Liệu có kịch bản Campuchia sẽ nghiêng về Mỹ?

Đông Nam Á tháng vừa nổi lên như một trong những vũ đài trung tâm chiến sự giữa Thái Lan và Campuchia, ẩn đằng sau là sự cạnh tranh ảnh hưởng giữa các cường quốc, đặc biệt là Hoa Kỳ và Trung Quốc. Tại đây, mỗi động thái chính sách đối ngoại của một quốc gia, dù lớn hay nhỏ, đều có thể tạo ra những gợn sóng lan tỏa, định hình lại cấu trúc an ninh và kinh tế khu vực.

Trong bối cảnh đó, một kịch bản giả định, nhưng ngày càng có cơ sở để thảo luận, đang thu hút sự chú ý đặc biệt: Campuchia, một quốc gia vốn được xem là đồng minh thân cận nhất của Trung Quốc tại Đông Nam Á, quyết định "xoay trục" và ký kết một hiệp định hợp tác quân sự toàn diện với Hoa Kỳ.

Đây không đơn thuần là một sự thay đổi trong chính sách đối ngoại của một quốc gia. Nếu kịch bản này trở thành hiện thực, nó sẽ là một "cơn địa chấn" địa chính trị, phá vỡ thế cân bằng quyền lực mong manh hiện tại, vẽ lại bản đồ ảnh hưởng chiến lược và buộc tất cả các bên liên quan – từ các cường quốc toàn cầu đến các quốc gia láng giềng – phải tính toán lại một cách sâu sắc chiến lược của mình.

Trong hơn một thập kỷ, Phnom Penh đã theo đuổi một chính sách đối ngoại nghiêng hẳn về Bắc Kinh. Dòng vốn đầu tư hàng tỷ USD từ Trung Quốc đã chảy vào Campuchia, biến đổi bộ mặt cơ sở hạ tầng của nước này với các dự án khổng lồ: từ các đặc khu kinh tế, các tòa nhà chọc trời ở Phnom Penh, đến các công trình mang tầm chiến lược như sân bay quốc tế mới, hệ thống đập thủy điện trên sông Mekong, và đặc biệt là việc hiện đại hóa cảng nước sâu Sihanoukville và căn cứ hải quân Ream. Sự hỗ trợ kinh tế và ngoại giao từ Trung Quốc đã mang lại cho chính quyền Thủ tướng Hun Manet (đằng sau là ông Hun Sen) như một "tấm khiên" vững chắc trước những chỉ trích từ phương Tây về các vấn đề của Hunsen đối với người dân tại nước này.

Tính đến đầu năm 2024, nợ công của Campuchia có một phần đáng kể là vay từ Trung Quốc. Mặc dù các khoản vay này thúc đẩy tăng trưởng kinh tế ngắn hạn, chúng cũng tạo ra một gánh nặng tài chính dài hạn và một công cụ gây ảnh hưởng chính trị mạnh mẽ cho Bắc Kinh. Bất kỳ sự suy thoái kinh tế nào cũng có thể khiến Campuchia dễ bị tổn thương trước áp lực từ chủ nợ lớn nhất của mình.

Việc quá thân thiết với Trung Quốc đã khiến Campuchia đôi khi bị cô lập trên các diễn đàn quốc tế. Lập trường của Campuchia trong vấn đề Biển Đông, thường có xu hướng làm loãng lập trường chung của ASEAN, đã gây ra sự không hài lòng từ các nước thành viên khác. Đồng thời, mối quan hệ với các nước phương Tây, bao gồm cả Mỹ và EU, cũng trở nên căng thẳng.

Sự bảo trợ của Trung Quốc không phải là vô điều kiện và không phải lúc nào cũng vì lợi ích của Campuchia. Các căng thẳng biên giới lịch sử với các nước láng giềng, sự hỗ trợ từ Bắc Kinh không phải lúc nào cũng rõ ràng. Điều này khiến giới lãnh đạo Campuchia nhận ra rằng việc đặt tất cả trứng vào một giỏ là một chiến lược đầy rủi ro.

