ăn những món ít tiền đi 1 tí để tiết kiệm thêm vài đồng. Mình sụt cân và uể oải hơn nhiều vì cơ thể không đủ năng lượng để làm việc.
Ngày nào cũng phải ngồi cân đo đong đếm xem mình tiêu gì sáng giờ, có dư đồng nào, hố đồng nào không. Mỗi khi đồng nghiệp của mình rủ uống nước là lại ngậm ngùi ngồi tính toán 30 phút.
Sau 5 tháng cố chấp thì mình nhận ra, mức chi tiêu tối thiểu của mình nó không nằm ở mức 50%, mà thực sự phải là 70%.
Và mình chấp nhận.
Mình chấp nhận chi thêm một ít tiền để cuộc sống mình ít lo nghĩ đi
Mình chấp nhận chi thêm một ít tiền để có thêm thời gian nghỉ ngơi
Mình chấp nhận chi thêm một ít tiền để bản thân còn đủ năng lượng cho học tập sau 8 tiếng ngồi tại công ty
Chi thêm một ít tiền giúp mình có thêm nhiều cơ hội để nâng cao giá trị bản thân, từ đó gia tăng thu nhập. Và đây là cách mình tiếp cận đến quản lý chi tiêu cá nhân.

Cách quản lý tài chính cá nhân ít stress

Mình không tiếp cận tài chính cá nhân bắt đầu từ các công thức, nguyên tắc có sẵn vì mình tin rằng
Mỗi người là mỗi câu chuyện
Mỗi người mỗi hoàn cảnh
Mỗi người mỗi lối sống
Nên làm sao mà một nguyên tắc có thể áp dụng cho tất cả được.
Thay vào đó mình phân bổ chi tiêu dựa trên chính bản thân mình, từ đó tạo dựng bộ quy tắc chi tiêu phù hợp nhất, ít stress nhất có thể. Bắt đầu từ những chi tiêu thiết yếu:
Chi tiêu thiết yếu:
- Tiền nhà = 2.000.000đ
- Tiền ăn = 4.000.000đ
- Tiền xăng xe: 300.000đ
- Phí sinh hoạt khác: 500.000đ
> Tổng: 6.800.000đ 
*Ở đây mình sẽ cho thêm 200.000đ tạm gọi là phí dự trù. Vậy phần chi tiêu thiết yếu của mình sẽ là 70%/tổng thu nhập 10 triệu.
Chi tiêu không thiết yếu:
- Chi phí trau dồi kiến thức (khoá học/sách,..) = 1.000.000đ
- Chi phí cà phê cà pháo khác = 1.000.000đ
> Tổng: 2.000.000đ
* Mình không có nhu cầu hangout quá nhiều, và cũng đang độc thân nên chẳng có phí tình ái nào ở đây cả. và mình cũng không có nhu cầu mua sắm (1 năm mình mua sắm chắc được 2 đợt)
Ngân sách đầu tư = 1.000.000đ - Mình chia làm 2 nhóm:
- Tiết kiệm = 500.000đ
- Quỹ khẩn cấp = 500.000đ
Ở đây thì tỷ lệ phân bổ của mình đang là 70/20/10.
Và mình thấy okay.
Tỷ lệ này giúp mình đạt được 3 mục tiêu chính trong phân bổ dòng tiền
Mình thoải mái sống cuộc sống hằng ngày mà không phải dành quá nhiều thời gian, công sức cho việc suy nghĩ xem hôm nay ăn gì, ăn món này có đắt không, còn 20k thì tối nay ăn gì,... Thời gian đó mình dành để nghỉ ngơi và chăm sóc bản thân.
Mình vẫn có đó một khoản nhỏ dành cho tiết kiệm - Đối với mình thì đây là một khoản thiết yếu mà mỗi tháng mình sẽ đều phải trích ra. Không có NHƯNG.
