Một Chút Suy Ngẫm Về Lịch Sử “Thuế Má” và “Cuộc Sống Thần Tiên”

Thử tưởng tượng nha:

Tự nhiên một ngày đẹp trời, có người nhảy ra nói: “Ê, tui muốn làm đường, bắc cầu, khai thông hà đạo, mọi chi phí là tui lo hết nha!”, nghe thì thấy sang, thấy hoành tráng đúng không?

Nhưng mà khoan, khoan hẵng vỗ tay. Tui hỏi thiệt, tiền đâu ra?

À, hóa ra là tiền từ "nha môn phủ Ứng Thiên" , mà nói trắng ra là... ngân khố quốc gia, tiền mồ hôi nước mắt của dân lành gom góp từng chút một qua thuế khóa , lao dịch, đủ trò. Từ đời nào đời nào, người ta đã quen với cái chuyện “quốc sách” là bắt dân đi làm không công rồi. Lao dịch là chuyện hiển nhiên như cơm bữa. Tui chưa thấy ai nói đi phu mà được trả công đâu.

Ví dụ gần gũi dễ hiểu:

Xây thành nhà Hồ (Việt Nam, thời Trần , Hồ): dân bị bắt đi làm, làm ngày làm đêm, ai không đi thì bị bắt trói.

Đắp đê, khai kênh, xây lăng mộ cho vua: dân các làng bị trưng dụng, phải bỏ ruộng đồng để đi làm công trình quốc gia, có khi hàng tháng trời, ảnh hưởng đến mùa vụ, đói rã rời.

Thời Tần (Trung Quốc): Lưu Bang phản Tần là vì bị ép đi xây Vạn Lý Trường Thành , ai không đi thì bị coi là phản loạn. Mà đi rồi thì nhiều người chết dọc đường vì đói, bệnh, kiệt sức.

Xây Kinh Thành Huế (thời Nguyễn):

Dân từ các tỉnh miền Trung, bị điều động hàng loạt.

Không được trả công, ăn uống tự túc, có người chết giữa đường vì đói, kiệt sức.Có lúc dân vùng xa bị bắt đi bộ mấy trăm cây số ra Huế chỉ để… khiêng đá!

Xây Lăng Gia Long , Lăng Tự Đức , Lăng Khải Định:

Hào nhoáng bên ngoài nhưng là nỗi ám ảnh của bao đời dân nghèo bị bắt đi phu.Lăng Khải Định đặc biệt tốn kém: dùng vật liệu ngoại nhập như sứ, thủy tinh Pháp, Xiêm La, dân phải gánh thuế má tăng vọt để phục vụ "giấc mơ vĩnh cửu" của vua.Dân gian gọi mấy lăng đó là “nấm mồ của hàng ngàn phu dịch”.

Đắp Đê Sông Hồng (thời Lê, thời Nguyễn):

Hệ thống đê điều lớn nhất nước, nhìn thì oách, nhưng mỗi năm mùa lũ đến là dân cả vùng bị bắt đi đắp đê suốt tháng trời.Ai không đi? Bị đánh, bị chém, có nơi làng vắng tanh vì đi đắp đê chưa về.Mùa vụ thất bát, con cái chết đói ở nhà, không ai thèm ghi vào sử sách.

Vua Lê Long Đĩnh , bắt dân đào kênh chỉ để... ngồi chơi chèo thuyền:

Theo sử sách, ông này ra lệnh đào mương nhân tạo quanh hoàng cung để... chèo chơi cho mát.Dân thì mệt rã rời. Trong khi vua thì ngồi du thuyền ăn chè, cái vibe “vua sống chill , dân sống khổ”.

Tây Sơn , thời “giải phóng nhân dân”, nhưng cũng… bắt dân đi phu cực khổ:

Dù được ca ngợi là khởi nghĩa nông dân, nhưng khi lên nắm quyền, họ cũng không thoát khỏi vòng xoáy quốc sách lao dịch.Đắp đê, sửa đường, xây thành… cũng toàn dân nai lưng ra gánh, không khác gì các triều trước.

Trải qua các triều đại từ xưa đến nay nào là thuế đinh, thuế điển mẫu , thuế ngũ cầm, thuế thân, thuế đánh cá rồi còn thuế uống nước, thuế nữ nhân quả lứa của họ một đống các loại thuế khóa tạp dịch hà khắc linh tinh chỉ thiếu điều phơi nắng chưa thuế, thở cũng chưa thuế, hít gió đông tây nam bắc cũng chưa thuế nữa là.

Thuế “nữ nhân quả lứa” , còn gọi là “thuế chợ”:

Gọi là “thuế nữ nhân” vì phụ nữ bán buôn nhỏ lẻ ở chợ quê phải đóng thuế chỗ ngồi.Một mớ rau, rổ trái cây, mấy con cua cũng bị thu tiền.Dân gian gọi mỉa là “thuế quả lứa”, tức là thuế trên cái bụng đói của mẹ và con.

Thuế đinh (thuế thân , thuế đầu người):

Có từ thời Lý, Trần, đến tận thời Nguyễn.

