Lê Quang Liêm - Lặng Lẽ & Kiệt Xuất

Khi nhắc đến thể thao Việt Nam, bạn nghĩ ngay đến bộ môn nào? Ở một đất nước mà bóng đá phủ sóng khắp nẻo phố, nơi cầu lông tung bay trong công viên mỗi chiều, nơi bàn cờ tướng in dấu trên phiến đá mài, nơi những cuộc “đi bão” rực rỡ nổ ra sau mỗi chiến thắng… thật thú vị khi giữa làn sóng thể thao ấy, cờ vua vốn không phổ biến, nhưng chỉ cần nhắc đến cái tên Lê Quang Liêm, người ta lập tức nhớ ngay đến môn thể thao trí tuệ này.

Từ những giải đấu trong nước khi vươn tầm quốc tế, từ bàn cờ gỗ cùng chiếc đồng hồ tích tắc đến những trận đấu trực tuyến trên 64 ô trắng đen, Liêm từ là niềm tự hào của Việt Nam đã vươn ra và được ngưỡng mộ khắp Đông Nam Á. Anh bước vào từng ván cờ như thể đó là một bài toán sống còn, nơi mỗi nước đi đều được cân nhắc bằng cả cảm xúc và lí trí.
Vậy, điều gì đã giúp một cậu bé say mê những quân cờ gỗ nhỏ bé, vượt qua rào cản ngôn ngữ, khoảng cách địa lý và cả sự lấn át của những môn thể thao khác, để trở thành Đại kiện tướng thế giới và người thầy của thế hệ kỳ thủ trẻ?

Trong bài viết này chúng ta sẽ cùng lần theo từng bước đi xuyên suốt ba thập kỷ qua, từ căn phòng nhỏ khiêm tốn đến những đấu trường quốc tế khốc liệt. Từ những ván cờ căng não cho đến những khía cạnh “đắng cay ngọt bùi” trong cuộc sống của kỳ thủ Lê Quang Liêm.

Xin chào, mình là Kraven và bạn đang đọc bài viết “Lê Quang Liêm - Lặng Lẽ & Kiệt Xuất”

Dùng phần mục lục để nhảy đến phần bạn muốn đọc

Khởi Nguồn Của Cờ Vua Tại Việt Nam

Trước khi đến với tiểu sử của kỳ thủ số một Việt Nam, hãy cùng mình tìm hiểu qua nền lịch sử hình thành và phát triển cờ vua của nước nhà.

Cờ vua đến với Việt Nam muộn hơn nhiều so với người “anh em” cờ tướng. Nó len lỏi vào đất nước ta trong giai đoạn Pháp thuộc (1858-1954), khi những bàn cờ phương Tây còn là thú chơi của tầng lớp quý tộc và trí thức, bộ môn này còn quá mới mẻ nên chưa phổ biến với dân ta thời gian đó. Phải đến sau năm 1978, khi đất nước ổn định sau chiến tranh, bộ môn này mới bắt đầu bén rễ sâu hơn. Hội Cờ Việt Nam ra đời năm 1980 (sau này trở thành Liên đoàn Cờ Việt Nam), và từ đó phong trào cờ phát triển mạnh mẽ tại các trung tâm lớn như Hà Nội và TP.HCM. Những nhà văn hóa quận, câu lạc bộ thiếu nhi, và những căn phòng nhỏ chật chội nhưng đầy ắp bàn cờ gỗ, trở thành nơi những thế hệ kỳ thủ đầu tiên của Việt Nam luyện tập.

Logo Liên Đoàn Cờ Việt Nam

Sài Gòn đầu thập niên 90 chính là một trong những cái nôi ấy. Thành phố đang hồi sinh mạnh mẽ sau chiến tranh, xen giữa những con đường đông nghịt xe máy là những khoảng sân nhỏ, nơi những đứa trẻ cặm cụi bên bàn cờ, học cách di chuyển con mã và tính toán từng nước đi. Khi Lê Quang Liêm chào đời vào năm 1991, cờ vua vẫn là một môn chơi “ít người biết” so với bóng đá hay cờ tướng. Nhưng chính sự ít phổ biến đó lại khiến nó mang một vẻ bí ẩn, khiêm tốn và với một cậu bé lớn lên trong căn nhà giản dị, đó là cánh cửa mở ra một thế giới hoàn toàn khác, những nước đi bập bẹ nhưng đầy nghị lực.