Mình có một khoản nhỏ để cho bản thân được phát triển và thoải mái. Đây mình xem nó như là một khoản đầu tư cho bản thân, để giúp bản thân phát triển tốt hơn trong khoản thời gian dài.
Bắt đầu từ cột mốc này. Mình biết rằng mức chi tiêu tối thiểu của mình sẽ xoay quanh 7 triệu/tháng.
Giờ là lúc để mình cân bằng lại tỷ lệ chi tiêu của mình!
Thay vì bắt đầu từ 50/30/20, mình bắt đầu từ mức sống bản thân, và tìm cách gia tăng thu nhập để cân bằng lại tỷ lệ.
Và để gia tăng thu nhập, bạn có tương đối nhiều cách để bắt đầu, Tuy nhiên mình sẽ không đi sâu vào việc làm gì để có thể kiếm tiền mà chỉ cho bạn một checklist những gì bạn có thể làm.
*Đây cũng là những thứ mà mình đã và đang thực hiện mỗi ngày để đảm bảo thu nhập và nuôi dưỡng nó ngày càng dày lên.
- Nâng cao năng lực chuyên môn. 
- Làm thêm một công việc thứ 2 (có thể cùng chuyên môn hoặc khác chuyên môn, một công việc hỗ trợ chuyên môn chính của bạn chẳng hạn.
- Bắt đầu một side hustle (hay một dự án riêng). Mình có một dự án cá nhân đem lại cho mình 1tr5 - 4tr mỗi tháng. Không nhiều nhưng tạm có đồng vô đồng ra.
- Xây dựng thương hiệu cá nhân (mình đang trong quá trình xây dựng, nếu thành tài sẽ chia sẻ bạn nghe)
- Hoặc bạn có thể giống như mình, viết bài và chia sẻ giá trị trên các nền tảng (như spiderum). Và nếu ai thích mình, họ sẽ ủng hộ mình li cà phê
*à nếu bạn thấy khoái mình thì cứ mạnh dạn mời mình li phê đen không đường nhé.
Ở thời điểm hiện tại, sau khi bền bỉ duy trì mức chi tiêu thiết yếu thì hiện tại có thể nói rằng, tỷ lệ chi tiêu của mình đang là 40/30/30 với
- 25% chi tiêu thiết yếu
- 20% có thì vui
- 55% tiết kiệm và đầu tư
Đương nhiên trong giai đoạn này, khi đã có nhiều cơ hội hơn trong việc gia tăng thu nhập giữa giai đoạn suy thoái kinh tế, chi tiêu của mình cũng tăng theo do phát sinh nhiều thứ bởi công việc hiện tại. 
Song, ngay khi mình nhìn lại hành trình của mình, mình nhận ra rằng, nguyên tắc được tạo ra để bị phá vỡ. Và 50/30/20 cũng vậy.
Đừng vì ai đó nói rằng nguyên tắc này hiệu quả, rằng bạn cần làm theo để quản lý chi tiêu tốt hơn mà mù quáng làm theo. Hãy bắt đầu từ bản thân, và tìm cách để cải thiện tình trạng hiện tại,
“Bạn tiết kiệm được 500 - 700k nhưng sức khoẻ giảm sút, đi khám thì tiền thuốc 1-2 triệu. Vậy bạn tiết kiệm để làm gì? Hãy cho bản thân một mức sống đủ thoải mái, kiểm soát nó và tìm kiếm những cơ hội để gia tăng thu nhập. Và hạnh phúc tài chính sẽ tìm đến bạn.”
Quan điểm của bạn về nguyên tắc quản lý chi tiêu 50/30/20 này thế nào? Để lại ý kiến cá nhân của bạn ở bên duới, mình rất muốn nghe một góc nhìn mới về cách bạn tiếp cận nguyên tắc này.
Btw thì follow mình để tìm đọc thêm những bài viết mới về Digital Marketing, Make love with money và Mental Health nhé.