Liệu Trump có thể đạt được hòa bình vĩnh cữu tại Gaza?

Khả năng một cá nhân - kể cả Donald Trump - đạt được “hòa bình vĩnh cửu” ở Gaza trong ngắn/ trung hạn là rất thấp. Ông có thể đạt được các lằn ranh tạm thời, đình chiến, hoặc bước tiến ngoại giao (như các vòng hòa giải/ôn hòa hóa quan hệ khu vực), nhưng hòa bình bền vững đòi hỏi sửa chữa các nguyên nhân cấu trúc, cam kết liên vùng và thời gian dài.

- Dải Gaza là vùng đất có lịch sử dài, qua tay nhiều đế chế (Ottoman, Anh), và kể từ 1948 đã trở thành nơi tập trung lớn người tị nạn Palestine; sau 1967 Gaza bị Israel chiếm đóng, rồi 2005 Israel tháo dỡ khu định cư nhưng giữ kiểm soát biên giới/hàng hải/không phận; từ 2007 Hamas nắm quyền thực tế ở Gaza.

- Tính chất lịch sử: mật độ dân số rất cao, cơ sở hạ tầng yếu, và nhiều đời sống bị hình thành trên nền tảng tị nạn - điều này làm cho tổn thương chiến tranh càng nặng nề và khắc sâu bất ổn.

- Các quốc gia khu vực và ngoài khu vực đều can dự theo các cách khác nhau: Ai Cập và Qatar thường là trung gian đàm phán đình chiến/nhập trợ giúp nhân đạo; Iran (và các đồng minh) cung cấp viện trợ, vũ khí và hỗ trợ chính trị cho một số nhóm vũ trang (như Hamas và các thực thể vũ trang khác); các nước vùng Vịnh (UAE, Qatar, Saudi) có ảnh hưởng tài chính/ngoại giao; Hoa Kỳ thường là bảo trợ an ninh cho Israel và đôi khi là “cầu nối” ngoại giao. Những can dự này vừa có tác dụng giảm xung đột trước mắt, vừa làm các lợi ích ngoại vi phức tạp hơn.

- Gần đây (2024–2025) có các nỗ lực trung gian của Mỹ (một số do chính quyền Trump tuyên bố dẫn dắt) giúp đạt những lằn ranh đình chiến/kế hoạch trao đổi tù binh; nhưng các bên khu vực vẫn giữ lợi ích ngược chiều nên sự can dự nước ngoài không tự động tạo hòa bình lâu dài.

Tình trạng hiện tại là sản phẩm của nhiều nguyên nhân đan xen:

- Vấn đề chính trị - lãnh thổ: Không có thỏa thuận chính trị toàn diện về hai nhà nước hay một thể thức phân định thỏa đáng; tranh chấp đất đai, quyền tái định cư, và quyền dân tộc là gốc rễ.

- An ninh và vũ trang: Hamas và các nhóm vũ trang khác không công nhận một số điều kiện an ninh của Israel; Israel đặt ưu tiên an ninh khiến các biện pháp như phong tỏa/khống chế biên giới tồn tại.

- Nhân đạo - kinh tế: Blockade, tàn phá chiến tranh, thất nghiệp và nghèo đói làm cho dân chúng dễ bị các tổ chức vũ trang lợi dụng.

- Phân chia nội bộ Palestine: Rạn nứt PLO/Fatah - Hamas làm suy yếu khả năng có một đại diện Palestine duy nhất để đàm phán có tính ràng buộc.

- Yếu tố khu vực và quốc tế: lợi ích cạnh tranh của Iran, Thổ Nhĩ Kỳ, Saudi, các cường quốc phương Tây, và các ưu tiên địa chính trị khác làm khó mặt bằng hòa giải. (Tổng hợp phân tích chuyên gia).

- Kể từ cuộc tấn công 7/10/2023 và chiến dịch quân sự lớn kéo dài sau đó, Gaza đã hứng tổn thất lớn về người và cơ sở hạ tầng; báo cáo của UN/ các tổ chức lớn cho thấy hàng chục nghìn người thiệt mạng, phần lớn là dân thường; nhiều khu vực bị tàn phá, dịch vụ y tế và giáo dục sụp đổ; tình trạng đói và dịch bệnh lan rộng. (số liệu cập nhật: báo cáo UN/điều tra đối chiếu báo chí đến tháng 10/2025 nêu con số thương vong và phá hủy quy mô lớn).

- Tình hình an ninh (cuối 2025): có những lằn ranh đình chiến từng phần; các vòng thương lượng do Qatar/Egypt/Mỹ làm trung gian đã thả người/đổi tù binh, nhưng nguy cơ tái bùng phát vẫn cao (các báo lớn và live updates chỉ ra nguy cơ tái xung đột và mối nguy UXO - Unexploded Ordnance (bom mìn, đạn, vật liệu chưa nổ), dịch bệnh, thiếu lương thực).