Nước Đi Đầu Của Một Thiên Tài

Lê Quang Liêm (sinh ngày 13 tháng 3 năm 1991) tại Thừa Thiên Huế nhưng lại vào TP HCM sống từ nhỏ. Lê Quang Liêm chưa bao giờ được xem là hình mẫu vượt khó cho giới trẻ, vì anh vốn sinh ra trong một gia đình trí thức khá giả ở TP.HCM. Bố là kiến trúc sư, mẹ là doanh nhân. Nếu không theo con đường cờ vua, có lẽ giờ đây Liêm đã trở thành một nhà nghiên cứu hoặc một doanh nhân thành đạt. Nhưng điều đáng nói là, dù có nhiều lựa chọn khác nhau, anh vẫn quyết định gắn bó với cờ vua và kiên trì theo đuổi nó đến tận hôm nay. Cha mẹ anh đi làm suốt, nên phần lớn tuổi thơ anh gắn với căn nhà nhỏ và người anh trai của mình. Chính ở đó, giữa những buổi chiều yên ả và khoảng thời gian dài không có người lớn kề bên, những quân cờ gỗ đầu tiên đã bước vào cuộc đời anh một cách tình cờ - lặng lẽ nhưng lại thay đổi đời anh mãi mãi.

Khi Liêm mới 6 tuổi, anh trai là Lê Quang Long, vô tình tìm thấy một cuốn sách hướng dẫn chơi cờ vua. Sau một thời gian tự mày mò học hỏi, Liêm chơi rất tốt và quyết định đăng ký thi đấu sau đó giành được giải ở các giải cờ vua cấp trường và cấp quận tại TP.HCM. Từ đó, cậu bắt đầu được đào tạo bài bản hơn và có cơ hội tham gia những giải đấu ở cấp cao hơn.

Một câu chuyện thú vị là vào năm 8 tuổi, Liêm bị ba phạt không cho đến trường học cờ, vì sát giờ bố chở đi mà cậu vẫn mải mê giải bài tập để bù cho thời gian trước đó đọc truyện tranh, ba Liêm nói:”Nếu con không thể bớt một vài thú vui khác để tập trung vào một thứ mà con đam mê thì con đừng bao giờ chơi cờ nữa”. Hôm ấy, Liêm nhờ mẹ nói giúp: “Mẹ ơi, xin lỗi ba giùm con, con sợ nói khi ba đang giận.” Mẹ liền gợi ý cậu viết thư cho bố: “Ba ơi, ba cho con học cờ tiếp nhé, vì đó là sở thích của con. Con hứa từ nay sẽ chăm luyện tập hơn, không ham chơi hay đọc truyện nữa. Lúc rảnh con sẽ nghiên cứu tài liệu, giải bài tập, đánh cờ với máy và với anh. Con xin lỗi ba chuyện hôm qua, ba tha lỗi cho con nha.” Lời xin lỗi được chấp nhận.

Hình Ảnh Gia Đình Liêm. Fact: Lê Quang Long - cũng là một kiện tướng cờ vua

Chiều lòng sở thích của Liêm, ba và anh hai là người đồng hành, luân phiên chở Liêm đi tập cờ. Đây cũng là giai đoạn cờ vua Việt Nam gặp bế tắc, gia đình Liêm đã chủ động hỗ trợ tiền ngoài tiền ngân sách để giúp nền cờ vua nước nhà. Chi trả tiền cho Liêm học tập, luyện cờ, chi luôn cả tiền cho huấn luyện viên cốt là để Liêm có cơ hội thi đấu ở các giải quốc tế.

Bà Mỹ Lệ, mẹ của Lê Quang Liêm, cho biết khoảng năm 1998-1999, khi Liêm đi Ấn Độ đánh giải nhưng gia đình không có tiền nên đã bán mảnh đất dự định để xây nhà ở quận 2. 30 triệu đồng đã được trích ra để làm kinh phí cho Lê Quang Liêm xuất ngoại.

Năm 10 tuổi. Liêm tham gia Giải vô địch cờ vua trẻ châu Á năm 2001, nơi cậu bé gầy gò từ Sài Gòn bất ngờ giành huy chương bạc. Với nhiều người, đó chỉ là một thành tích tuổi thiếu niên; nhưng với cha mẹ Liêm, nó là tín hiệu rõ ràng: đứa con trai này có thể đi xa hơn rất nhiều. Họ bắt đầu dồn toàn bộ thời gian, tiền bạc và niềm tin để nuôi dưỡng giấc mơ cờ vua của con. Nói là làm, mỗi năm gia đình đều chi từ 200-300 triệu để Liêm có thể phát huy tối đa sức cờ của mình. Và mức đầu tư đó không hề hoang phí. [Link]

Vậy là từ khi biết chơi cờ (năm 7 tuổi) anh chỉ mất 7 năm anh đã đạt vô số thành tích, tổng cộng anh đoạt ngôi quán quân giải vô địch cờ vua thế giới lứa tuổi dưới 14 vào năm 2005, 2 lần huy chương bạc giải cờ vua trẻ thế giới lứa tuổi 10 và 12 (năm 2001 và 2003), huy chương vàng giải vô địch cờ vua châu Á lứa tuổi dưới 16 năm 2006.

