SVB có vẻ là câu chuyện hot nhất trên các phương tiện truyền thông vài tuần qua, phủ kín mặt báo. SVB là ngân hàng lớn thứ 2 nước Mỹ từng phá sản từ năm 2000. Vì sao ngân hàng này sụp đổ, liệu sự sụp đổ này ảnh hưởng đến đâu? và cuối cùng là thông tin này ảnh hưởng gì tới chúng ta? cùng mình tìm hiểu nhé.

Silicon Valley Bank (SVB) được thành lập năm 1983 tập trung vào việc cho vay các công ty khởi nghiệp trong mảng công nghệ và chăm sóc sức khỏe với tổng tài sản lên tới 212 Tỷ đô. 

SVB là ngân hàng lớn thứ 16 tại Mỹ, là ngân hàng lớn nhất phá sản từ khủng hoảng tài chính 2008 và là nằm trong top America’s Best Bank do Forbes bình chọn.

SVB là đối tác với gần 1 nửa các công ty khởi nghiệp trên toàn nước Mỹ và 44% trong số đó đã lên sàn trong năm vừa qua.

Đầu tiên, ta cần nhìn lại câu chuyện từ 2020-2021, từ giai đoạn đó để đối phó với dịch Covid 19 thì FED đã áp dụng chính sách tiền tệ nới lỏng cụ thể là *hạ lãi suất. Tung những gói QE(nới lỏng định lượng - một hành động chính sách tiền tệ trong đó ngân hàng trung ương mua một lượng trái phiếu chính phủ hoặc tài sản tài chính khác được xác định trước để kích thích hoạt động kinh tế.) thúc đẩy nền kinh tế. Nguồn tiền rẻ đã chảy vào mọi ngóc ngách trên thị trường tài chính cũng như startup. Đối với SVB cũng là ngân hàng có đối tác làm ăn tập trung vào nhóm doanh nghiệp startup ở thung lũng silicon trong thời gian đó đã huy động được một lượng vốn lớn đáng kể : 200 tỷ đô trong khi vốn điều lệ NH hiện tại chỉ có 6 tỷ đô. (Ngân hàng quản lí 200 tỉ đô có giá trị vốn hóa 6 tỉ đô là vì 200 tỉ đô đó không phải là tiền của họ mà là tiền gửi của khách hàng.)

Với lượng vốn như vậy thay vì họ cho đi vay lại như những ngân hàng bình thường khác, thì họ lại đầu tư chứng khoán dài hạn. Ví dụ như TP chính phủ hoặc MBS (Government backed mortgage securities) nhằm tạo thêm lợi nhuận , bản thân 2 loại tài sản đó đều hết sức an toàn, lãi suất cao và được đảm bảo bởi chính phủ. Nếu 2 loại tài sản này được giữ nguyên đến khi đáo hạn khách hàng, cụ thể là SVB sẽ được hoàn trả cả gốc và lãi bất kể giá trên thị trường của sản phẩm chứng khoán là bao nhiêu. Rủi ro lớn nhất mà SVB phải đối mặt đó chính là rủi ro thanh khoản ngắn hạn. Việc dòng tiền cần rút ra khỏi ngân hàng trong ngắn hạn tăng cao (thật ra mọi ngân hàng đều sợ điều này). Lúc đó SVB sẽ phải bán hàng loạt tài sản đi để xoay tiền nhằm đáp ứng nhu cầu rút tiền của khách hàng.

Tiếp theo, bước vào 2022 với tâm lý phấn khởi sau 2 năm FED nới lỏng chính sách tiền tệ. Tưởng chừng sẽ là một năm tốt đẹp tiếp tục cho thị trường tài chính nhưng không. Lạm phát Mỹ tăng đột biến là hệ quả của việc FED nới lỏng tiền tệ. Lạm phát bạn cứ hiểu như là tiền thuế vô hình đánh thêm vào phần thu nhập của mọi thứ mà bạn kiếm ra. Lạm phát tăng khiến kinh tế đình trệ, giá cả tăng cao và đặc biệt ảnh hưởng tới tầng lớp số đông của xã hội. Không chỉ một mình Mỹ mà lạm phát toàn cầu tăng đột biến như hệ quả của việc nới lỏng tiền tệ cứu nền kinh tế trong thời kì đại dịch. 

Lạm phát tăng tăng nhanh trở thành vấn đề nghiêm trọng trong mọi nền kinh tế. Trong việc điều hành chính sách tiền tệ, hành động tăng lãi suất luôn được dùng để kìm chế lạm phát. Tăng lãi suất làm giảm lượng tiền lưu thông trong nền kinh tế cũng có nghĩa làm giảm lạm phát. Và với lạm phát tăng đột biến nhanh chóng, ta cũng có một lộ trình tăng lãi suất cực gắt tới từ các NHTW cụ thể là FED (Federal reserve). Lộ trình tăng lãi suất mà FED áp dụng trong năm 2022 là lộ trình nhanh nhất từng có so với mọi cuộc khủng hoảng trước đó.

