MANK- sâu rượu cực đoan và lý tưởng.

Gã là một kẻ khó ưa không thực sự thuộc về một xã hội Hollywood hóa thương mại vào những năm chói sáng của Golden Age. Đứng sau những trang bản thảo dài dặc là một cái tên cũng dài, khó đọc: Herman J. Mankiewicz. Kẻ thường được gọi với tên Mank là một thiên tài dị biệt nhưng tài năng trong thế hệ của mình.

Nhà biên kịch lớn lại không có vẻ của một thượng lưu, thay vào đó, gã khoác lên bộ đồ không mấy chỉnh tề, mái tóc hơi bừa và một thái độ lúc nào cũng mơ màng. Gã nghiện rượu thậm tệ, lại thêm tính cách nghệ sĩ. Chúng ta luôn thấy cách gã thể hiện ra đầy bông lơn, châm chọc, dường như gã bất cần với mọi thứ. Điều làm nên thái độ này có nhiều cách lý giải: Hắn bản chất đã nổi loạn, hay là hắn sinh ra sự nổi loạn từ khi bị dồn ép bởi chính cấp điều hành của mình- những xúc tu quyền lực chi phối nền công nghiệp điện ảnh Thời Đại Vàng.

Bối cảnh truyện diễn ra trong thời gian Mank bị giam lỏng ở một nơi hoang vu, dưới sự giám sát gắt gao của bên sản xuất, để đốc thúc ông ra kịch bản trong giới hạn 90 ngày. Yêu cầu này là của Orson Welles, một ngôi sao được “cưng” nhất của Hollywood thời này, ông ta là một gã đàn ông rất có sức hút.

Khoảng thời gian eo hẹp đã giúp Mank hồi tưởng liên tục, đối chiếu và phác thảo ra nhiều bản của Citizen Kane. Ở những phút chót ( 13 ngày cuối), Mank viết xong hơn 200 trang bản thảo, một kỷ lục của sức viết ( nhắc nhớ ở Việt Nam, có ông Nguyễn Công Hoan từng “try hard” với tiểu thuyết “Bước đường cùng” dài 236 trang trong chỉ 16 ngày, cũng là một con số “khủng”). Citizen Kane đánh dấu lần hợp tác cuối cùng của Mank và Orson Welles, do những vấn đề về tác quyền, quan điểm,…

Cách phim dùng đen trắng làm chủ đạo và viết các đơn vị phân cảnh trên mỗi cảnh hồi tưởng là một thể nghiệm đặc biệt. Điều này cho khán giả tầm nhìn vào một ảo ảnh bản thảo đương được thực thể, mô phỏng bằng những diễn xuất. Đen -trắng như màu của mực in và giấy. Mank được thể hiện trong đó, hay hàm chỉ cuộc đời của nhân vật này cũng là một kịch bản lớn. Cụ thể hơn, là Mank đã thực sự sống vì nghiệp biên kịch và chấp nhận rằng mình phải nằm chìm trong những trang bản thảo mà không được thực sự hiện diện và ghi danh.

David Fincher tạo nên Mank (2020) với thái độ đứng về phía nhà biên kịch này, ông cho rằng người chắp bút cho Citizen Kane chỉ có 1, và đó là Mank. Quan điểm này đã gây dậy sóng không nhỏ vì người ta được biết Orson Welles là đạo diễn và biên kịch của Citizen Kane. Đây không phải lần đầu David Fincher mang vào điện ảnh của mình những quan điểm quá cá nhân, gây tranh cãi. Tuy nhiên, thực hư là câu chuyện của lịch sử, người viết không bàn tới. Riêng chỉ nói về khai thác một cá tính lạ lùng, dị biệt như Mank và mang cho người xem một đồng cảm đến chừng ủng hộ được, thì nên có những khen ngợi xứng đáng dành cho Fincher con. Chủ yếu nói vậy vì sự phôi thai Mank cũng là nhờ dùng lại một kịch bản đã có, đó là kịch bản của cha Fincher- Jack Fincher.

Gary Oldman ở tuổi 60s của mình có kỹ thuật diễn hội tụ cả kinh nghiệm và cảm xúc, không cường điệu thay vào đó là những khoảng lặng. Chúng ta vẫn nhìn ra một gã ngông nghênh, cao ngạo, cái tôi quá lớn nhưng sau đó vẫn là con tốt trong tay của những người có quyền thế. Cái đáng thương của Mank được Gary Oldman diễn tả ăn khớp mà chắc khó ai có thể làm tốt hơn. Vị diễn viên sinh ra với vẻ mặt có nét láo, bất cần, ánh mắt đờ đẫn,… hay nói cách khác là: nhìn vào đã thấy bê tha rồi!!

Đùa chút vậy thôi, chứ thực ra mình có thiện cảm khi Gary vào vai này. Phải thấy không chỉ vai phản diện như Norman Stanfield (Leon- 1994), Jean-Baptiste Zorg ( THE FIFTH ELEMENT -1997) hay Dracula, mà cả những vai chính diện như Sirius Black (Harry Potter) hay cảnh sát trưởng James Gordon trong Batman Trilogy của Nolan,… cũng đều được Gary “xử” rất ngon lành. Ông là diễn viên đa năng và thông minh, nếu có một đối sánh mình thường nghĩ đến William Defoe, cũng là một con quái vật về diễn xuất. Nói vậy để thấy giao cho Gary vai Mank là lựa chọn đúng. Mình chỉ thán phục vì cùng một khuôn mặt mà vào vai phản diện thì xem cực ghét, mà vai chính diện lại làm ta thương và đồng cảm nhiều thế.