Trước những rủi ro này, một "lối thoát" chiến lược thông qua việc tái cân bằng quan hệ với Hoa Kỳ trở nên hấp dẫn. Những tín hiệu gần đây như việc nối lại đối thoại quốc phòng, khôi phục các cuộc tập trận chung như "Angkor Sentinel" sau nhiều năm gián đoạn, và các chuyến thăm cảng của tàu chiến Mỹ, Nhật Bản, Canada không phải là ngẫu nhiên. Chúng là những bước đi được tính toán cẩn thận. Một gói đề nghị từ Washington, bao gồm hỗ trợ quân sự, viện trợ tài chính, hậu cần, và quan trọng hơn là các ưu đãi thương mại như khôi phục Hệ thống Ưu đãi Phổ cập, sẽ là một động lực cực kỳ mạnh mẽ, giúp Campuchia đa dạng hóa các mối quan hệ, giảm bớt sự phụ thuộc vào Trung Quốc và nâng cao vị thế quốc tế của mình.

Nếu hiệp định quân sự Mỹ-Campuchia được ký kết, nó sẽ ngay lập tức tạo ra một sự dịch chuyển mảng kiến tạo quyền lực, với những hệ quả sâu sắc cho cả Washington, Bắc Kinh và Moscow.

Đối với Mỹ là “Một Chiến Thắng Không Tốn Một Viên Đạn"

Đây sẽ là một thắng lợi vang dội cho Chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Mỹ. Việc thiết lập một sự hiện diện quân sự, dù chỉ ở mức độ hợp tác và hậu cần tại Campuchia, sẽ mang lại những lợi ích chiến lược to lớn của Mỹ tại khu vực.

Phá vỡ Chuỗi Chiến Lược của Trung Quốc. Campuchia là một mắt xích quan trọng trong hành lang kinh tế và chiến lược của Trung Quốc kéo dài xuống Đông Nam Á. Mất đi Campuchia, toàn bộ chuỗi liên kết chiến lược Trung Quốc - Campuchia - Lào sẽ bị đứt gãy. Căn cứ Ream, từ một tài sản tiềm năng cho hải quân Trung Quốc, sẽ trở thành một điểm yếu, một nơi mà Mỹ có thể giám sát chặt chẽ.

Kiểm Soát Cửa Ngõ Chiến Lược của khu vực vịnh Thái Lan tại Campuchia, đặc biệt là cảng Sihanoukville, nhìn ra Vịnh Thái Lan và gần với Biển Đông, là một vị trí đắc địa. Mỹ có thể thiết lập các hệ thống radar cảnh báo sớm và trinh sát điện tử, cho phép theo dõi mọi hoạt động của hạm đội Trung Quốc từ căn cứ phía bắc Biển Đông di chuyển xuống phía nam dọc theo đường lưỡi bò mà Trung Quốc vẽ ra.

Một điểm dừng chân và tiếp vận tại Campuchia sẽ tăng cường đáng kể tính linh hoạt và tầm hoạt động của Hải quân Mỹ và các đồng minh trong khu vực, giảm bớt sự phụ thuộc vào các căn cứ xa hơn ở Philippines hay Singapore.

Sụp đổ "Chiến lược vành đai con đường" cũng như ảnh hưởng lên Campuchia từ lâu được coi là "sân sau" và là đồng minh không thể lay chuyển của Trung Quốc trong ASEAN. Sự xoay trục của Phnom Penh sẽ là một thất bại buộc Trung Quốc phải can thiệp.

Hàng tỷ đô la đầu tư vào cơ sở hạ tầng lưỡng dụng cảng biển, sân bay và kể cả khu tự trị “Scam center” có nguy cơ trở nên vô nghĩa về mặt chiến lược, thậm chí còn có thể bị chính đối thủ của mình khai thác.