Đó cũng là khoảnh khắc Liêm rời khỏi “sân chơi nhỏ” và bước vào một thế giới khác - khắc nghiệt hơn, rộng lớn hơn, và đòi hỏi nhiều hy sinh hơn nhưng cũng rực rỡ đến không ngờ.

Những Nước Đi Thiên Tài

Tạm rời xa bàn cờ, chúng ta cùng đến một câu chuyện thú vị về Liêm. Năm 2006, khi mới 15 tuổi, Lê Quang Liêm lần đầu dự Olympiad Cờ vua tại Torino (Ý). Thế nhưng ngay lúc chuẩn bị ra thế giới, cậu lại vướng vào một “ván cờ” khác: kỳ thi tuyển sinh lớp 10 ở TP.HCM diễn ra đúng sau ngày Liêm thi đấu.

Gia đình và thầy cô nhiều lần xin đặc cách cho Liêm vào Trường THPT Phú Nhuận, nhưng Bộ GD&ĐT không chấp thuận vì… chưa có quy chế cho trường hợp một kỳ thủ đi thi quốc tế. Sự việc căng thẳng đến mức được đưa ra tận nghị trường. Cố Thủ tướng Phan Văn Khải đã đích thân viết thư tay gửi Bộ trưởng GD&ĐT, cho rằng “quy chế phải nghiêm, nhưng không thể để một đứa trẻ mang trọng trách quốc gia lại bị làm khó chỉ vì thủ tục”.

Cuối cùng, Liêm được đặc cách tuyển thẳng - tin vui được giữ kín để không ảnh hưởng đến tâm lý thi đấu. Tại Olympiad, cậu bé chơi xuất thần: 7 thắng, 5 hòa, chỉ 1 thua. Thành tích này giúp Liêm được FIDE trao thẳng danh hiệu Đại Kiện Tướng.

Nói thêm về Danh hiệu Đại kiện tướng (Grandmaster - GM) là cấp bậc cao nhất trong cờ vua, được Liên đoàn Cờ vua Thế giới (FIDE) công nhận. Để đạt được GM, kỳ thủ phải có hệ số Elo từ 2500 trở lên và giành đủ các chuẩn đại kiện tướng trong những giải đấu quốc tế chính thức. Đây là một mục tiêu vô cùng khó, đòi hỏi nhiều năm rèn luyện, ý chí bền bỉ và khả năng thi đấu xuất sắc trước các đối thủ hàng đầu thế giới. Vì vậy, GM luôn được xem là biểu tượng đỉnh cao trong sự nghiệp cờ vua.

Một ván cờ ngoài đời đã được hóa giải nhờ sự quan tâm đặc biệt, còn trên bàn cờ, chính Liêm tự viết nên bước ngoặt rực rỡ của mình.

Cái tên Lê Quang Liêm bắt đầu nổi lên, người Việt bắt đầu để ý đến một thần đồng nước nhà đang chơi cờ và chiến thắng, giành được hàng loạt giải thưởng tại nước ngoài thời gian đó.

Ở tuổi 17, Liêm bắt đầu thực sự bước ra thế giới. Tại giải U20 thế giới ở Thổ Nhĩ Kỳ, anh không gây tiếng vang lớn, nhưng cũng rút được nhiều kinh nghiệm từ giải này, bằng chứng là chỉ vài tháng sau, tại Olympiad 2008, Liêm bùng nổ: 6 ván thắng, 4 ván hòa, chỉ một lần thất bại - góp phần đưa đội tuyển Việt Nam lần đầu tiên chen chân vào top 10 thế giới.

Cuối năm 2009, cái tên Lê Quang Liêm đã nằm trong bảng xếp hạng top 100 thế giới, Elo 2647 - kỷ lục chưa từng có của một kỳ thủ Việt Nam. Từ một thiếu niên còn “học việc” ở đấu trường U20, anh chỉ mất hơn một năm để đứng vào hàng ngũ những kỳ thủ trẻ xuất sắc nhất thế giới.

Năm 2010, ở tuổi 19, Lê Quang Liêm có bước nhảy vọt. Tại Moskva mở rộng rồi Aeroflot, gây bất ngờ khi anh bất bại suốt 33 ván, trở thành kỳ thủ châu Á đầu tiên vô địch Aeroflot, qua đó giành quyền đến Dortmund. Tại đây, dù Elo thấp nhất, Liêm vẫn gây chấn động với vị trí á quân sau khi hòa cựu vô địch thế giới lúc đó là Ponomariov.

Sau đó, anh tiếp tục chứng minh sự ổn định khi lần đầu tiên vượt mốc 2700 Elo, một dấu mốc để được xem là “siêu đại kiện tướng” một kỷ lục cho kỳ thủ Việt Nam. Dù có những giải không thành công, Liêm khép lại năm 2010 bằng tấm Huy Chương Bạc Asian Games và được vinh danh trong top 10 VĐV tiêu biểu Việt Nam.

