Lược dịch từ bài đăng " Manchester United: Can McTominay eventually replace Matic? " trên tạp chí Total Football Analysis của tác giả Cain Smith số ra ngày 27/8/2020.
Các thông số trong bài viết được tính trong khuôn khổ Premier League mùa giải 2019-2020.
Nemanja Matic vừa mới kí hợp đồng 3 năm mới Man Utd cách đây chưa lâu và anh sẽ gắn bó với đội bóng đến năm 2023. Gần với thời điểm Matic gia hạn hợp đồng, Scott McTominay cũng kí vào bản giao kèo mới với MU, hợp đồng kéo dài đến thàng 6/2025.
Lúc này có một hoài nghi sâu sắc giữa các fan hâm mộ cũng như giới chuyên gia về việc, liệu McTominay có thể đảm đương vai trò của Matic, như những gì anh đã thể hiện trong suốt ba mùa giải ở MU. Phần đông nhận định đều hối thúc MU tìm kiếm và mang về cầu thủ mới thay thế Matic, người đã không còn là chính mình khi bước sang tuổi 30. Các tiền vệ có lối đá tương tự, như Wilfred Ndidi hay Thomas Partey sẽ là những sự thay thế phù hợp cho anh . Tuy nhiên, một lượng lớn fan hâm mộ tin rằng McTominay sẽ là sự thay thế hoàn hảo cho Matic, từng bước từng bước, sẽ vượt qua tiền vệ người Serbia những năm sắp tới.
Bài viết này sẽ phân tích về mặt chiến thuật, cố gắng giải quyết những tranh luận, sử dụng phân tích dữ liệu cũng như các tình huống trong trận đấu, để đánh giá liệu McTominay có thực sự có thể đảm đương trọng trách với vai trò tiền vệ phòng ngự của Man Utd như những gì Matic đã làm được hay không ?
Các vai trò trong giai đoạn build-up
Trong hệ thống của Ole Gunnar Solskjaer, vai trò của tiền vệ trụ (midfield pivot) là một trong những bộ phận quan trọng nhất trong việc vận hành hệ thống. Vai trò của nó còn được đề cao hơn trong hệ thống cũ của người tiền nhiệm, Jose Mourinho.
Solsa áp dụng sơ đồ 4-2-3-1, điều này vạch rõ ý đồ MU sẽ chơi với cặp double pivot ở khu vực giữa sân. Nhiều đội bóng hàng đầu, bao gồm ManCity hay Liverpool, chỉ sử dụng một single pivot. Tuy nhiên, việc sử dụng double-pivot sẽ giúp giảm tải áp lực của một single-pivot và san sẻ trách nhiệm bất kể là trong phòng ngự hay khi tấn công.
Về khía cạnh tấn công, Matic cực kì quan trọng đối với MU trong việc tạo điều kiện, để MU triển khai bóng thông qua 1/3 phần sân áp dụng theo thứ bóng đá kiểm soát của họ. Pogba hoạt động ở khoảng trống giữa tuyến tiền đạo và tiền vệ của đối phương. Matic chơi bên cạnh Pogba trong khu vực này, tuy nhiên nếu trung vệ của MU đang bị theo kèm bởi cặp tiền đạo đối thủ, Matic sẽ lùi xuống, trở thành trung vệ thứ ba. Điều này ngăn chặn việc MU bị thua thiệt về quân số bởi sự áp sát của tiền đạo đối thủ
Matic lùi xuống chơi như một trung vệ thứ ba khi Brighton tổ chức theo kèm với 2 trung vệ của Man United, điều này cũng cho phép hậu vệ trái dâng cao hơn
Đối nghịch với Matic, khi sử dụng McTominay, Solsa không đặt quá nhiều niềm tin rằng anh có thể cáng đáng vai trò của người đàn anh. Trong mùa giải 2019/20, McTominay thường được bố trí chơi cạnh Fred. Nhiều lúc, Fred thường được giao nhiệm vụ lùi xuống chơi cạnh các trung vệ cũng như giữ vị trí giữa họ. Điều đó dựa trên những kinh nghiệm thi đấu và thi đấu tròn vai ở vai trò này khi Fred còn ở Shakhtar Donetsk. Matic thường thi đấu ở vị trí giữa giữa các tiền đạo đối phương, đóng vai trò như một phương án chuyền bóng để xuyên phá tuyến đầu của đối thủ. Mặc dù vậy, anh ta có thể dâng cao, vượt qua tuyến tiền vệ đối thủ bằng những đường pha tịnh tiến bóng. Về phần McTominay, anh sở hữu kĩ năng xuất sắc để nhận bóng, xoay trở và chuyển hướng bóng.