Tất cả đàn ông từ 18 tuổi trở lên đều phải đóng, dù nghèo rớt mồng tơi, thậm chí… tàn tật.

Vài quan bạc/năm , nặng thốn tận răng với dân nghèo.Ai không đóng được thì bị bắt đi lao dịch thay, tức là… đóng bằng sức và máu.

Thuế điền , điển mẫu (thuế ruộng đất):

Ai có đất thì phải nộp gạo, lúa hoặc bạc, theo diện tích.Đến thời thực dân Pháp, ruộng đất bị thu lại cấp cho địa chủ. Nông dân vừa cày vừa trả thuế, sống trong cảnh “làm lụng cả năm không đủ đóng sưu”.

Thuế ngũ cầm (thuế nuôi gà, heo, trâu, chó, dê…):

Có ở thời Nguyễn và thời Pháp thuộc.Nuôi trâu cày ruộng cũng bị đánh thuế.Có nơi bắt kê khai từng con gà, rồi… đóng tiền theo đầu gà vịt.

Thuế đánh cá , thuế nước:

Dân chài phải đóng thuế khi đánh cá trên sông , mặc dù… đó là tài nguyên tự nhiên.Có nơi thu thuế “nước ngọt” khi lấy nước từ giếng công, ao làng.

Thuế thân thời Pháp thuộc (nâng cấp ác quỷ):

Ai cũng phải đóng , kể cả phụ nữ, người già.Không có tiền? Bị xiềng cổ, đưa lên huyện.Nhà văn Ngô Tất Tố, trong “Tắt Đèn”, ghi lại cảnh chị Dậu phải bán con, bán chó, bán thân để đóng thuế.

Ờ, thử tưởng tượng đi, người như Trần Hữu Lượng đang yên ổn là một ngư dân chẳng lẽ lại rảnh rỗi sinh sự mà đem đầu buộc vào thắt lưng đi tạo phản hay sao.

Biết đâu giờ này vẫn còn đang ung dung trèo thuyền trên sông ban ngày nghêu ngao câu hát tung lưới bắt cá cuộc sống đó chẳng phải tốt đẹp lắm sao.

Trương Sĩ Thành thì vẫn còn đang lén lút bán muối lậu kiếm sống, có ai rảnh hơi đi làm loạn kiếm chuyện đâu?

Cũng vì thuế khóa tạp dịch quá hà khắc mà khiến cho những người vốn đang đánh cá trong hồ, kẻ lén lút bán muối, người cầm bát vỡ đi hành khất khắp nơi phải hét lên một tiếng

"Ngươi không cho ta sống ta cũng không để ngươi yên."

Câu đó, tui nghe mà nổi da gà. Vì nó không phải chỉ là câu nói... nó là tiếng hét của cả ngàn cái bụng đói bị dồn tới đường cùng.

Rồi sau đó phất cờ như lửa đổ thêm dầu vào dòng thác khởi nghĩa.

Bạn tưởng Lưu Bang nổi loạn vì muốn làm vua à? Không. Ổng cũng chỉ là dân, bị ép làm lao dịch đến mức gãy cả tự tôn, gãy cả nhân phẩm. Thời Tần đó, đừng nói được trả công , được ngủ ngon còn hiếm.

Lưu Bang vì sao lại phản Tần nếu không phải lao dịch quá nặng nề thử hỏi thời Tần Mạc nào có việc gì liên quan tới Lưu Bang kia chứ.

Nên mới nói, cái gì cũng có nguyên do. Bạn tưởng khởi nghĩa là đột nhiên máu nóng trào lên à? Không. Nó là sự tích tụ. Từng cơn gió bị kìm nén sẽ trở thành bão. Từng giọt nước nhỏ vào tim người sẽ trở thành thác.

Tui nói thiệt nha… nếu một ngày bạn thấy một người từng hiền lành, lặng lẽ, không bon chen, không tranh giành… tự nhiên vùng lên như con sói , thì chắc chắn trước đó, họ đã bị đè nén đến tận xương tủy.

Còn nếu tới lúc không gồng được nữa, mà buông… thì cũng không sao đâu.

Mấy vị lão gia về quê làm hàng xóm với tui nè.

Sống cảnh thanh đạo , đời ẩn dật, hái cúc bên bờ sông.

Rồi sớm ngắm mặt trời mọc, ngắm mây, lắng nghe tiếng chim hót.

Sáng câu cá bên hồ. Trưa cuốc đất vun luống rau, tối đến thưởng rượu ngắm trăng sao.

Ngày hôm sau chỉ là bữa cơm đạm bạc với tôm tép ruộng rau dại.

Ngồi đó, gió mát, tâm yên, không KPI, không deadline, không thầy khóa, không quota

Đối với lão gia và ta dường như là những ngày tháng vạn bất đắc dĩ mới phải cam chịu,

nhưng đối với vô số người khác lại chính là cuộc sống thần tiên mà họ hàng mơ ước.

Thế giới không thiếu người có lý do để vùng lên. Chỉ là… có người nói ra.

Có người im lặng. Còn có người... chọn sống sót kiểu khác. Vậy thôi.

Ê tui đang kể chuyện lịch sử thôi nha. Nhớ nha, lịch sử cũ rích rồi.