Chúng ta có thể sống mà không cần tới triết lý không? Dĩ nhiên là có thể chứ, nhưng sẽ trở nên ý nghĩa hơn khi một triết lý sống dẫn lối bạn đến một cuộc sống đáng sống bằng cách chỉ cho bạn biết sống như thế nào để trở thành một người tốt đẹp, theo triết gia Seneca, cũng có thể sống để trở nên thông thái hơn: “Mỗi ngày, một người học hỏi từ một triết gia cần phải gặt hái cho bản thân một điều tốt đẹp nào đó: mỗi lần quay về nhà, anh ta phải là một người minh triết hơn hoặc đang trên con đường trở nên minh triết hơn”.
Sẽ là một cái nhìn đầy ngao ngán khi nghe ai đó bàn về triết học và cho rằng triết học là nơi chứa những thứ ngôn ngữ phức tạp mô tả về những điều bình thường của cuộc sống. Ngày nay, sẽ rất hiếm hoặc thậm chí là không một ai nghĩ rằng triết học có thể chữa lành được tâm hồn họ, và nếu ngày xưa các triết gia luôn có những đồ đệ đến để học hỏi và tìm cầu những lời khuyên trong cuộc sống như làm thế nào để thông thái hơn, làm thế nào để bình an hơn, thì bây giờ sẽ thật là kì lạ nếu như chúng ta đến gặp các giáo sư triết học tại khoa triết của một trường đại học để hỏi về những triết lý sống. Vấn đề cơ bản, khía cạnh thực hành triết học không được quan tâm nhiều, thay vào đó, lý thuyết triết học lại vượt trội hơn. Triết học ở khía cạnh thực hành cũng giống như những bài tập thể dục, chúng ta muốn thông thái và bình an trong tâm hồn mình thì chúng ta phải luyện tập. Một trong những trường phái triết học có thể sẽ giúp chúng ta đạt được hạnh phúc và bình an hơn, nhất là trong bối cảnh đời sống con người trở nên bận rộn và dường như không thể nghỉ ngơi, chính là trường phái triết học cổ đại chủ nghĩa Khắc kỷ rất có thể sẽ phù hợp để trở thành một con đường dẫn lối, để đưa tâm hồn con người thoát ra khỏi những nỗi âu lo.
Có lẽ những nhà Khắc kỷ sẽ thấy rất an ủi khi họ biết rằng hơn bao giờ hết, trong khủng hoảng từ đại dịch Covid – 19 này, chủ nghĩa Khắc kỷ có thể nâng đỡ tâm hồn của rất nhiều người, trong đó có cả tôi, thực hành chủ nghĩa Khắc kỷ là một trải nghiệm trong mùa dịch mà tôi đã áp dụng.
Chủ nghĩa Khắc kỷ là một trường phái triết học cổ xưa, được xây dựng bởi triết gia Zeno khi ông đến Athens và bắt gặp những tinh hoa triết học, ở đó ông đã học hỏi và có cho mình một trường phái triết học riêng – Chủ nghĩa Khắc kỷ, chủ nghĩa Khắc Kỷ bao gồm cả Vật lý – Logic – Đạo Đức. “Đạo đức” chính là mối quan tâm lớn nhất của học thuyết này, và thực hành chủ nghĩa Khắc kỷ ở đây chính là áp dụng những kỹ thuật tâm lý trong việc làm sao để trở thành một người đức hạnh, hay bằng một cách hiểu khác, thực hành chủ nghĩa Khắc Kỷ để có một cuộc đời đáng sống và vượt qua mọi nỗi buồn, để đón nhận những gì có thể xảy đến.
Đại dịch Covid – 19 là một cơn bão lớn nhưng càn quét từ từ, những vết trong tâm hồn nay lại khoét sâu hơn nữa, những trái tim đang tổn thương và phải gánh nặng những chồng chất trong mùa dịch, chúng ta chợt nhận ra mình vốn rất yếu đuối, đại dịch đã phơi bày ra tất cả, số ca tự tử ngày càng nhiều do áp lực từ công việc, chứng kiến người thân ra đi, đau xót vì sự chia ly, chúng ta tạm thời ngắt kết nối với thế giới thực, và rồi màn hình điện thoại là một thế giới có thể làm chỗ dựa để cho chúng ta bớt cô đơn, số lượng người trầm cảm ngày càng tăng lên tuy không thể đánh giá khách quan ai thực sự trầm cảm, nhưng hãy nhìn xem cách mà chúng ta đang làm, từ trên những diễn đàn, mạng xã hội, chúng ta đang rất mệt mỏi phải không nào, đại dịch khiến mọi thứ ngưng lại, và rồi điều gì làm động lực cho chúng ta thức dậy vào mỗi sáng?
Chủ nghĩa Khắc Kỷ từ lâu ra đã đặt ra muôn vàn vấn đề về tâm hồn con người, quan trọng hơn hết, Chủ nghĩa Khắc kỷ đã có những giải pháp cho những vấn đề rắc rối của con người như làm sao để đối diện với nỗi buồn, âu lo, sợ hãi, và những điều tồi tệ đến với mình? Các triết gia Khắc Kỷ đã quan sát những điều tiêu cực và họ đã sống một cuộc đời ý nghĩa dựa trên việc hiểu được những điều tiêu cực đến rồi cũng sẽ đi, giá trị của sự bình thản có thể được thiết lập thông qua việc sống trong hiện tại, trân trọng những điều mình đang có và quay vào bên trong suy ngẫm về chính mình.
Phương pháp thực hành chính mà tôi đã áp dụng trong đời sống của mình từ chủ nghĩa Khắc Kỷ: Tưởng tượng tiêu cực.