Vai trò khi tham gia tấn công
McTominay rõ ràng là một lựa chọn tốt hơn để lên bóng cho MU, đặc biệt là khu vực 1/3 cuối sân. Cả mùa vừa qua, anh ta thực hiện tổng cộng 55 cú sút so với 12 của Matic. McTominay cũng có 3.75 pha đi bóng thành công mỗi trận, với tỉ lệ thành công 62.5% ngang ngửa James Maddison. Matic chỉ có 1.72 pha đi bóng thành công mỗi trận với tỉ lệ thành công chỉ 48.48%.
McTominay chơi ở vai trò của một tiền vệ box-to-box ở MU. Điều này có nghĩa, ngay cả khi khi MU mất bóng ở phần sân đối thủ, anh ta lường trước được tình huống, thực hiện gây sức ép ngược lại với đối thủ và giành lại bóng. Nhờ đó anh ta ta đã bao quát một phần lớn khu vực trên sân cho United và có nhiều tình huống thu hồi bóng tỏ ra hiệu quả hơn so với Matic. Ở 1/3 cuối sân, anh ta có 56 pha thu hồi bóng, với 36 pha trong đó ở khu vực zone 14, 10 hình huống dẫn đến cú sút và 1 bàn thắng mang lại từ những cú sút đó. 38 pha thu hồi đến từ những tình huống pressing ngược lại đối thủ khi vừa mất bóng. Anh ta là nhân tố chủ chốt giúp United chuyển đổi trạng thái sang phòng ngự, thực hiện tổng cộng 170 pha counterpressing thu hồi bóng, thể hiện ở hình dưới đây.
Tuy nhiên, Matic tỏ ra quan trọng hơn đối với MU so với McTominay khi kiểm soát bóng. Như đã đề cập ở trên, Matic đóng vai trò là một phần của cặp Double pivot. Anh ta lùi xuống đá như một trung vệ thứ ba. Điều này thực hiện được là nhờ khả năng tịnh tiến bóng qua các tuyến ở mức thượng thừa của anh, đặc biệt là từ 1/3 khu vực sân nhà đến 1/3 giữa sân.
Matic xếp ở vị trí thứ 11 về số đường chuyền trung bình mỗi trận ở EPL 2019/20. Anh có trung bình 63.71 đường chuyền/ trận, với tỉ lệ thành công 88.27%, tỉ lệ này ngang ngửa David Silva của Man City. Các thông số về tịnh tiến bóng của Matic tỏ ra cực kì ấn tượng so với thông số của một tiền vệ phòng ngự đơn thuần. Anh có trung bình 8.78 progressive pass mỗi trận, cùng với đó là khả năng thự thực hiện đường chuyền vào 1/3 khu vực cuối sân. Điều đó thể hiện ở hình dưới đây, Matic thực hiện pha chọc khe cho Martial thoát xuống loại bỏ hàng phòng ngự Leicester.
Dù sao đi nữa, phân lớn các đường chuyền của Matic giúp cho United chuyển từ giai đoạn thứ nhất sang giai đoạn thứ hai. Các giai đoạn triển khai bóng cực kì quan trọng trong chiến thuật của HLV Solsa. Giai đoạn đầu tiên diễn ra khi tuyến sau của Mu thực hiện luân chuyển bóng qua lại, tìm kiếm khoảng trống xuyên qua lớp phòng ngự đầu tiên của đối phương. Đây là giai đoạn Matic đóng vai trò chủ chốt. Anh ta có phạm vi chuyền bóng tốt, nhờ đó anh ta có thể tịnh tiến bóng đến giai đoạn thứ hai, và bóng được anh ưu tiên chuyền cho Pogba. Tuy nhiên, anh có thể đẩy bóng sang cho các hậu vệ biên ở hành lang cánh nếu cần. Nhưng một khi Pogba có được bóng ở sau tuyến đầu của đối thủ, United có thể đẩy cao đội hình lên phía trên.