- Ngắn hạn - khả thi: Trump (hoặc bất kỳ tổng thống Mỹ) có thể đóng vai trò then chốt để đạt đình chiến, giải phóng con tin, và thúc đẩy bảng cam kết khu vực (ví dụ mở rộng bình thường hóa trong mẫu Abraham Accords). Những kết quả này thực tế đã thấy dưới các nỗ lực ngoại giao: đình chiến từng giai đoạn, trao đổi tù binh, và tuyên bố chính thức của phía Mỹ.

- Trung – dài hạn - khó khăn lớn: Hòa bình “vĩnh cửu” đòi hỏi giải quyết các vấn đề cấu trúc: quyền chính trị của người Palestine, cơ chế an ninh đáng tin cậy cho Israel, khôi phục kinh tế và dân sự cho Gaza, và sự hòa giải nội bộ Palestine. Những vấn đề này cần thời gian, nguồn lực quốc tế lớn, và thay đổi niềm tin giữa dân chúng - không thể được giải quyết chỉ bằng thỏa thuận song phương nhanh.

- Vấn đề đại diện chính trị Palestine: Không có một đối tác Palestine được quốc tế rộng rãi công nhận, thống nhất và có năng lực thực thi cam kết.

- An ninh và vũ trang: Demilitarization (nếu là yêu cầu của Israel) rất khó thực hiện nếu không có cơ chế kiểm chứng và đảm bảo khu vực.

- Tổn thất lòng tin sâu rộng: Tội ác chiến tranh, thương vong dân thường, và di dời hàng loạt khiến lòng dân hai bên rất khó hàn gắn.

- Lợi ích khu vực phân mảnh: Các nước như Iran, một số nhóm vũ trang khu vực, và lợi ích địa chính trị khác có thể phá vỡ hoặc làm kéo dài xung đột.

- Mô tả: Đạt được ngừng bắn có kiểm soát (vài tuần → vài tháng), trao đổi tù binh, mở cửa biên giới để viện trợ, rút bớt lực lượng. (Ví dụ: thỏa thuận do các trung gian như Egypt/Qatar/Turkey và Mỹ đưa ra gần đây.) - Thời gian: ngay → vài tháng - Tiền đề cần có: thỏa thuận phía Israel — Hamas tạm chấp nhận; trung gian (Qatar/Egypt/Mỹ/Turkey) đồng thuận; đảm bảo nhận viện trợ nhân đạo. - Tác nhân chính: Hamas, Israel, Mỹ, Ai Cập, Qatar, Turkey, Liên Hợp Quốc. - Lợi ích: giảm bạo lực tức thì, cứu sống dân thường, tạo không gian ngoại giao, mở cửa viện trợ. - Rủi ro: dễ bị phá vỡ; không giải quyết nguyên nhân cơ cấu (chỉ tạm thời); có thể củng cố chiến lược quân sự/đàm phán của bên này bên kia. - Khả năng xảy ra: Cao - vì đã thấy thành công từng vòng và được các trung gian tích cực theo đuổi.

- Mô tả: Lộ trình nhiều giai đoạn: đình chiến → rút lực lượng → phái đoàn PA (hoặc cơ chế quốc tế) tạm quản lý hành chính + lực lượng giám sát quốc tế để hạn chế vũ trang; đồng thời quỹ quốc tế tái thiết. - Thời gian: 1–5 năm. - Tiền đề cần có: thoả thuận an ninh chi tiết; đồng ý của các bên (Israel, PA/Hamas chuyển tiếp), cơ chế giám sát quốc tế, mở biên giới ổn định. - Tác nhân chính: Mỹ, Ai Cập, Qatar, Saudi (tài trợ), Liên minh châu Âu, Liên Hợp Quốc, lực lượng giám sát (đa quốc gia). - Lợi ích: tạo nền tảng tái thiết bền vững, giảm lực hút của vũ trang, chuyển đổi nhân đạo-kinh tế. - Rủi ro: thiếu đại diện Palestine thống nhất (Fatah vs Hamas); Hamas có thể kháng cự hay chính quyền chuyển tiếp không đủ năng lực; tham nhũng/chiếm dụng tài trợ; sự can thiệp của các bên khu vực gây xáo trộn. - Khả năng xảy ra: Trung — khả thi nếu có bảo đảm khu vực và nguồn tài chính lớn, nhưng phụ thuộc nhiều vào chính trị nội bộ Palestine và cam kết Israel.