Trung Quốc sẽ buộc phải tìm kiếm một điểm neo chiến lược mới ở Đông Nam Á. Myanmar, với bất ổn chính trị, và Lào, một quốc gia không có biển, đều là những lựa chọn có nhiều hạn chế. Điều này sẽ làm suy yếu đáng kể khả năng triển khai sức mạnh của Trung Quốc ở cửa ngõ phía Nam. Vậy Trung Quốc sẽ gia tăng áp lực với nước còn lại có đường bờ biển để nước này theo phe mình nếu Phnom Penh chọn Mỹ

Nguyên tắc đồng thuận và vai trò trung tâm của ASEAN sẽ đối mặt với thử thách lớn nhất từ trước đến nay. Kịch bản này sẽ làm sâu sắc thêm sự phân cực trong nội bộ khối: một bên là các quốc gia có liên minh hoặc quan hệ an ninh chặt chẽ với Mỹ (Philippines, Thái Lan, và giờ là Campuchia), một bên là các quốc gia vẫn duy trì quan hệ gần gũi với Trung Quốc. Điều này có thể khiến ASEAN bị chia rẽ, không thể đưa ra lập trường chung trong các vấn đề quan trọng, và có nguy cơ phủ quyết trong bất đồng trong các cuộc đàm phán định hình cấu trúc an ninh khu vực.

Lợi ích ngắn hạn: Rõ ràng, Campuchia sẽ nhận được những lợi ích tức thời, các gói viện trợ quân sự, hỗ trợ tài chính, tiếp cận công nghệ và hậu cần hiện đại từ Mỹ, các ưu đãi thương mại giúp thúc đẩy kinh tế, và sự cải thiện hình ảnh trên trường quốc tế.

Tuy nhiên, cái giá phải trả có thể rất đắt. Campuchia sẽ tự biến mình thành tâm điểm của cuộc đối đầu Mỹ - Trung.

Sự trả đũa từ Bắc Kinh có thể sử dụng các đòn bẩy kinh tế của mình, như rút vốn đầu tư, hủy bỏ các dự án, hoặc gây sức ép thương mại, để gây bất ổn cho nền kinh tế Campuchia.

Trở thành "vùng xám" xung đột: Campuchia có thể trở thành một "vùng xám" – nơi diễn ra các cuộc cạnh tranh ngầm, chiến tranh ủy nhiệm, và các hoạt động tình báo giữa hai siêu cường, gây ra bất ổn lâu dài cho chính xã hội của mình.

Kịch bản Campuchia ký kết hiệp định quân sự với Hoa Kỳ, dù mới chỉ là giả thuyết, nhưng đã phơi bày toàn bộ sự phức tạp và mong manh của cấu trúc an ninh khu vực. Nó cho thấy các quốc gia nhỏ, dù bị kẹp giữa các cường quốc, vẫn có quyền tự quyết và khả năng tạo ra những thay đổi mang tính đột phá.

Nếu điều này xảy ra, đó sẽ không chỉ là câu chuyện của riêng Campuchia. Nó sẽ là chất xúc tác cho một sự tái định hình toàn diện cục diện quyền lực tại Đông Nam Á. Cuộc cạnh tranh Mỹ - Trung sẽ bước vào một giai đoạn mới, trực diện và căng thẳng hơn. Các quốc gia như Việt Nam sẽ phải đi trên một sợi dây thăng bằng ngày càng mỏng manh. ASEAN sẽ phải đấu tranh để duy trì sự liên quan của mình. Toàn bộ khu vực sẽ bị cuốn vào một vòng xoáy địa chính trị mới, nơi các lựa chọn trở nên khó khăn hơn và cái giá của việc chọn sai phe sẽ cao hơn bao giờ hết. Cuối cùng, kịch bản này là một lời nhắc nhở mạnh mẽ rằng trong kỷ nguyên của sự cạnh tranh giữa các nước lớn, hòa bình và ổn định ở Đông Nam Á không bao giờ là điều hiển nhiên.