Lời tựa:
Tối qua (7/1), CLB Khắc Kỷ đã có một buổi sinh hoạt thú vị và bổ ích, nơi mọi người thảo luận về 4 phẩm cách của Khắc Kỷ cũng như cách để năm nay có thể áp dụng chúng vào cuộc sống tốt hơn.
Đây là tóm tắt nho nhỏ về những thứ mình thu được qua buổi thảo luận ngày hôm qua.
Với Khắc Kỷ, 4 phẩm cách được coi trọng nhất trong cuộc sống là:
1.     Wisdom – Sự thông tuệ
2.     Courage – Sự dũng cảm
3.     Temperance – Sự tiết chế, tự kiểm soát
4.     Justice – Sự công bằng
-----
Trong 4 phẩm cách này, khá thú vị, thứ được Khắc Kỷ đề cao nhất lại không phải là Wisdom - sự thông tuệ (cái này mình sẽ giải thích rõ hơn ở phần sau), mà là Justice - sự công bằng.
Nhưng sự công bằng của Khắc Kỷ có thể nói là rộng hơn rất nhiều so với các định nghĩa của từ này, ví dụ như sự công bằng theo pháp luật ở thời đại chúng ta, hay sự công bằng theo hướng Thiên Chúa giáo – kiểu “Đừng làm với người khác những gì mà chính bản thân mình không muốn phải nhận”.
Sự công bằng của Khắc Kỷ hướng nhiều hơn đến việc mỗi người tìm được đúng vị trí của mình trong hệ thống, và thực hiện những nhiệm vụ mà vị trí đó đòi hỏi, hướng đến lợi ích chung của cộng đồng.
Giải thích một chút, bọn mình tin rằng Khắc Kỷ La Mã thời đó vẫn chịu ảnh hưởng khá lớn của văn hóa Hy Lạp thời trước, thời mà, như Seneca có viết, là mọi người tin vào một hệ thống thứ bậc cố định trong xã hội. Những người thông thái nhất được bầu lên các vị trí quyền lực, và họ sẽ xem xét tài năng, phẩm chất của từng người để đặt người đó vào vị trí thích hợp. Điều này khác biệt hoàn toàn với thời đại chúng ta bây giờ, khi mỗi người phải tự tìm cho mình vị trí và chỗ đứng trong xã hội.
...
Nói thì cao quý như vậy, nhưng làm thế nào để áp dụng được nó trong cuộc sống?
Bên cạnh việc tôn trọng quyền cá nhân của người khác, và cố gắng sống và đóng góp cho cộng đồng, thì có một cách khá hay và thực tế để hướng tới sự công bằng trong từng hành động của bản thân. Đó là, khi lựa chọn hành động, hãy làm theo Kant và thử hỏi: “Nếu tất cả mọi người cùng hành động như vậy, thì sẽ là tốt hay xấu?”.
Ví dụ như đợt đầu Covid, mình ở nước ngoài và có vụ tranh cãi có nên đeo khẩu trang hay không. Nếu đeo thì có thể gặp rủi ro là bị kỳ thị, và có khi bị đánh. Nhưng khi hỏi theo cách của Kant, thì mình thấy nếu tất cả mọi người đều không đeo, thì có nguy cơ lây nhiễm cao hơn (ít nhất ở thời điểm đó thì mình tin là vậy), và có thể ảnh hưởng đến nhiều người khác. Vậy nên mình đã chấp nhận rủi ro có thể bị kỳ thị hay bị đánh, và luôn đeo khẩu trang trước ánh mắt dị nghị của người nước ngoài.
-----
Phẩm cách thứ 2 của Khắc Kỷ là courage – sự dũng cảm, khả năng làm điều đúng đắn bất kể hậu quả nào có thể xảy ra. Cái này chắc chỉ cần nhắc lại 1 ví dụ trong sách của Epictetus là đủ.