Suy nghĩ tiêu cực có thể khiến năng lượng của chúng ta nặng trĩu, cuộc đời trôi vào những gam màu tối, nhưng quả thực những điều tiêu cực chúng cũng rất quan trọng và chưa hẳn là một điều tồi tệ xấu xa. Nếu biết cách sử dụng, nó sẽ là một kho báu đi đến được hạnh phúc. Tiêu cực? Tại sao không? Những điều tiêu cực đang nhắc nhở chúng ta hãy sống cho hiện tại, trân trọng những giá trị ở bản thân và ngưng dính mắc với mọi thứ. Những trái tim yếu ớt ngoài kia, tôi biết các bạn sẽ cảm thấy chán nản, một phần vì cuộc sống đã sang trạng thái “mới”, công việc, học tập, tất cả đang thay đổi và các bạn cảm thấy trống rỗng, vô vị bởi vì sự lặp lại nhạt nhòa của chuỗi ngày giãn cách xã hội, mỗi ngày với vô số những thông tin tràn lan trên mạng xã hội, các diễn đàn cũng như báo chí, trái tim chúng ta rất dễ bị tổn thương phải không nào? Thế giới này có còn đáng sống không? Dịch bệnh, chiến tranh và tai ương ập đến, những cái chết và cảnh tháo chạy mà bất chấp tính mạng... Nào các bạn, hãy quay vào bên trong mình và nhìn xem, những gì mà các bạn đang có, hãy thực hành cùng tôi nhé. Cho dù hoàn cảnh của chúng ta có đau khổ như thế nào, cũng vẫn sẽ có người còn đau khổ hơn chúng ta, hãy tưởng tượng bạn đang đau buồn vì đã mất việc trong mùa dịch Covid – 19, nhưng sức khỏe của bạn vẫn ổn và bạn tuân thủ chỉ thị giãn cách xã hội, điều gì xảy ra khi người thân chúng ta mắc covid – 19 và cũng rất có thể họ sẽ ra đi mà bỏ mặc bạn, điều gì xảy ra khi bạn phát hiện ra mình cũng sẽ chết. Ban đầu các bạn sẽ rất khó chịu vì tôi đã ép bạn theo hướng mà không ai có thể chấp nhận nổi, nhưng ẩn sâu bên trong đó là một sự thực hành quý giá về cách sống, thay vì đòi hỏi một thứ mà bạn ao ước có được nó, hãy biết ơn và thỏa mãn với những thứ mà bạn đã có, đang có. Tư duy và nhận thức của chúng ta là kim chỉ nam cho vận mệnh của mình, dịch bệnh có thể lấy đi tất cả mọi thứ, đừng sống lãng phí mỗi ngày với việc lướt web vô độ, buông thả bản thân nhàn rỗi quá mức, thức khuya đến tận 3,4 giờ sáng mà hãy tập nhìn người thân yêu trong gia đình biết đâu đâysẽ là lần cuối bạn gặp họ, nhìn vào bản thân mình với những điều kiện thuận lợi hơn biết bao người khác, cái mà bạn đang có như sức khỏe, tài sản, tiền bạc, ngay cả người thân của mình, chúng sẽ lụi tàn vào một ngày nào đó. Hãy biết ơn và quý trọng từng giây từng phút bạn còn đang sở hữu chúng. Marcus Aurelius, một vị hoàng đế La Mã lừng danh, cũng là một nhà Khắc Kỷ, ông đã nhận định rằng: “dòng chảy và sự thay đổi” của thế giới xung quanh không phải là một sự tình cờ mà là một phần thiết yếu của vũ trụ.
Nhà Khắc kỷ đã dùng chính những điều tiêu cực để biến thành lí do và động lực cho việc trân trọng cuộc sống. Mục tiêu của chủ nghĩa Khắc kỷ là loại bỏ những cảm xúc tiêu cực, đạt được bình thản, ngay cả những điều tiêu cực đến , họ cũng chuyển hóa thành những cảm giác của bình an, rằng cảm thấy biết ơn và may mắn khi ta đang có những thứ mà mình sở hữu. Nhà khắc kỷ không đóng vai trò là lực lượng tuyến đầu chống dịch, nhưng lời khuyên của các ngài kì lạ thay lại có thể hướng dẫn và tư vấn cho chúng ta cách chống dịch và an toàn vượt qua đại dịch chính bằng hãy ngưng than thở điều tồi tệ mà biến điều tồi tệ thành ý nghĩa của cuộc sống, đừng cố kiểm soát những thứ bên ngoài nữa, hay quay vào trong và kiểm soát những thứ mình có thể kiểm soát.
Một lần nữa, chủ nghĩa Khắc kỷ không hứa hẹn sẽ trở thành một triết lý sống cho tất cả chúng ta, nhưng chủ nghĩa Khắc kỷ sẽ có thể là người bạn tâm giao và đồng hành cùng chúng ta vượt qua đại dịch, vượt qua những mất mát và âu lo. Các nhà Khắc kỷ, họ đã sống và dùng cuộc đời mình để minh chứng cho triết lý mà họ đi theo, các Ngài luôn nhấn mạnh việc thực hành triết học là quan trọng nhất, thiết thực nhất vì thế tôi tin rằng để chữa lành tâm hồn yếu đuối, triết học có thể làm tốt được điều đó, và với tư cách là một môn khoa học của tâm hồn, triết học sẽ ôm lấy bạn để xoa dịu những bất ổn bên trong chúng ta. Còn chờ đợi gì nữa? Hãy dang rộng vòng tay..