Năm 2011, Lê Quang Liêm bước vào giai đoạn khẳng định mình ở hàng ngũ siêu đại kiện tướng. Khởi đầu không mấy ấn tượng tại Tata Steel, anh lập tức trở lại với cú đúp vô địch Aeroflot - kỳ thủ đầu tiên bảo vệ thành công danh hiệu này - rồi tiếp tục gây tiếng vang khi về nhì giải Capablanca, chỉ kém Ivanchuk về hệ số phụ. Tháng 7, bảng Elo của Liêm lần đầu chạm 2715, đưa anh thành kỳ thủ trẻ số 1 thế giới, trước khi tái lập ngôi á quân Dortmund, giải đấu vốn chỉ dành cho những tượng đài.

Quang Liêm và Trường Sơn

Đỉnh cao năm ấy là chức vô địch SPICE Cup tại Texas, giải đấu mà anh là hạt giống số một và chứng tỏ bản lĩnh vượt trội. Dù không thành công ở World Mind Games, Liêm vẫn ghi dấu ấn khi cùng Trường Sơn lập kỳ tích lọt vào vòng 3 Cúp Thế giới - thành tích tốt nhất lịch sử cờ vua Việt Nam lúc bấy giờ. Anh còn được mời khoác áo các CLB hàng đầu ở Đức, Pháp và Trung Quốc. Một lần nữa, tên anh xuất hiện trong danh sách 10 VĐV tiêu biểu Việt Nam, như lời khẳng định của nhiều người: Liêm trở thành biểu tượng của nền cờ vua Việt Nam.

Năm 2012, Lê Quang Liêm trải qua một hành trình đầy biến động. Sau khởi đầu trầm lắng ở Gibraltar và thất bại trong việc bảo vệ ngôi vương Aeroflot, Elo của anh rơi khỏi ngưỡng 2700. Nhưng ngay khi hoài nghi xuất hiện, Liêm đáp trả bằng phong độ ấn tượng ở các giải cờ nhanh, lọt vào top 10 thế giới ở nội dung cờ chớp.

Ngày Gia Nhập Giới Tinh Hoa Cờ Vua

Mùa thu, Năm 2013 mở ra bước ngoặt lịch sử cho Lê Quang Liêm. Nhờ học bổng toàn phần từ Đại học Webster danh tiếng tại St. Louis, anh không chỉ theo đuổi văn bằng kép trong ngành Tài chính và Quản lý, mà còn gánh trên vai trọng trách đại diện cho chương trình SPICE của cựu vô địch thế giới Susan Polgar - một tổ chức nổi danh vì nuôi dưỡng tinh hoa cờ trẻ. Tại Webster, chương trình học tập rất nặng, nhưng anh vẫn có thể cân bằng giữa việc học và việc luyện sức cờ, bằng chứng đã đến ngay sau đó. Sau chức vô địch HDBank Cup trên sân nhà và một suất dự Cúp thế giới nhờ giải châu Á, anh bùng nổ tại Moscow. Ở Giải vô địch thế giới cờ nhanh và cờ chớp, Liêm thi đấu với sự điềm tĩnh đáng kinh ngạc, hạ gục hàng loạt siêu đại kiện tướng để lên ngôi vô địch cờ chớp, đồng thời cán đích hạng 4 nội dung cờ nhanh.

nhận giải thưởng vô địch SPICE Cup năm 2015 từ Susan Polgar

Sau này anh chia sẻ với ELLE Man Việt Nam: Thành tích có ý nghĩa nhất là chức Vô địch cờ chớp thế giới năm 2013 vì đây là chiến thắng đầu tiên của cá nhân Liêm và của cờ vua Việt Nam ở đấu trường cao nhất. Chiến thắng đó là động lực để mình tiếp tục chinh phục những cột mốc tiếp theo trong sự nghiệp.

Từ chàng trai mang theo kỳ vọng của cờ vua Việt Nam, Liêm đã chính thức bước lên hàng ngũ tinh hoa thế giới - nhà vô địch toàn cầu trong một nội dung cờ vua, lần đầu đưa cái tên Việt Nam lên đỉnh thế thế giới.

Năm 2014, Lê Quang Liêm trở lại đấu trường thế giới với tư cách nhà vô địch cờ chớp. Tại giải vô địch cờ nhanh và chớp ở UAE, anh đứng hạng 19 nội dung cờ nhanh và suýt chạm tay vào bục vinh quang khi xếp thứ 4 nội dung cờ chớp, hạ gục cả Nakamura và cựu vua cờ Anand.