Hậu quả là, trong môi trường tiền tệ thắt chặt, với đặc điểm tăng trưởng nhanh, vòng quay tiền cũng nhanh, bản thân các startup cũng bắt đầu gặp khó khăn về vốn từ đó nhu cầu phải rút tiền về tăng lên, và cũng không còn nhiều tiền gửi vào nữa. Trong khi đó tiền của SVB lại đa phần đang nằm trong chứng khoán an toàn dài hạn và với sự chênh lệch kì hạn không hợp lý. 

Để đáp ứng nhu cầu của NĐT rút tiền thì SVB sẽ phải bán các sản phẩm chứng khoán dài hạn ra, mặt bằng lãi suất tăng khiến giá Trái phiếu và MBS giảm giá trị, từ đó khiến SVB lỗ khoảng 1,8 tỉ đô (lãi suất tỉ lệ nghịch với giá trái phiếu). Do vậy, SVB đã phải tăng cường huy động vốn để bù lại khoản lỗ, nhằm giữ được chứng khoán đến thời điểm đáo hạn. Nếu SVB huy động vốn thành công thì ngân hàng này có thể tránh được phá sản. 

Tuy nhiên, thông tin này đã gây hiệu ứng ngược.Những năm gần đây, các nhà đầu tư, người gửi tiền trên thị trường đang bi quan với thị trường tài chính bởi những thông tin vĩ mô và lo ngại về suy thoái bao trùm. Đến giờ, họ lại nghe thêm rằng thông tin ngân hàng mình gửi tiền có dấu hiệu không ổn về sức khỏe tài chính. Như một điều tất yếu, họ đã lo ngại về khả năng tài chính của SVB, và quyết định tới ngân hàng rút tiền ồ ạt, khiến Hiện tượng Bank Run - Hiện tượng ồ ạt rút tiền tại ngân hàng· đã xảy ra. 

 Chỉ trong 1 ngày đã có 1 lượng vốn lên tới 42 tỉ đô yêu cầu rút khỏi SVB. Và khi SVB không thể đáp ứng yêu cầu này, họ đã phải tuyên bố phá sản. Vì vậy để lý giải  nguyên nhân sụp đổ của SVB, ta cần nhìn từ 2020 trở lại đây. Trong đó, việc FED tăng lãi là yếu tố quan trọng không thể chối cãi. Song, nguyên nhân sâu xa đến từ khẩu vị đầu tư của SVB. Mặc dù chiến lược của họ tương đối an toàn khi đầu tư vào trái phiếu MBS dài hạn và trái phiếu chính phủ Mỹ, nhưng chính sự bất cân xứng về mặt kì hạn đã tạo ra rủi ro thanh khoản ngắn hạn.

Ta có thể tóm gọn câu chuyện phá sản của SVB bằng một câu: “Easy come easy go”. Với việc hưởng lợi lớn từ đợt  giảm lãi suất năm 2020-2021 đã tạo nên vị trí như bây giờ của SVB và điều ngược lại cũng đã đưa SVB trở lại còn sâu hơn cả vạch xuất phát khi không có những quản trị rủi ro hợp lý.

Điểm chung ở đây là ta có thể thấy là: Những bộ máy được thiết kế để quản lý, kinh doanh, luân chuyển tiền điển hình là Ngân hàng khi bị đám đông rút tiền ra khỏi bộ máy thì như chiếc xe bị rút xăng vậy. Không còn khả năng vận hành.

Nếu nhìn lại 2008 thì câu chuyện thời đó phức tạp hơn nhiều, khi lý do khiến đế chế Lehman Brothers sụp đổ đến từ rủi ro tín dụng, nợ xấu tăng mạnh và thị trường bất động sản đổ vỡ ở Mỹ. Sự gia tăng kinh hoàng của nợ xấu đã làm vốn chủ Lehman brother bị ăn mòn nhanh và phải  tuyên bố phá sản.