Ở hình trên, Matic có lựa chọn thực hiện một đường mở bóng lên phía trên bằng cách đẩy bóng sang hành lang cánh. Nhưng thay vì làm vậy, anh thực hiện pha dẫn bóng lên, dụ tiền đạo của Leicester ập vào pressing. Đây là một khu vực khác Matic tỏ ra sự vượt trội một cách đầy bất ngờ, khi anh đóng vai trò cầu thủ kéo bóng lên. Đây là pha bóng khá thường thấy ở cầu thủ người Serbia, nhằm vượt qua tuyến phòng ngự đầu tiên của đối phương. Anh xếp thứ 18 giải đấu về số lần thực hiên progressive run/ trận khi so sánh với các tiền vệ khác, với 2.51 lần/ trận, quãng đường thực hiện progressive run trung bình của anh cũng ở mức cao, lên tới 97.12 m với mỗi tình huống phát triển bóng.
Trên đây là một trong những tình huống Matic thực hiện thành công một pha progressive run, dẫn bóng từ tuyến dưới vượt qua khu vực các tiền đạo Leicester. Anh cho thấy là một cầu thủ kéo bóng tuyệt vời, mặc dù anh không thực sự là một cầu thủ cơ động. Matic sử dụng lợi thế cơ thể cực kì tốt bằng việc an che chắn bóng khi bị áp sát, nhằm hạn chế sự áp sát cướp bóng của cầu thủ lao vào tranh chấp.
McTominay, ở chiều ngược lại, ở một trình độ khá chênh lệch vơi Matic khi đem so sánh với các con số thống kê của anh. McTominay có ít hơn 1 pha progressive run thành công mỗi trận, mặc dù anh có khả năng kéo bóng lên ở mức ổn, với chỉ 0.98 lần/trận. Anh cũng chỉ đóng góp tổng cộng 6.71 progressive pass mỗi trận phút. Thêm nữa, tiền vệ người Scotland còn có ít hơn Matic về số đường chuyền lên phía trên mỗi trận. Matic có trung bình 20 đường chuyền lên phía trên mỗi trận, với McTominay, con số này là 14.
Nếu McTominay thay thế vai trò của Matic với vai trò tiền vệ phòng ngự, anh ta sẽ phải cải thiện cực kì nhiều về thông số chuyền bóng, cụ thể là trong khi phối hợp với đồng đội để thực hiện nhiều hơn những đường chuyền tịnh tiến bóng lên phía trên và cố gắng giúp cho MU lên bóng xuyên qua các tuyến của đối thủ bằng những pha chọc khe, từ đó đưa bóng xâm nhập vào sâu vòng cấm của đối phương.
Bọc lót cho hàng phòng ngự
Nếu McTominay trở thành tiền vệ phòng ngự mới của MU, anh ta sẽ
phải rất chắc chắn về mặt phòng ngự và bọc lót cho hàng thủ cực tốt.Với Matic, anh thực sự xuất sắc trong vai trò này. Kĩ năng phòng ngự, có mặt đúng lúc đúng chỗ cho phép Pogba dâng cao hơn và phối hợp với Bruno Fernandes.
Solskjaer đặt niềm tin vào Matic cho vị trí án ngữ phía trước và bọc lót cho tuyến dưới với vai trò tiền vệ phòng ngự, từ đó cho phép United dâng cao tấn công. Trung bình mỗi 90 phút. Matic giành chiến thắng 6.53 tình huống tranh chấp phòng ngự cho MU với tỉ lệ thành công 55.2%. Và thật vi diệu làm sao, McTominay thực tế còn nhỉn hơn Matic về thông số đó với 7.27 lần/90 phút, với 60% tỉ lệ thành công.
Tuy nhiên, thi thoảng những thông số có thể đánh lừa chúng ta. Khi McTominay chơi như một box-to-box, anh được giao trọng trách pressing ngược lại đối thủ khi đội nhà vừa mất quyền kiểm soát bóng, như đã đề cập ở bên trên. Anh ta cũng là một tiền vệ có thiên hướng ưa những pha tay đôi, sẵn sàng ập vào, áp sát đối phương ngay ở những vị trí tuyến trên, vì vậy anh có số pha tranh chấp phòng ngự chiến thắng nhiều hơn Matic. Với vị trí tiền vệ phòng ngự, Matic có tỉ lệ tranh chấp phòng ngự thành công, chỉ tính riêng ở khu vực trước hàng phòng ngự. Anh có tới 28 pha tranh chấp phòng ngự thành công mùa này ở khu vực zone 14 ( theo hướng tấn công của đối thủ). So sánh với McTominay, con số này chỉ là 21. Khi cần tham gia bọc lóc tuyến sau khi đội nhà đối mặt với tình huống nguy hiểm, Matic quả thực vượt trội so với McTominay.