PNG ván đấu của Liêm và Nakamura năm 2014. Liêm quân trắng

Năm 2015 đánh dấu một chương đặc biệt trong hành trình của Lê Quang Liêm. Chỉ trong tháng Ba, anh liên tiếp đăng quang tại Giải khu vực 3.3 và HDBank Cup ở TP.HCM, qua đó giành vé đến Cúp thế giới. Ở Baku, anh lần lượt vượt qua Durarbayli và Vitiugov, trước khi dừng bước trước Wesley So ở vòng ba, nhưng Elo trở lại ngưỡng 2700 – một cột mốc tâm lý quan trọng.

Thay vì bảo vệ danh hiệu ở giải thế giới cờ nhanh và chớp, Liêm chọn đến Las Vegas dự Millionaire Chess. Anh tiến một mạch đến chung kết và chỉ chịu khuất phục trước Nakamura, đem về 50.000 đôla tiền thưởng. Trở lại Webster, Liêm kết thúc năm bằng chức vô địch SPICE Cup cùng Elo 2718 – đỉnh cao mới trong sự nghiệp.

Từ đó cái joke này được đào lại suốt

Có một chuyện cười được truyền miệng trên Voz: một thành viên kể rằng một chú CSGT từng “thách đấu” Lê Quang Liêm - nhưng không phải trên bàn cờ, mà ngay… ngoài đường. Trong trí tưởng tượng của dân mạng, anh cảnh sát hăng hái tuyên bố sẽ “hạ gục” Liêm trong 20 nước, chỉ với cái còi điều tiết giao thông. Còn Liêm thì kiên nhẫn nhập cuộc, để rồi phát hiện ra rằng “thua” vốn đã là kịch bản được sắp đặt, chứ chẳng có thế trận nào cả.

Chính giai thoại này làm người đọc bật cười, đồng thời thấy thú vị khi trí tuệ của một kiện tướng lại được đặt vào một khung cảnh đời thường đầy bất ngờ.

Tất nhiên, ngoài đời chẳng có CSGT nào “thách” Lê Quang Liêm như vậy cả - đó chỉ là một meme vui trên Voz. Nhưng trong câu chuyện, Liêm vẫn thắng. Cái tên Lê Quang Liêm lúc này nổi hơn bao giờ hết.

(cảm ơn covuatv.com đã cung cấp cho mình thông tin nay)

Bonus (hãy đọc khi bạn có một ngày tồi tệ): 1. Có một lần CSGT đưa quân chốt đến cuối hàng cờ và tự nhiên thay quân Hậu vào, nước đi đó sau này được gọi là Phong Cấp. 2. Trước mỗi trận đấu lớn CSGT có thói quen chơi 3 ván cờ trước gương để luyện tập, anh thường thắng 2 trận. 3. Quân xe của CSGT từng bị giới hạn nước đi còn 3 ô, được ghi chú trong bộ luật cờ vua chính thức và bị loại bỏ vào năm 2018 (thời điểm CSGT biến mất khỏi làng cờ) 4. Tương tự, quân Mã của CSGT cũng không được di chuyển nếu chưa được trang bị lá bài Ma Pháp Dây Cương. 5. Đối thủ của CSGT trong các giải đấu được đặc cách trang bị một trong hai thứ. Một là máy ảnh, hai là bút giấy. Cả hai được sử dụng để chụp hình kỉ niệm hoặc xin chữ ký sau trận đấu tuỳ ý. 6. Khi CSGT tiến hành Nhập Thành, bàn cờ được hiểu là chuyển sang chế độ buổi tối, giống như trong Dota, đối thủ được cho phép sử dụng một buổi tối để suy nghĩ nước đi tiếp theo. 7. Bất kì quân nào ăn được chỉ một quân Tốt của CSGT cũng đều được phong làm một Hậu thứ 2. Trong lịch sử chỉ có 2 người làm được điều đó. Một trong số họ vẫn thua, người còn lại xin được hoà. 8. Năm 2017 DeepMind cho ra mắt AI đánh cờ AlphaZero mạnh mẽ nhất thế giới. Chỉ với 4h tự học, nó đã có thể tự mình phá kỉ lục thi đấu của các chương trình chơi cờ trước đó. Đây là thành tích rất kinh khủng, đặc biệt là nếu bạn biết CSGT cần tới 3 tiếng 15 phút để có kết quả tương tự, tức là chỉ nhanh hơn AI bằng đúng thời gian của một hiệp bóng đá. 9. CSGT đã có thời gian chán chơi cờ vua. Anh lấy cảm hứng từ bàn cờ vua và tạo ra hai quân cờ đen trắng đầu tiên, sau đó sáng tạo thêm luật. Trò chơi đó bây giờ được gọi là Cờ Vây. 10. Bạn không thể đánh bại CSGT. Nếu điều đó xảy ra, có nghĩa là anh ta cố ý thua vì muốn truyền cảm hứng và sự tự tin cho bạn.

