'Làm được việc quan trọng hơn bằng cấp'

Khi Giancarlo Martinez ứng tuyển vài năm trước để trở thành lập trình viên web tại Genome - một công ty tiếp thị công nghệ ở New York, anh tự tin mình đủ năng lực, nhưng lại lo lắng về cơ hội của mình.

Lý do là, mặc dù có kiến thức về lập trình, Martinez chủ yếu tự học. Martinez đến từ Nam Bronx - một quận chủ yếu toàn người nhập cư, được TechHire giúp trang trải học phí cho một kỳ học sáu tháng tại Trường Flatiron để học lập trình.

"Tôi học thâu đêm tới 6h sáng, tra cứu Google, phác thảo vấn đề, trong khi những nhân sự khác tại Genome có lẽ đã có bằng thạc sĩ khoa học máy tính khiến tôi rất áp lực", Martinez, 26 tuổi nhớ lại.

May mắn, Martinez được thử việc và cho thấy anh design và code khá bài bản. Anh được trả lương 70.000 USD/năm - con số đáng mơ ước so với mức lương 40.000 USD/năm cùng những công việc thiếu ổn định trước đó.

"Để làm việc tại IBM không phải lúc nào cũng cần bằng đại học", Ginni Rometty, CEO IBM tuyên bố. "Điều quan trọng nhất là các kỹ năng cần thiết", Jeff Weiner, CEO của LinkedIn, đã đưa ra thông điệp tương tự. David Blake, đồng sáng lập nền tảng học tập Degreed thì chia sẻ: "Không quan trọng bạn đã học gì, mấu chốt là bạn làm được việc".

Các chuẩn mực văn hóa lâu đời và dòng chảy xã hội đứng trước những rào cản mạnh mẽ với lối suy nghĩ mới này. Một số chuyên gia phỏng đoán rằng cách tiếp cận định hướng kỹ năng để học tập và việc tuyển dụng theo hướng này có thể tạo dựng những khuôn mặt mới cho nhiều ngành trong xã hội.

Tuy nhiên, sẽ phải mất hàng thập kỷ để chuyển đổi sang một môi trường mà trong đó khả năng thực thi được coi trọng hơn bằng cấp, nếu xét trên phạm vi rộng.

Thứ nhất, cách đào tạo sẽ thay đổi khi các nhà tuyển dụng thay đổi. Thực tế, ngày càng có nhiều người trong chúng ta phải học tập suốt đời vì kiến thức và các tiến bộ công nghệ khiến kỹ năng của chúng ta trở nên lỗi thời. Bằng tốt nghiệp phổ thông là không đủ để đảm bảo một công việc

Tiếp theo, việc cần thiết là làm cho tất cả các loại khóa học thực tế và các chương trình online có chất lượng và được ghi nhận như nhau, cho phép người học có được những lợi ích thực và sau đó có thể thể hiện năng lực của mình với nhà tuyển dụng.

Theo kịch bản này, nhiều người vẫn sẽ có bằng đại học/cao đẳng. Nhiều người khác sẽ kiếm được bằng hai năm hoặc chứng chỉ kỹ thuật. Bên cạnh đó, sự xuất hiện của các chứng chỉ học trực tuyến có thể giúp ai đó vừa hoàn thành một lĩnh vực nghiên cứu hẹp hay thành thạo một kỹ năng chuyên biệt, tăng cường triển vọng nghề nghiệp. 

"Chọn lựa giữa kỹ năng với bằng cấp là một lựa chọn sai lầm", Beth Cobert, CEO của Skillful chia sẻ. Skillful là một sáng kiến của Markle Foundation, hợp tác với Microsoft, hướng tới việc cung cấp cho các nhà giáo dục một bức tranh cụ thể về các kỹ năng đang được yêu cầu trong lĩnh vực của họ và giúp các doanh nghiệp áp dụng các hoạt động tuyển dụng và đào tạo dựa trên kỹ năng cần thiết. 

Khó khăn trong việc này là phần lớn doanh nghiệp và cá nhân vẫn bị đóng đinh theo cách cũ của họ. Mặc dù nhiều nhà tuyển dụng nói rằng họ không thể tìm đủ nhân lực có trình độ trong tất cả các ngành, những người không bằng cử nhân vẫn bị loại. Cách tuyển dụng này đang ảnh hưởng đến một loạt công việc hiện nay.

Đối với nhiều gia đình, họ cũng ít quan tâm đến việc làm thế nào để chuẩn bị kỹ năng tốt nhất cho con cái họ để thích ứng với tương lai. Người dân vẫn xây dựng hệ giá trị xung quanh việc tốt nghiệp đại học truyền thống, dù việc chi trả học phí luôn là vấn đề đau đầu.

Một vấn đề khác là làm thế nào để chứng tỏ năng lực bản thân trong nhiều ngành khó kiểm chứng. Nếu một công ty đang tìm kiếm một lập trình viên Python có trình độ và kinh nghiệm nhất định thì không khó gì, nhưng giả sử ai đó muốn trở thành một kỹ thuật viên điện lạnh? Làm sao để lượng hóa kỹ năng của một con người và đánh giá sự phù hợp với công việc, đó là một vấn đề thật sự khó.

Khó khăn nhất, có lẽ là lượng hóa những điều tưởng như bất khả lượng hóa. Các nhà tuyển dụng cần những giá trị, năng lực cụ thể. Rất khó khi lượng hóa năng lực cho ngành xã hội. Chẳng hạn, khi bạn học ngữ văn, bạn không chỉ học được kỹ năng viết; bạn còn học được tư duy phản biện và cách thức phản hồi. Các nhà tuyển dụng sẽ tìm thấy những năng lực mình cần một cách linh hoạt khi tuyển dụng trong ngành này.

Tuy nhiên, cách học và công nhận năng lực mới không nhất thiết là sự thay thế cho giáo dục chính quy, mà có thể là một người bạn đồng hành với nó. "Tôi không nghĩ đây là vấn đề công nghệ. Đây là tương lai của việc học", Connie Yowell, CEO của Collective Shift cho biết.

Về phần Martinez, sau khi rời Genome, anh làm việc tại Yashi, một công ty quảng cáo video. Một lần nữa, công ty chỉ cần kỹ năng và không quan tâm đến bằng cấp. Gần đây, Martinez chuyển từ New York đến Austin, Texas để tìm kiếm việc làm mới. Anh có thể nhận một công việc khác trong lĩnh vực phần mềm, hoặc chuyển sang vai trò quản lý. Mặc dù vậy, anh thừa nhận rằng cuối cùng anh vẫn sẽ bị buộc phải có bằng đại học, thậm chí là MBA.

"Nếu tôi theo đuổi một công việc có yêu cầu cao hơn, thì tôi chắc chắn cần một tấm bằng để cạnh tranh", anh nói.

Rốt cuộc, để làm được việc, kỹ năng là tất cả. Nhưng đối với hầu hết nhà tuyển dụng hiện nay, bằng cấp vẫn là yêu cầu duy nhất.

---

Nếu bạn có thể donate cho người viết, xin gửi qua tài khoản Techcombank :

Trần Quốc Tuấn 

1902 5487  0700 37

Techcombank chi nhánh Lý Thái Tổ - Hoàn Kiếm - Hà Nội.