- Mô tả: Đàm phán định vị một Palestine độc lập cạnh Israel (biên giới, Jerusalem, tị nạn, an ninh) — giải pháp cấu trúc, dài hạn. - Thời gian: nhiều năm → thập kỷ. - Tiền đề cần có: thỏa thuận toàn diện, rút lui/giải pháp an ninh chấp nhận được cho Israel, quyền chính trị thực tế và an ninh cho Palestine, bảo đảm quốc tế. - Tác nhân chính: Mỹ (bảo trợ chính), EU, Arab League (đặc biệt Saudi/Egypt), Israel, đại diện Palestine thống nhất. - Lợi ích: giải quyết nguyên nhân gốc rễ (lãnh thổ, quyền tự quyết), cơ hội ổn định lâu dài. - Rủi ro: hiện nay lòng tin công chúng giảm; sự chia rẽ nội bộ Palestine; chủ nghĩa dân tộc/điện chính trị ở Israel chống nhượng đất; việc thực thi phức tạp. - Khả năng xảy ra: Thấp → rất thấp trong ngắn/ trung hạn (do thực tế chính trị 2025: chính trị Israel nội bộ chia rẽ, nghi ngại công chúng Palestine về hai nhà nước).

- Mô tả: Dùng quyền lực kinh tế-ngoại giao của Saudi và các nước Vùng Vịnh để thúc đẩy một thỏa thuận cho Gaza/Palestine, đổi lấy bình thường hóa Israel–Arab từng bước (mô hình Abraham Accords nhưng có điều kiện). Saudi có thể đứng ra bảo đảm tái thiết, an ninh và cắt ghép Hamas khỏi quyền lực bằng áp lực khu vực. - Thời gian: 1–3 năm (nếu có chính trị thuận lợi); có thể kéo dài. - Tiền đề cần có: Saudi sẵn sàng chính thức bình thường hóa đổi lấy tiến bộ rõ rệt cho người Palestine; Israel chấp nhận các điều kiện; cam kết tài trợ lớn. - Tác nhân chính: Saudi, UAE, Egypt, Israel, Mỹ, Pháp/EU. - Lợi ích: sức ép/khen thưởng khu vực có thể tạo động lực; nguồn tài trợ khổng lồ cho tái thiết; gia tăng tính khả thi chính trị. - Rủi ro: nếu công chúng Arab thấy “bán rẻ” vấn đề Palestine thì phản ứng tiêu cực; Saudi có thể bị hạn chế vì áp lực trong nước/ngoại giao; MBS/Saudi có thể lựa chọn ngoại giao tính toán hơn là can dự sâu sắc trên mặt đất. - Khả năng xảy ra: Trung → thấp — có dấu hiệu các nỗ lực Saudi/Pháp nhằm khởi động lại lộ trình hai nhà nước, nhưng việc chính thức hóa normalization vẫn bị hoãn vì chiến tranh và cảm xúc dân chúng.

- Mô tả: Israel duy trì chiến lược an ninh quyết liệt, hoặc tái chiếm và kiểm soát lâu dài; xung đột kéo dài, chu kỳ bạo lực lặp lại; hoặc tình trạng quản lý khốc liệt với phong tỏa. - Thời gian: không xác định (có thể nhiều năm). - Tiền đề cần có: không có thỏa thuận giữa các bên; thất bại ngoại giao; các bên khu vực/ngoại quốc không thể/không muốn can thiệp hiệu quả. - Tác nhân chính: Israel, nhóm vũ trang Palestine, các nước khu vực can thiệp từng phần. - Lợi ích (cho bên theo chiến lược này): kiểm soát an ninh tức thời; triệt tiêu mối đe doạ ngắn hạn (nếu thành công quân sự). - Rủi ro: tổn thất nhân đạo cực lớn, quốc tế cô lập/dôi dư chính trị, kích thích chủ nghĩa cực đoan, khủng hoảng nhân đạo kéo dài. Hiện thực 2025: tổn thất nhân đạo rất lớn. - Khả năng xảy ra: Trung → cao nếu ngoại giao thất bại - nhiều nhà phân tích cảnh báo chu kỳ bạo lực có thể tiếp tục nếu không có giải pháp cấu trúc.

- Tốc độ đạt được: A (nhanh) > D/B (trung bình) > C/E (chậm/khó).

- Ổn định lâu dài: C (cao nếu thành công) > B/D (trung bình nếu được quản lý tốt) > A (thấp — tạm thời) > E (rất thấp - gây bất ổn).

- Khả năng thực tế trong 2025: A (cao), B (trung), D (trung→thấp), C (thấp), E (khả năng vẫn lớn nếu ngoại giao thất bại).

