Lịch sử hội nhập Châu Âu : Các dự án Châu Âu và điều kiện tiên quyết tới hội nhập Châu Âu (Phần I)

Chưa có một khu vực nào trên thế giới có thể hội nhập thành công như ở Châu Âu. Đông nam á, Bắc mỹ, Trung á, khu vực Mỹ latinh cũng vẫn chưa đạt được đến mức độ hội nhập cao như ở Châu Âu, nơi hầu hết các quốc gia ở lục địa này chia sẻ chung một thị trường, chia sẻ chung một loại tiền tệ và đặc biệt chia sẻ chung những giá trị, những sứ mệnh lịch sử, tất cả được thống nhất dưới lá cờ của Liên minh Châu Âu (EU) và trở thành một thực thể mang nhiều thuộc tính của một quốc gia độc với quốc kỳ, quốc khánh của riêng mình cũng như chính sách đối ngoại,...Công cuộc thống nhất Châu Âu sau hàng ngàn năm với biết bao nhiêu nỗ lực, vũ lực có, hòa bình có cuối cùng cũng đã thành công. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá về các ý tưởng thống nhất Châu Âu qua các giai đoạn khác nhau trong lịch sử Châu Âu. Bài viết được dịch ra từ cuốn giáo trình " Hội nhập Châu Âu " ( tiếng Nga : Европейская интеграция) được biên soạn bởi giáo sư Olga Vitalevna Butorina và phó giáo sư Nikolai Yurevich Kaveshnikov. Mong rằng thông qua bài dịch của mình có thể cung cấp cho các bạn những kiến thức mới mẻ thú vị, cũng như những góc nhìn mới và đặc biệt là góc nhìn của giới tri thức Nga về Liên Minh Châu nói riêng và Châu Âu nói chung. Vì được dịch từ tiếng Nga và bài viết cũng chứa rất nhiều từ ngữ chuyên ngành phức tạp trong chính trị học vậy nên nếu mình có mắc sai lầm thì mong các bạn lượng thứ và góp ý. Quan trọng hơn cả, đây là bài dịch của hai thầy cô giáo sư ở trên và hoàn toàn không phải ý kiến, quan điểm của mình.

Sự thành công của hội nhập Châu Âu như ngày hôm nay có lẽ sẽ không bao giờ trở thành hiện thực nếu như không có sự kết hợp của muôn vàn các yếu tố mang tính ngắn hạn, trung hạn và dài hạn những yếu tố đảm bảo tính bền vững của các động lực hội nhập ở châu Âu trong suốt nửa sau thế kỷ 20. Một trong những yếu tố mang tính dài hạn đó là "Ý tưởng Châu Âu". Chính ý tưởng này đã khuyến khích nhân dân của cựu thế giới ( Tức Châu Âu ) thực hiện những nỗ lực nhằm chấm dứt những cuộc xung đột chia cắt lục địa và nhận thức về vị thế của nó trên thế giới. "Ý tưởng Châu Âu" được hiểu là một công cuộc biến Châu Âu thành một thể thống nhất về lãnh thổ,nền văn minh cũng như sở hữu chung vận mệnh lịch sử và cần thiết phải thể chế hóa. Sự nhận thức về biên giới của Châu Âu bị thay đổi từ thế kỷ này qua thế kỷ khác cũng như sự nhận thức về việc dân tộc nào sống ở khu vực nào được coi là người Châu Âu và những dân tộc nào là những kẻ ngoại lai. Khái niệm "Châu Âu" cũng được thay đổi : Ý tưởng ban đầu về Châu Âu như một thế giới Cơ đốc giáo giờ đây tâm nhìn về Châu Âu như là tâm điểm của nền văn minh hậu công nghiệp toàn câu. Như vậy dù là bất kỳ phiên bản "dự án Châu Âu" nào cũng đều chứa đựng hai câu hỏi chính như sau :

Các hình thức thể chế hóa sự thống nhất Châu Âu - các dự án Châu Âu được thiết kế để hoàn thiện ý tưởng thống nhất châu Âu - cũng đều đã bị thay đổi.

Ý tưởng La Mã là giai đoạn đầu tiên của sự tồn tại ý tưởng châu Âu.Trong nhiều thế kỷ của lịch sử cổ đại, châu Âu - tên của một công chúa Phoenician mượn từ thần thoại Hy Lạp - chỉ tồn tại như một phần của thế giới trên bản đồ của các nhà địa lý học cổ đại và trong sách của các nhà sử học cổ đại. Tuy nhiên, ngày đó vẫn tồn tại các xu hướng giải thích sự phân chia về mặt địa lý của thế giới là sự phân chia về đạo đức và chính trị. Ví dụ như vị bác sỹ vĩ đại Hippocrates (nửa sau thế kỷ thứ 5 trước Công nguyên) trong tác phẩm "Về Khí hậu, Nước và Địa điểm"Hippocrates đã đưa ra một phân biệt rõ ràng giữa châu Âu và châu Á. Theo ông, châu Âu được miêu tả là một vùng đất tự do và siêng năng, trong khi châu Á được miêu tả là một khu vực bị áp bức bởi các chế độ độc tài và đắm mình trong sự thỏa mãn. Tuy nhiên nhìn chung không một thực thể chính trị nào của Địa Trung Hải cổ đại có tham vọng gắn mình với châu Âu và trở thành đại diện duy nhất của các giá trị thuần túy châu Âu. (Có thể hiểu là thống lĩnh lục địa, áp dụng các tiêu chuẩn của mình cho toàn lục địa )