Những Nước Đi Rực Rỡ

Năm 2016, Lê Quang Liêm sống trong nhịp điệu kép giữa học đường và đấu trường. Trong màu áo Đại học Webster, anh dẫn dắt đội bảo vệ thành công chức vô địch College Final Four, toàn thắng cả ba ván trên bàn một, như một tuyên ngôn bản lĩnh của người đội trưởng. Ngay sau đó, trở về châu Á, Liêm cùng đồng đội Việt Nam bước vào giải đồng đội châu lục. Họ hai lần chạm đến trận chung kết ở nội dung nhanh và chớp, nhưng cả hai lần đều dừng lại trước người khổng lồ Trung Quốc, mang về hai tấm HCB.

Đỉnh điểm của mùa hè đến ở Giải vô địch châu Á. Là hạt giống số một, Liêm bất bại suốt tám ván đầu tiên, tưởng như cầm chắc vinh quang trong tay. Nhưng ở ván cuối, thất bại trước Surya Sekhar Ganguly khiến anh phải chấp nhận ngôi á quân. Dẫu hụt mất khoảnh khắc hoàn hảo, đó vẫn là chiếc huy chương cấp châu lục đầu tiên trong sự nghiệp, một bước tiến lớn lao trên hành trình bền bỉ của anh.

Năm 2017, ngày anh nhận hai tấm bằng summa cum laude giữa kỳ tốt nghiệp, Liêm vui vì thành tích học tập lẫn với vai trò là một kỳ thủ số một của trường. Việc được chọn đại diện Việt Nam mang cờ tại lễ tốt nghiệp là một niềm tự hào lớn, khắc sâu một thông điệp: dù ở bất kỳ đâu, anh là người Việt và vẫn da diết nối tấm lòng với quê hương.

Vừa khép lại quãng đời sinh viên Webster, anh bước vào năm đầu tiên toàn tâm dành cho cờ vua. Tháng Ba, ở TP.HCM, Liêm lại khiến khán giả quê nhà hân hoan khi lần thứ ba vô địch HDBank Cup, thể hiện sự ổn định của một nhà vô địch đã chín muồi.

Mùa hè năm ấy, tại St. Louis, anh có dịp sánh vai cùng dàn siêu sao thế giới, trong đó có Garry Kasparov trở lại sau 12 năm giải nghệ - một trải nghiệm vừa mang tính thử thách, vừa như dấu mốc để đo sức mình với huyền thoại.

Liêm thắng 1. Garry thắng 1. 1 ván hòa

Mùa thu, hành trình World Cup khép lại sớm sau vòng hai, nhưng ngay sau đó, Liêm bùng nổ tại Đại hội Thể thao Trong nhà và Võ thuật châu Á, giành trọn ba tấm HCV - thành tích rực rỡ nhất của một VĐV Việt Nam tại kỳ đại hội này. Và như để khép lại năm 2017 với sự viên mãn, tháng 12 anh bước vào sân chơi Thể thao Trí tuệ Thế giới, mang về thêm một tấm HCĐ ở nội dung cờ nhanh.

Đó là một năm Liêm vừa vươn mình trên bản đồ quốc tế, vừa khẳng định sức mạnh bền bỉ của một kỳ thủ Việt Nam trong hàng ngũ tinh hoa toàn cầu.

Năm 2018, giữa những chuyến bay không ngừng của một kỳ thủ tầm cỡ thế giới, Lê Quang Liêm lặng lẽ trở về Sài Gòn để làm một việc quan trọng nhất đời mình: cưới vợ. Sau bảy năm yêu xa, quen nhau từ một buổi gặp gỡ tình cờ ở sự kiện thể thao năm 2011, anh và Nguyễn Trần Thanh Trúc quyết định gắn bó bằng một đám cưới giản dị, trái ngược với hình dung người ta thường dành cho một ngôi sao thể thao.

Nguyễn Trần Thanh Trúc và Lê Quang Liêm

Trúc lớn hơn Liêm hai tuổi, không biết gì về cờ vua khi họ gặp nhau, nhưng chính điều đó lại trở thành điểm tựa. Trong khi Liêm dành gần như toàn bộ tuổi trẻ cho kỳ đài - chinh phục những Elo kỷ lục, lang bạt qua hàng chục giải quốc tế, rồi bốn năm miệt mài học tập ở Webster - thì Trúc lặng lẽ chấp nhận khoảng cách. Sự thấu hiểu ấy, theo Liêm, là chất keo giữ tình yêu khỏi bị cuốn phăng bởi guồng quay khắc nghiệt của cờ vua.