 Còn hiện tại với trường hợp của SVB cũng như nhiều ngân hàng ở Mỹ thì tình huống về mặt chất lượng tài sản của họ không quá xấu. Rủi ro của SVB ở đây đến từ việc môi trường lãi suất tăng cao. Với khoản đầu tư vào trái phiếu dài hạn hoặc MBS dài hạn bất cân đối với lượng tiền mặt huy động ngắn hạn khiến ngân hàng phải ghi nhận lỗ. Nếu không xảy ra trường hợp Bank Run như ở SVB thì đa số các  ngân hàng sẽ không gặp vấn đề gì trong nghĩa vụ trả nợ cũng như chỉ tiêu an toàn vốn. Vì vậy để trả lời cho câu hỏi thời điểm hiện tại trong bối cảnh tăng lãi suất thì liệu những trường hợp nối tiếp SVB có xảy ra hay không, có 3 điểm tích cực ta cần lưu ý:

1) Theo đạo luật Dodd - Frank được sửa đổi 2018 thì đối với các ngân hàng quy mô lớn  trên 250 tỉ đô thì phải chịu sự giám sát chặt chẽ hơn của cục dự trữ liên bang Mỹ FED. Với ngân hàng vốn hóa dưới 250 tỉ đô(SVB là một trong những ngân hàng đó) họ có thể không cần tuân thủ đầy đủ các chỉ tiêu an toàn tài chính. Do đó, ta có thể kì vọng rằng đối với các ngân hàng lớn hơn thì họ tuân thủ tốt hơn các chỉ tiêu an toàn, đặc biệt đối với vốn ngắn hạn, đối với trung dài hạn thì rủi ro thấp hơn. Vì vậy sự đổ vỡ nếu xảy ra sẽ tập trung ở ngân hàng nhỏ

2) FED cũng đã nhìn nhận đc rủi ro và ban hành chỉ đạo hỗ trợ trong thời gian gần đây. Thị trường kì vọng sau sự kiện SVB thì FED có thể giảm tốc độ tăng lãi suất. Cuối cùng là duy trì mặt bằng lsuat và hạ dần lãi suất vào cuối năm sau khi đạt được mục tiêu giảm lạm phát. Đây là sự thay đổi về kì vọng tương đối lớn so với thời điểm trước khi sự kiến SVB xảy ra. 

3) FED cũng đảm bảo rằng khách hàng của SVB hoàn toàn có quyền truy cập vào khoản tiền gửi của họ. Đây là hành động cấp thiết để giữ lại niềm tin cho  thị trường mỗi khi có Bank run xảy ra. Nếu không có hành động này có thể hậu quả sẽ còn có thể lan rộng tới những ngân hàng khác khi niềm tin mất đi. Để kinh tế xã hội phải triển tiền cần phải được lưu thông trong nền kinh tế, bạn nghĩ sao khi đến ngân hàng còn không thể tin được? Lúc đó thì còn niềm tin gì để làm ăn nữa?Vì vậy ý kiến chủ quan của mình cho rằng sau sự kiện SVB thì có thể sẽ có những sự kiện đổ vỡ nối tiếp ví dụ như Signature Bank. tuy nhiên dư âm này  sẽ tập trung ở khu vực các ngân hàng vừa và nhỏ. Những ngân hàng quy mô thực sự lớn vẫn sẽ được quản trị rủi ro để ta không có Lehman Brother lần 2. Mức độ ảnh hưởng của SVB mặc dù có tương đối là xấu đối với thị trường  tài chính và phơi bày một vấn đề cấp báo với ngân hàng, nhưng sẽ không xảy ra sự kiện đỏ vỡ hay suy thoái quá trầm trọng như 2008 -2009. 

Ngoài ra với thông tin bên lề để cung cấp số liệu thuyết phục hơn chúng ta cùng điểm qua vài trường hợp tương tự SVB cũng đang bị đặt trong trạng thái rủi ro:

Chúng bao gồm (Theo BCTC cuối 2022):

First Republic Bank: Mã CP: FRC / Tài sản 212 tỷ, vốn chủ sở hữu 17 tỷ. Quy mô tương đương với SVB, hạng 17 – 18

UBM Financial Corporation: Mã CP UMBF / Tài sản 38 tỷ, vốn chủ sở hữu 2.7 tỷ – Hạng nhỏ, không đáng kể.

Zions Bancorp: Mã CP: ZION / Tài sản 89 tỷ, vốn chủ sở hữu 4.9 tỷ. (Không trong hệ thống xếp hạng, ước tính khoảng 39)

Western Alliance Bank: Mã CP Wal / Tài sản 67 tỷ, Vốn chủ sở hữu 5.3 tỷ (Hạng 44)

Wintrust Financial: Mã CP: WTFC / Tài sản 52 tỷ, Vốn chủ sở hữu 4.9 tỷ (Hạng 53)

Không có NH trong số chúng là NH rất lớn. Nhưng chúng cũng không phải nhỏ. Nếu cộng cả với Silvergate, SVB, Signature Bank đã đóng cửa nữa tổng quy mô khoảng 1000 tỷ đô tài sản. Số tiền vốn hóa thực lỗ khoảng 100 tỷ đô, cũng khá đáng kể.

So với toàn hệ thống ngân hàng Mỹ hiện nay: 23.000 tỷ đô tài sản và hơn 600 tỷ đô tiền lỗ chưa thống kê. Như vậy những ngân hàng đã và đang gặp vấn đề nghiêm trọng chiếm khoảng 4% toàn hệ thống ngân hàng Mỹ.