Một tên bạo chúa cho gọi một vị bô lão trong nghị viện. Tên bạo chúa muốn cấm vị bô lão không được đến cuộc họp của nghị viện, vì biết vị bô lão có ý kiến trái chiều với mình. Vị bô lão trả lời: “Nếu nghị viện phế truất lão, lão sẽ ở nhà. Còn ngày nào lão còn trong nghị viện, lão phải đi họp”. Tên bạo chúa mới nói: “Vậy trẫm cấm ngươi không được phát biểu trong cuộc họp”. Vị bô lão trả lời: “Nếu lão đi họp và đến lượt, lão sẽ phải nói suy nghĩ của mình. Đó là nghĩa vụ của một người trong nghị viện”. Tên bạo chúa tức tối quát: “Nếu ngươi dám nói, ta sẽ chém chết”. Vị bô lão bình thản trả lời: “Việc chém lão là việc của bệ hạ, việc lão đi họp và nói suy nghĩ của mình là việc của lão” (Lưu ý: hơi ngại tra nguồn, nên đây là dịch chay những gì mình nhớ được nhé. Nhưng nó quá ấn tượng, đúng không?)
...
Vậy, làm cách nào để có thể dũng cảm hơn trong cuộc sống?
Thứ nhất, luyện bài Tưởng tượng tiêu cực của Khắc Kỷ. Với mỗi quyết định quan trọng, hãy nghĩ đến những điều tồi tệ có thể xảy ra. Và tự hỏi: Biết rằng những điều tồi tệ ấy có thể xảy đến, thì mình có vẫn muốn thực hiện hành động hay không? Mình có thực sự tin hành động ấy là đúng đắn hay không? Nếu mình có niềm tin vào hành động, và sẵn sàng chấp nhận những điều tồi tệ có thể xảy ra, thì mình sẽ có đủ dũng cảm để thực hiện nó.
Thứ hai, hãy luyện sự dũng cảm một cách chủ động, đó là từng bước từng bước lên kế hoạch để đối mặt với nỗi sợ của bản thân. Viết ra những nỗi sợ, rồi chọn những nỗi sợ nào đang ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của mình, và lên kế hoạch đối mặt một cách từ từ có kiểm soát với nó.
Ví dụ như việc nói trước đám đông, thì có thể lên kế hoạch nói trước 1 2 người thân thiết, sau đó đến 1 nhóm nhỏ như Toastmasters, rồi đến nhóm lớn hơn, từng bước từng bước một, thay vì tạo áp lực bắt bản thân nói ở chỗ đông người ngay lập tức.
-----
Trong phẩm cách dũng cảm có 1 yếu tố nữa rất quan trọng, đó là việc nhận ra hành động nào là đúng đắn, là nên làm. Và cái này có lẽ cũng phụ thuộc nhiều vào Wisdom - sự thông tuệ, phẩm cách thứ 3 mà Khắc Kỷ hướng tới.
Tuy nhiên, khái niệm về sự thông tuệ của Khắc Kỷ hơi hẹp. Đó là, nó nhắm gần như hoàn toàn đến khả năng phân biệt giữa những thứ chúng ta có thể kiểm soát và những thứ chúng ta không. Vì Khắc Kỷ nhắm tới sự thực dụng trong việc kiểm soát lựa chọn hành động cho bản thân.
Ở đây mình muốn nói thêm 1 chút về sự thông tuệ của phương Đông, thứ mà mình thấy rất hay và mong muốn theo đuổi. Đó là khả năng nhìn sâu vào vạn vật, và thấy được bản chất của sự sống. Như thầy Thích Nhất Hạnh lấy ví dụ nhìn vào hạt mưa mà thấy được cả mây, hơi nước, vv. – vòng tuần hoàn của sự sống, hay nhìn vào hoa mà thấy được cả rác rưởi đã đóng góp vào đất để cuối cùng tạo nên vẻ đẹp thuần khiết đó.