Ở tuổi 27, với Elo 2728 và vị thế vững chắc trong top đầu thế giới, Liêm tin gia đình nhỏ sẽ là nguồn động lực mới. Cờ vua vẫn là đam mê suốt đời, nhưng bên cạnh đó, anh đã có một bến đỗ bình yên - điều hiếm hoi với một con người vốn quen sống trên những đường bay, giữa các ván đấu căng thẳng.

Do bận rộn trong hôn nhân, Lê Quang Liêm chỉ để lại một dấu mốc khi giành hạng ba tại Giải vô địch châu Á ở Makati, vừa đủ để mở ra cánh cửa dự Cúp thế giới năm sau. Đó như một bước lùi nhẹ, chuẩn bị cho cú bật xa hơn.

Và quả thật, 2019 trở thành năm bản lề trong sự nghiệp. Ở Hình Đài, Trung Quốc, anh thi đấu với sự chín chắn lạ thường: bất bại sau chín ván, lên ngôi vô địch châu Á - lần đầu tiên trong lịch sử một kỳ thủ Việt Nam đứng trên bục cao nhất của giải đấu cá nhân nam châu lục. Chưa dừng lại, anh còn mang về thêm tấm HCB cờ chớp, cho thấy sự toàn diện ở mọi thể loại.

Tháng Bảy, Liêm tiếp tục khẳng định vị thế tại World Open. Anh bất bại, vượt qua Jeffery Xiong trong trận playoff để giành chức vô địch - chiến thắng đầu tiên tại giải, nhưng cũng là lần thứ ba liên tiếp anh góp mặt trên bục cao nhất ở sự kiện này.

Ngày Vị Vua Cờ Băng Hà

Bước sang 2022, Liêm tạo nên khoảnh khắc để đời tại Oslo Esports Cup: lần đầu tiên trong sự nghiệp, anh đánh bại Magnus Carlsen – biểu tượng thống trị cờ vua thế giới. Chiến thắng ấy vang lên như một lời khẳng định rằng, từ một kỳ thủ trẻ từng được gọi là “thần đồng Việt Nam”, anh giờ đã đủ sức thách thức cả những tượng đài. Chung cuộc, Liêm giành ngôi á quân, chỉ xếp sau Jan-Krzysztof Duda.

Blv nói do Carlsen di chuột nhầm nhưng thực chất do Carlsen quá chán do nước Bc3 sai lầm trước đó mà đã không còn tính toán kỹ, dẫn đến nước Qe4 mất chay quân Hậu. Vâng, cực kỳ vớ vẩn!

Ngay sau Oslo, anh trở về quê hương để dự SEA Games 31. Trên sân nhà, trước sự cổ vũ của người hâm mộ, Liêm đem về hai tấm HCV ở nội dung cờ nhanh và cờ chớp, cùng một HCB cờ chớp cá nhân - trở thành gương mặt nổi bật nhất của đội tuyển cờ vua Việt Nam.

Chỉ một tháng sau, ở Prague Chess Festival, Liêm tiếp tục chuỗi phong độ ấn tượng. Anh bất bại suốt 9 ván, giành 6 điểm và kết thúc với ngôi á quân, chỉ chịu nhường ngôi cho kỳ thủ Ấn Độ Pentala Harikrishna.

Khi Kỳ Thủ Kiến Tạo

Năm 2023 ghi dấu sự chuyển mình của Lê Quang Liêm sang con đường đào tạo cờ vua. Cụ thể, sau bảy năm gắn bó và trưởng thành dưới mái nhà Webster University, Liêm chính thức đảm nhận vị trí huấn luyện viên trưởng đội cờ vua danh tiếng của trường, theo sát bước chân của người đi trước: Susan Polgar.

Không còn là chiến binh trẻ trên đấu trường, anh giờ là người anh, là người mang trọng trách kiến tạo thế hệ mới: dìu dắt các kỳ thủ trẻ, truyền lại tri thức về chiến thuật, tư duy và cả đời sống tinh thần của người chơi cờ chuyên nghiệp. Webster đã từng thống trị các giải vô địch đại học Mỹ - nay dưới sự dẫn dắt của Liêm, ngọn lửa ấy được khơi lại mãnh liệt hơn bao giờ hết.

Đây một chương khác của của Liêm, một siêu đại kiện tướng ngay cả khi ngồi sau bàn huấn luyện vẫn không ngăn được lòng quyết tâm hội nhập, học hỏi, và cống hiến. Dẫn dắt từ giảng đường, từ đội tuyển cờ của một trường đại học, anh đang dệt nên những mảnh ghép quan trọng cho tương lai của cờ vua Việt Nam và cả thế giới.