Phải nhấn mạnh là góc nhìn của D.Fincher, vì tôi không muốn sa vào những tranh cãi không đáng về thực chất con người ông Mank. Tôi không cần biết vì đó là tư liệu, còn điện ảnh có một đời sống khác. Ít nhất những gì đã xảy ra không phải một sự tẩy trắng, mà chỉ để tôn vinh một nhân vật thầm lặng, thì đáng chứ?

Như đã nêu, Mank là một con sâu rượu, thích châm biếm, vô kỷ luật… nhưng không chỉ có vậy.

Dù không là một người ủng hộ rầm rộ, nhưng ông đã có những phản ứng hướng theo phía chủ nghĩa xã hội trong cuộc bầu cử. Ông dùng chính Citizen Kane như một tuyên ngôn bạo miệng về chế độ và thể hiện tính phản kháng. ( Hãy xem Citizen Kane để hiểu thêm nhé. Mình cũng sẽ ra bài về bộ phim này sớm thôi!) Dù không được nói rõ, nhưng ta cảm nhận Mank là một kẻ lãng mạn với tinh thần vì con người. Có thể chính bởi bản thân ông đang bị “đè” dưới những áp chế, nên ông cần viết ra một thứ “cách mạng”. Rất may là trong thời cuộc đó Citizen Kane vẫn được sản xuất, chứ mình nghĩ nếu ở Việt Nam, chắc tác phẩm đó đã mãi mãi là bản thảo và không bao giờ được quay.

Mank có mối quan hệ xa cách với người em trai Joseph. Tuy gặp nhau tương đối nhiều nhưng chủ yếu trò chuyện về công việc và tiến độ bản thảo. Trừ lần Joseph đến thăm Mank ngay khi kịch bản final của Citizen Kane được ấn định. Đây là một cuộc trò chuyện phá băng, người em cuối cùng đưa ra lời khen với tác phẩm của anh, mặc dù vẫn đinh ninh, nó là một tác phẩm “phức tạp”. Tác phẩm này quan trọng đối với lịch sử điện ảnh, và quan trọng với chính Mank- ông nhận được sự công nhận từ những người bạn đích thực. Và thay vì cảm thấy phiền với sự có mặt của Joseph, ông tự hào nói: “Người nhà Mank”.

Nhìn chung, Mank là một người bình thường thậm chí còn nhân hậu, chỉ là sự chán ghét và mệt mỏi với việc phải bán chữ trong thời cuộc đồng tiền mua được tất cả khiến ông bất cần. Điều tốt từ Mank không được nhắc đến nhiều, trừ vài chi tiết nhỏ như lời nói của cô giúp việc người Đức về việc cô biết ơn Mank thế nào khi ông đã cưu mang những người nhập cư từ Đức vào Mỹ, làm phim chống phát xít ở thời điểm không ai dám dựng nhưng ông vẫn dám lên tiếng. Có thể nói Mank là kẻ nổi loạn, nhưng là một nổi loạn vì điều tốt đẹp. Ông cực đoan bám vào lý tưởng của mình, mặc kệ sức mạnh “cấp trên” hay những hậu quả ông sẽ phải chịu.

Vâng, nên hãy đánh giá nó bên ngoài những sự thực mơ màng đọc trên mạng. Đời sống của điện ảnh có tính độc lập, tự thân. Kể cả đang nhắc đến nhân vật thật, thì cũng chỉ là cơ sở để người tạo tác là đạo diễn kể một câu chuyện hợp lý. Orson Welles là một tài tử đáng được ghi danh, đừng vì những ấn tượng không hay qua Mank mà quên những đóng góp của ông với điện ảnh. Còn Fincher, chất cá nhân của ông quá đậm đặc, nó đủ mạnh mẽ để bạn tin vào, và thành công của phim ảnh là làm người xem tin.

Như phân cảnh rất đẹp dưới đây, khi Mank và Marion Davies- minh tinh của hãng MGM đang dạo bộ dưới ánh trăng. Hư ảo, vô thực. Nhưng nó đầy quyến rũ và lãng mạn, nó là chất men qua một buổi tối thư thái. Tại sao phải rạch ròi, hãy trải nghiệm cảm giác xem phim hoàn toàn thả lỏng. Bạn có dễ chịu với khung cảnh ấy không? Đó là điều tôi muốn nói: Đừng xem phim quá lý tính, bạn sẽ bỏ lỡ nhiều thứ lắm đấy!

Còn nhiều điều nhưng hãy để cảm nhận riêng bạn làm nhà phê bình đích thực công tâm. Mình đồng hành cùng bạn để gợi về một phim tuy không phải xuất chúng, nhưng đáng xem. Cách kể chuyện mới mẻ, nhân vật có thật, nhiều câu thoại đắt giá. Bố cục kịch bản phim Mank rất gọn, và dù đan cài chồng lặp nhưng không bị rối, mình rất thích cách dẫn như thế này. Phim đang chiếu bản HD trên nền tảng Netflix.

Chúc các bạn xem phim vui vẻ ^^!