Trong các tình huống đòi hỏi tư duy phòng ngự, ở đây không có cuộc ganh đua nào giữa cả hai. Matic cho thấy tầm ảnh hưởng của mình bằng việc khỏa lấp các lỗ hổng của hàng phòng ngự United. Trong hệ thống khối phòng ngự, khi một hậu vệ cánh hay tiền đạo cánh buộc phải băng ra để áp sát cầu thủ cầm bóng đối phương, họ sẽ bỏ lại khoảng trống sau lưng. Một trong hai điều có thể xảy ra sau đó: Thứ nhất, hậu vệ còn lại có thể di chuyển vào để trám vị trí đó, hoặc thứ hai, một tiền vệ phòng ngự có thể lùi về khoảng trống bị bỏ lại.
Hai ảnh phía trên là các ví dụ về việc Matic trám vào các khoảng trống trong các tình huống phòng ngự thành công của MU. Thay vì buộc các trung vệ phải băng ra và bọc lót khu vực đó, anh sử dụng tư duy phòng ngự lùi về vào các khoảng trống đó. Điều này đảm bảo việc các hậu vệ được anh ta hỗ trợ không bị đối phương khai thác bằng nhưng pha di chuyển vào vùng họ không quan sát được (blindside) ở khu vực half-space.
Scott McTominay không thực sự nhạy bén ở những khu vực này. Anh còn trẻ và vẫn đang học hỏi, rèn dũa bản thân nên anh ta có thể cái thiện khả năng phòng ngự ở những khu vực kể trên. Tuy nhiên, khi được bố trí chơi như một trung vệ trước kia, dưới thời Mourinho, McTominay gặp vấn đề trầm trọng với việc bọc lót khu vực half-space và khỏa lấp các khoảng trống cho đồng đội.
Trong ảnh trên, McTominay đứng giữa 2 lựa chọn, áp sát theo kèm tiền đạo ở trung lộ hoặc tiền đạo cánh của đối phương. Lựa chọn hiển nhiên là tiền đạo đang thoát xuống ở trung lộ, người đang ở vị trí thực sự thuận lợi. Tuy nhiên, anh đứng chôn chân, thất bại trong việc bọc lót cho Smaling, người lúc này buộc phải dâng lên để hỗ trợ Luke Shaw và kết cục là MU thủng lưới.
Một điểm khác cần xét tới, đó là McTominay có phần nhỉnh hơn Matic về khoản tranh chấp bóng bổng. Cả hai đều có chiều cao tương đồng, 1m93 với McTominay và 1m94 với Matic. McTominay đứng thứ 10 trong danh sách các tiền vệ có nhiều pha không chiến thành công nhất PL, với 4 pha/trận, tỉ lệ thành công là 51.76%, ngược lại với Matic, chỉ có 2.93 pha mỗi trận. Nếu McTominay được xếp ở vị trí tiền vệ trụ, anh sẽ là một phương án chống bóng bổng cực kì hiệu quả, cụ thể là bọc lót cho Linderlof, người không có lợi thế chiều cao như Harry Maguire. Anh cũng tỏ ra cơ động hơn nhiều so với Matic, do đó anh tỏ ra rất hữu dụng trong giành chiến thắng các tình huống tranh chấp bóng hai (second ball).
Kết luận
Ở thời điểm hiện tại, căn cứ về mặt chiến thuật và các thông số, có thể thấy rất rõ McTominay sẽ còn phải đi một chặng đường rất dài mới có thể đạt đến trình độ, đẳng cấp phòng ngự của Matic. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa anh ta sẽ không bao giờ có thể trau dồi và phát triển bộ kĩ năng để đạt đến trình độ đó. Anh đóng góp cho United không nhỏ, cụ thể với những phẩm chất cần khi đội bóng chuyển trạng thái sang phòng ngự. Tuy nhiên, kĩ năng đưa ra quyết định của anh thực sự hạn chế. Nếu để anh ta đảm nhận hoàn toàn vị trí của Matic, kĩ năng đưa ra quyết định và tư duy phòng ngự phải được rèn dũa rất nhiều. Dù vậy, chỉ có thời gian mới có thể trả lời liệu United có thể tìm thấy mảnh ghép thay thế Matic từ những gì đang có hay từ những bản hợp đồng đến từ các CLB khác. Nhưng thời điểm hiện tại, không một ai trong đội 1 MU đủ sự thay thế vai trò của Matic như những gì anh làm, và Solsa sẽ tiếp tục đặt niềm tin vào Matic, chí ít là một mùa nữa, rằng Matic sẽ có một phong độ cao nhất có thể, trước khi buộc phải tìm kiếm cầu thủ thay thế anh.