Trong khuôn khổ đế chế La Mã sự thống nhất chính trị của khu vực châu Âu đã bắt đầu hình thành. Vô số thành bang, vương quốc và các bộ lạc khác nhau được thay thế bằng một hệ thống hành chính pháp lý thống nhất, trong thời hoàng kim của nó đã bao trùm hầu hết tiểu lục địa châu Âu. Đồng thời (trong quá trình phát triển chế độ nhà nước La Mã) lần đầu tiên xuất hiện hiện tượng đế quốc trong lịch sử châu Âu. Ở La Mã một dự án chính trị đế quốc đã được hình thành, bao gồm cả truyền thống chính trị và pháp lý cũng như ý tưởng đế quốc đặc biệt trong đó các thành phần chính là những tuyên bố về chủ nghĩa phổ quát và chủ nghĩa cứu thế.

Nhà nước Carolingian : Châu Âu ở giữa sự giao thoa giữa các ý tưởng La Mã và Cơ đốc giáo.Những chồi non đầu tiên về ý tưởng Châu Âu xuất hiện trên đống đổ nát Đế chế Tây La Mã vào thế kỷ IX-X. Chính trong thời gian này nỗ lực tạo ra một Châu Âu thống nhất dưới hình thức đế chế của vua Chalemagne đại đế và các hậu duệ sau này của ông.

Vào năm 800 Giáo hoàng Leo III đã trao vương miện cho vua Chalemagne ở Rome. Trị vì bởi quyền trượng của vị vua người Frank là nhưng vùng lãnh thổ đã từng là những phần quan trọng của đế chế Tây La Mã, cũng như các vùng đất có các bộ lạc người Đức sinh sống ở phía tây sông Elbe và sông Danube.

Về mặt hình thức việc trao vương miện cho hoàng đế Charlemagne chỉ nhằm mục đích khôi phục sự thống nhất chính trị các lãnh thổ đã từng thuộc về Đế chế Tây La Mã, dưới sự bảo trợ của một trong những vương quốc tộc người man di hùng mạnh nhất. Nhà nước do Charlegmane thành lập nên là đế chế của người Frank - về điều này được nêu rõ trong văn bia khắc trên mái vòm phía trên lăng mộ Charlemagne : " Yên nghỉ dưới tảng đá này Hoàng đế Charlemagne vĩ đại ... người đã mở rộng vương quốc của người Frank trị vì nó trong yên bình 47 năm"

Tuy nhiên nhìn vào mặt tiền của nhà nước này thì ta vẫn sẽ thấy những yếu tố ... Về điều này ta cần nhắc đến hiện tượng phục hưng Carolingian đã đi vào lịch sử văn hóa - đây là một nỗ lực nhằm tạo ra một phong cách nghệ thuật thống nhất định hướng bởi phong cách của Đế chế La Mã xưa kia. Bình mới rượu cũ, đây kế hoạch của vị hoàng đế Charle và các cố vấn của ông - pha trộn văn hóa người Frank man di hòa cùng với các văn hóa của La Mã cổ đại. Mặc dù đế chế của Charle sụp đổ vào năm 843 nhưng di sản mà nó để lại đã vào lịch sử mai nay với cái tên mới - Đế chế La Mã thần thánh của người Đức.

Trong con mắt của người đương thời với Charle, nhà nước mà ông tạo ra không chỉ là sự tiếp nỗi những truyền thống của Đế chế La Mã. Người tạo ra "Châu Âu mới" " Ánh sáng chân quý nhất của Châu Âu " đây là cách mà các nhà biên niên sử gọi vị hoàng đế, do đó có thể thấy tính chất xuyên Châu Âu của đế chế của ông. Đế chế Carolingian đã trở thành nhà nước đầu tiên trong lịch sử châu âu tuyên bố đại diện Châu Âu như một tổng thể chính trị thống nhất.

Cũng cần lưu ý rằng ý tưởng của Đế chế Carolingian về một "Châu âu mới" được tô màu nên bởi tôn giáo. Bản thân hoàng đế Charle đã thể hiện mình là một cơ đốc giáo nhiệt thành. Tất cả các tu viện trong đế chế đều tuân theo duy nhất quy tắc Benedictine và cuối cùng sau cuộc chinh phạt người Sắc xông thành công đã hoàn tất quá trình Cơ Đốc giáo hóa của đế chế.