 Trong lúc bài viết được viết, thì có thêm 2 ngân hàng nhỏ cũng tuyên bố phá sản. Thêm 5 ngân hàng nữa ra đi cũng chưa khiến nước Mỹ sụp đổ. Điều đáng ngại hơn là nó phơi bày vấn đề rất lớn đang diễn ra các các ngân hàng Mỹ. Bao gồm cả các ngân hàng lớn nhất chưa tới mức nguy cấp. 5 ngân hàng trên có thể ra đi bất cứ khi nào, nó như một mối hiểm họa luôn treo đầu. Tâm lý các nhà đầu tư cũng vì vậy mà tiêu cực theo. Con số thống kê lúc đó sẽ là 8 ngân hàng. Trong 1 tháng 8 ngân hàng, tổng tài sản 1000 tỷ đô sụp đổ đương nhiên không thể cho cảm giác: Hệ thống ngân hàng và tài chính vẫn khỏe mạnh.

Như vậy, dữ liệu này là thông tin có tính tiêu cực cao cho thị trường về mặt tâm lý ngắn hạn chứ chưa xuất hiện yếu tố bất ngờ và rủi ro hệ thống đến mức gây sụp đổ.

Tác động tới VN tương đối là phức tạp khi ta phải  đặt trong kịch bản cơ sở là sẽ không có sự đổ vỡ quá lớn nào sau sự kiện SVB. Và không có cuộc suy thoái trầm trọng nào được châm ngòi sau sự kiện SVB. Tác động đến vĩ mô thậm chí là tích cực tới VN khi tỉ giá giảm khiến NHNN có thể bắt đầu mua lại dự trữ ngoại hối. Có chăng nó ảnh hưởng đa phần tới tâm lý NĐT tuy nhiên có vẻ tâm lý nhà đầu tư tại Việt Nam khá vững khi những ngày vừa qua ta không thấy sự bán tháo hoảng loạn nào trong nhóm ngành ngân hàng như ở Mỹ.

Sau vụ SVB và Credit Suisse - có 02 bài học rút ra 

1. Không có khái niệm an toàn tuyệt đối trong tài chính, sẽ luôn có rủi ro xuất hiện lúc này hay lúc khác. 

 2. Vụ việc SCB vừa qua cũng tương tự như vụ SVB. Song, điểm khác biệt là hệ thống tài chính của Việt Nam cực kỳ mong manh và dễ vỡ, vì vậy nếu SCB bị buộc phá sản thì hàng loạt các ngân hàng TM khác (VPB, SHB, TPB,...) chắc chắn cũng sẽ bị bank run hàng loạt và gây đổ vỡ hệ thống tài chính theo hiệu ứng domino (rất tồi tệ), nên NHNN sẽ buộc phải kiểm soát cực kỳ chặt chẽ các ngân hàng như này, cho nên hãy yên tâm, nếu chúng ta GỬI TIẾT KIỆM tại các ngân hàng VN thì rủi ro mất tiền ~0% (vụ SCB đã rõ, không người dân nào bị mất tiền gửi tiết kiệm, còn bị lừa mua trái phiếu, quỹ mở thì chịu nhé, lỗi cả 2 bên)

Thêm nữa, nhiều thông tin biến động và xấu đang cho thấy một chu kỳ kinh tế đang dần kết thúc. Khi mà dòng tiền bắt đầu rơi vào tình trạng khó khăn. Vụ Việc SVB còn cho thấy rằng hệ thống đã bắt đầu xuất hiện những lỗ hổng, bộ máy cần được làm mới và cải thiện để có thể bước vào một chu kỳ mới bền vững hơn. Quan điểm cá nhân của mình thì chúng ta đang ở cuối chu kỳ giảm giá. Trong giai đoạn chuyển tiếp sẽ có nhiều tin xấu gây nhiễu động trên thị trường, thị trường hiện tại ở dạng “bad” nhưng chưa phải “worst”. Trong thời điểm bài viết này được hoàn thành, chúng ta lại có thêm ngân hàng phá sản, sát nhập. Vì vậy thận trọng là điều cực kì cần thiết lúc này, cần chờ đợi lãi suất dừng tăng, thanh khoản thị trường dừng đóng băng, chính sách được nới lỏng.

 Rủi ro nhưng cũng đi kèm với cơ hội, Sau những khó khăn này ta sẽ lại bước vào một chu kỳ mới với những doanh nghiệp kỳ lân mới, cơ hội ở chân sóng uptrend mới của thị trường tài chính. Tuy nhiên, hiện tại vẫn cần thận trọng, đừng quên “time in the market beats timing the market”. Chúc bạn đầu tư bình an!