Kramnik “tố” Lê Quang Liêm gian lận

Vào cuối năm 2023, cựu Đương kim thế giới Vladimir Kramnik bất ngờ đặt dấu chấm hỏi to trên diễn đàn chess.com - một trong số đó là về những ván đấu “bất thường” của nhiều kỳ thủ trong đó có Lê Quang Liêm tại giải Titled Tuesday, một đấu trường blitz online danh giá với sự tham gia của nhiều kiện tướng hàng đầu. Kramnik không đưa ra bằng chứng cụ thể, chỉ nhắc đến các chỉ số “accuracy” như một cơ sở để nghi ngờ.

Vladimir Kramnik

Trái với lẽ điềm tĩnh thường thấy của Liêm, lần này anh đã không im lặng. Anh nhấn mạnh rằng mọi ván đấu của mình đều công khai, tuân thủ nghiêm ngặt các biện pháp chống gian lận trên chess.com và các giải đấu lớn như FIDE World Cup hay Grand Chess Tour. “Nếu Kramnik hay bất kỳ ai muốn kiểm tra kỹ hơn một ván đấu nào đó, điều đó hoàn toàn có thể,” Liêm nói thẳng thắn. [Link]

Chess.com, vốn đã kiên trì trong việc bảo vệ cộng đồng chống lại các cáo buộc vô căn cứ, đã mạnh tay đóng blog và tạm khóa tài khoản của Kramnik vì vi phạm tiêu chí ứng xử và nội dung chống lại nền tảng.

Trong khi đó, cộng đồng chess.com và các kỳ thủ như Nakamura cũng lên tiếng chỉ trích cách Kramnik sử dụng "accuracy" như một vật đo minh chứng gian lận: họ cho rằng đó là một công cụ dễ gây hiểu lầm, không phản ánh bản chất một ván cờ.

Hồi Kết và Tương Lai

Trong ba mươi năm hành trình, Lê Quang Liêm đã đi từ những ngày thơ bé ở Sài Gòn, với bàn cờ gỗ giản dị trên chiếc bàn học nhỏ, đến những trận đấu ngợp ánh đèn quốc tế, nơi khán giả ngồi lặng im và cả thế giới chờ đợi nước đi tiếp theo. Đó không chỉ là câu chuyện của một tài năng thể thao, mà là câu chuyện của sự kiên định, khiêm nhường và trí tuệ – những giá trị không bị mài mòn bởi ánh hào quang.

Ở Liêm, người ta nhìn thấy một dạng năng lượng lạ lùng: luôn tĩnh tại trên bàn cờ, nhưng cũng đầy bứt phá trong lựa chọn cuộc đời. Anh có thể hòa mình trong những giải đấu khốc liệt nhất, nơi chỉ một sai lầm nhỏ cũng đủ để đánh mất tất cả, nhưng cũng có thể âm thầm lui về vai trò người thầy, người chồng, người cha, để lặng lẽ gây dựng một nền móng khác bền vững hơn cả điểm số Elo – đó là di sản tinh thần.

Năm 2023, khi chính thức trở thành huấn luyện viên trưởng Đội tuyển Cờ vua Đại học Webster, Liêm bước sang một chương mới: chương của truyền thừa và kiến tạo. Nếu như những năm tháng trước, anh chiến đấu để khẳng định mình trên bàn cờ thế giới, thì nay anh truyền cho học trò niềm tin rằng trí tuệ và bản lĩnh có thể làm nên kỳ tích, ngay cả với những ai đến từ một đất nước nơi cờ vua chưa bao giờ là môn thể thao số một.

Và rồi, trong mỗi giải đấu lớn nhỏ, mỗi chiến thắng trước những đối thủ lẫy lừng, hay mỗi lần dẫn dắt đội tuyển sinh viên Mỹ chạm đến vinh quang, người ta lại thấy thấp thoáng hình bóng cậu bé ngày nào: say mê, bền bỉ, nhưng không phô trương. Chính sự lặng lẽ ấy đã làm nên sự kiệt xuất.

Có lẽ, điều đẹp nhất mà Lê Quang Liêm không chỉ là chiến thắng, huy chương hay điểm số trên bảng xếp hạng, thứ anh để lại là những ván cờ, nước nước đi xuất chúng để rồi cả một thế hệ chơi cờ Việt Nam đều nhớ đến cái tên Liêm của anh. Một con đường không cần ồn ào khẩu hiệu, không cần ánh pháo sáng, mà chỉ cần niềm tin, sự tận tụy và từng nước đi chắc chắn.

Và vì thế, câu chuyện của anh chưa bao giờ là một dấu chấm hết. Nó giống như một ván cờ dang dở, nơi người chơi không vội vàng kết thúc, mà ung dung chờ đợi, bởi biết rằng những nước đi đẹp nhất đôi khi vẫn còn ở phía trước, tuổi cờ của anh sẽ còn lâu dài, và chúc anh thành công trên mỗi nước đi của mình.

Kraven | 22:33 19/08/2025

Cờ vua