Đồng thời, sự thông tuệ theo đạo học Lão Trang cũng rất khác với sự hiểu biết (knowledgeable). Vì theo Đạo học, thì sự thông tuệ hướng tới cái bớt đi, chứ không phải là tích ngày càng nhiều thêm kiến thức. Thay vào đó, bình thản nhìn sự vật một cách giản đơn, nhưng nắm được cái cốt lõi, cũng như hiểu được sự liên kết của tất cả với nhau.
...
Để thực hành được thông tuệ, thì bên cạnh bài tập cố gắng nhìn thật rõ ràng thứ mình có thể kiểm soát trong từng trường hợp tình huống cụ thể, có 2 cách khác được mọi người bàn trong tối qua:
-       Một là chúng ta còn có thể đọc lại nhiều lần những cuốn sách quan trọng nhất trong cuộc đời (kiểu sách hay được gọi là ‘gối đầu giường’ ấy) - như “Trang Tử Nam Hoa Kinh” hay “Suy tưởng”, để luôn được nhắc nhớ về những điều cốt lõi nhất, và để có thể giữ được sự bình thản trong tâm trí.
-       Hai là hãy kết hợp thật hài hòa giữa trải nghiệm và việc cố hiểu. Vì thực ra đúng là với hầu hết mọi trường hợp, chỉ có thực sự trải nghiệm thì chúng ta mới nắm sâu được vấn đề. Tuy nhiên cuộc đời quá ngắn và số trải nghiệm của chúng ta cũng hữu hạn, vậy nên cần phải đọc, phải nghe (những câu chuyện, trải nghiệm của người khác), và phải cố hiểu để có thể định hình được một cách sáng suốt hơn suy nghĩ và hành động của chính mình.
-----
Phẩm cách cuối cùng là Temperance – sự tiết chế, tự kiểm soát. Cái này gắn chặt với quy tắc Golden mean của Aristotle, hay nói theo ngôn ngữ Việt là: cái gì quá cũng không tốt. Tuy nhiên, khi tìm hiểu lại thì mình mới biết rằng sự tiết chế được Khắc Kỷ áp dụng cho gần như tất cả mọi khía cạnh trong cuộc sống, chứ không phải chỉ với những nhu cầu cơ bản như dục vọng, ăn uống, quần áo mặc, vv. Với Khắc Kỷ thì quy tắc này áp dụng cả cho công việc, cụ thể là đừng làm quá nhiều, mà chỉ nên vừa phải, và lựa chọn những thứ quan trọng mà làm thôi. --- "Nếu anh mong muốn tìm kiếm sự bình yên, hãy hành động ít đi. Hay chính xác hơn, hãy làm những thứ quan trọng nhất - thứ mà logos, cái lý trí toàn thể của nhân loại đòi hỏi, và theo một cách cần thiết nhất. Điều đó sẽ mang đến sự thoả mãn gấp đôi: làm ít hơn, nhưng tốt hơn"
- Trích “Suy tưởng”, quyển 4, #24
---
Về áp dụng, có lẽ đây là phẩm cách đòi hỏi nhiều nhất sự quan sát từ chính cuộc sống. Để có thể chọn cho mình sự trung dung, tìm chỗ giữa mà đứng. Và để làm sao bản thân không bị quá khác biệt với những người xung quanh, từ đó có thể tự do hơn để tập trung vào bên trong, vào những thứ giá trị.
Kết: Còn bạn thì sao, bạn có chia sẻ gì về 4 phẩm cách này, hay có phương pháp nào khác để áp dụng chúng vào cuộc sống hay không, hãy để lại comment cho bọn mình nhé.
Thanks for reading!
*****
P.s. Mình thực sự rất mong có thể trở thành một người viết bán thời gian (hoặc, nếu có thể, là toàn thời gian trong tương lai)
Vậy nên, nếu bạn cảm thấy những bài viết này có giá trị, mình sẽ rất trân trọng nếu bạn có thể ủng hộ mình tại:
Số TK: 000003704782 Ngân hàng: Vietbank Chủ TK: Lương Minh Hoàng


Phát_triển_bản_thân Life_style Stoicism