- Đồng thời theo cả hai trục: an ninh + chính trị

Thỏa thuận đình chiến có giám sát quốc tế ngay lập tức; song song là lộ trình chính trị rõ ràng (ví dụ: tiến trình tái lập cơ quan đại diện Palestine thống nhất, bầu cử, quyền tự trị có ràng buộc).

- Cơ chế bảo đảm quốc tế có thẩm quyền

Dùng liên minh gồm Mỹ, Ai Cập, Qatar, EU, Thổ Nhĩ Kỳ (hoặc Saudi) làm bên bảo đảm, với lực lượng giám sát/đào tạo an ninh nếu cần, và điều khoản cắt phạt nếu vi phạm.   Quỹ tái thiết do quốc tế quản lý, có kiểm toán độc lập, phân phối ưu tiên cho điện, nước, y tế, trường học. Việc này cần điều kiện an ninh lâu dài và cam kết mở biên giới để hàng hóa vào.

- Giải quyết các vấn đề pháp lý/nhân quyền

Điều tra minh bạch các cáo buộc vi phạm nhân quyền/chiến tranh để xây dựng niềm tin lâu dài (kết hợp cơ chế xét xử/đền bù).

- Kích thích - kinh tế bền vững

Chương trình việc làm, đầu tư vào hạ tầng cảng/điện, trao quyền kinh tế cho người dân Gaza để giảm sức hút của bạo lực.

- Đảm bảo hòa giải nội bộ Palestine

Hỗ trợ hòa giải Fatah–Hamas, một giải pháp cần bảo đảm rằng bất kỳ lực lượng cầm quyền nào cũng có trách nhiệm chính trị và chịu ràng buộc đối với các cam kết quốc tế.

- Gắn kết khu vực — “phần thưởng” ngoại giao cho bình thường hóa

Mở rộng lợi ích ngoại giao/kinh tế cho các nước ủng hộ tiến trình hòa bình (ví dụ: bước tiếp theo của Abraham Accords có điều kiện) để tạo lợi ích cho trạng thái ổn định.

- Ưu tiên kép:

Ngay lập tức đẩy mạnh Kịch bản A (đình chiến) để chấm dứt vấn đề nhân đạo và tạo không gian ngoại giao - đồng thời bắt đầu B (lộ trình quản trị + tái thiết) như “giai đoạn chuyển tiếp” có cơ chế giám sát quốc tế. (A là điều kiện cần; B là bước chuyển sang ổn định).

- Dùng động lực khu vực (D) như công cụ khuyến khích

Khuyến khích Saudi/EU tài trợ lớn để đổi lấy cam kết cụ thể (bảo đảm an ninh, chống quân sự hóa). Nhưng không đặt tất cả trứng vào normalization — cần ràng buộc tiến trình vào cải thiện thực tế cho dân Palestine.

- Không được lờ đi khía cạnh chính trị dài hạn (C):

Khởi xướng song song các bước chuẩn bị cho một tiến trình chính trị lớn (giải quyết đại diện Palestine, tiến tới thỏa thuận hai nhà nước) -nhưng nhận thực đây là mục tiêu dài hơi, đòi hỏi cam kết quốc tế lâu dài.

- Bảo đảm minh bạch tài trợ và trách nhiệm:

Các quỹ tái thiết phải có giám sát độc lập, điều này giảm rủi ro lạm dụng và tăng niềm tin công chúng.

- Có thể đạt: đình chiến bền hơn, trao đổi tù binh, bước tiến ngoại giao khu vực, và khởi động tái thiết nếu có chính sách mạnh, phối hợp khu vực và quỹ quốc tế.

- Không dễ đạt: “Hòa bình vĩnh cửu” trừ khi các nguyên nhân cấu trúc được giải quyết — điều này đòi hỏi thay đổi chính trị nội bộ, cam kết lâu dài của nhiều bên và thời gian nhiều năm (thập kỷ). Việc một tổng thống đơn lẻ — dù quyền lực lớn — có thể “buộc” mọi bên chấp thuận giải pháp toàn diện, lâu dài là điều không thực tế.

- Nếu mục tiêu thực dụng ngắn hạn: đi theo A → B (đình chiến rồi lộ trình tái thiết/ổn định) là cách khả thi nhất.

- Nếu mục tiêu là “hòa bình vĩnh cửu”: chỉ có C giải quyết được nguyên nhân gốc rễ, nhưng khả năng thành công trong ngắn/ trung hạn là rất thấp vì rào cản chính trị và niềm tin.

- D (kịch bản khu vực do Saudi dẫn) có thể tăng cơ hội cho B/C nếu Saudi thực tâm và có cách liên kết phần thưởng bình thường hóa với tiến bộ thực tế cho Palestine — nhưng rủi ro chính trị lớn.