Với một vài người, việc đưa ra các giới hạn có thể là một thử thách. Việc biết cách để đưa ra các giới hạn khi đối diện với những người có dấu hiệu rối loạn nhân cách ái kỷ lại càng khó khăn hơn. Những người mắc hội chứng này vốn đã rất giỏi thúc đẩy các giới hạn và biết cách ‘’dò đá qua sông’’ để biết họ có thể đi xa đến đâu – và thường việc này sẽ đánh đổi các mối quan hệ của chính họ. Đối với một người ái kỷ, các mối quan hệ về cơ bản thường sẽ đi đến hồi kết.
Thấu hiểu góc độ của người ái kỷ
Để hiểu hơn về cách tương tác phù hợp với những người mắc các dấu hiệu ái kỷ, bạn cần hiểu được thế giới quan của họ. Những người ái kỷ thường chỉ tương tác với người khác để hướng về mục đích cuối cùng là nâng cao quyền lực và khả năng kiểm soát của họ. Người ái kỷ không có khả năng thấu cảm, mặc dù họ rất giỏi việc đoán cảm xúc của người khác (một tài năng có ích khi sử dụng mọi người vì lợi ích của họ).
Việc cố gắng giải thích các cảm xúc của bạn với một người ái kỷ, với hy vọng rằng họ sẽ thấu hiểu rằng hành vi của họ gây tổn thương đến người khác như thế nào, hầu như bất khả thi. Chủ nghĩa ái kỷ ăn mòn mọi thứ trên con đường của nó.
Phương án an toàn nhất khi giao tiếp với một người ái kỷ khá đơn giản, đó là: đừng tương tác. Không may là, rất nhiều người không thể thoát khỏi các mối quan hệ với người ái kỷ và họ cần phải học cách để thích ứng, song hành với việc bảo vệ bản thân. Kỹ năng quan trọng nhất để có kỹ năng tương tác với người ái kỷ đó là phải biết học cách nói ‘’không’’ một cách hiệu quả.
Các cách đơn giản để nói ‘’Không’’
Với các mối quan hệ lành mạnh, “Không’’ là một câu hoàn chỉnh. Không, bạn không muốn hẹn hò. Không, bạn không muốn nhận công việc đó. Không, bạn không thể gặp vào giờ đó. Đối với những người ái kỷ, ‘’không’’ không phải là một câu hoàn chỉnh và có thể sẽ là tấm thiệp mời dẫn đến một cuộc tranh biện.
Mặc dù khó khăn, nhưng không phải là không thể thành thạo kỹ năng nói ‘’không’’ với một người ái kỷ - và theo dõi kết quả của việc này. Một vài bước cơ bản sau đây có thể khiến quá trình thực hiện dễ dàng hơn, tuy nhiên cần luyện tập nhiều để có thể trở nên thành thạo. 
1. Hãy xây dựng một kịch bản
Những người ái kỷ sẽ không bao giờ chấp nhận câu trả lời "không’’ . Họ coi nó như một cánh cửa rộng lớn, mở ra cơ hội để thuyết phục bạn tại sao nên nói ‘’có’’. Việc phát triển một kịch bản để ứng phó với những đòn đánh này là vô cùng giá trị.
Một kịch bản lý tưởng nên ngắn gọn, lịch sự và hiệu quả. Hãy cẩn trọng khi nghĩ ra bất kỳ lý do nào với câu trả lời ‘’không’’, do sẽ có khả năng kéo thêm nhiều tranh luận. Thay vào đó, hãy tập trung ghi nhớ một câu có thể sử dụng lặp đi lặp lại: ‘’Tôi không thích, cảm ơn’’ ‘’Tôi chọn ở nhà, cảm ơn’’ hay ‘’Tôi không có gì thêm để nói, cảm ơn.’’
Tất nhiên, có thể ban đầu, bạn có thể cảm thấy bối rối khi áp dụng những kịch bản này. Những người ái kỷ về cơ bản thường sẽ tập trung vào luận điểm của họ đến mức họ sẽ dành một cuộc hội thoại dài trước khi họ nhận ra rằng bạn sẽ không nhượng bộ. Cuối cùng, họ sẽ dừng việc thúc ép bạn khi nhận ra rằng chẳng còn chút dầu nào để đổ vào lửa. Tuy nhiên, bản chất của người ái kỷ đó là, trong tương lai, họ có thể lại yêu cầu bạn yêu cầu giống hệt vậy. Vì vậy, hãy chuẩn bị sẵn nhiều kịch bản nhất có thể (hoặc sử dụng những kịch bản cũ) để tự đặt ra giới hạn cho mỗi tình huống.
Giá trị của kịch bản nằm ở chỗ, chúng giảm bớt sự căng thẳng ngay tại lúc đó, cũng như giúp bạn giảm bớt áp lực để đưa ra một câu trả lời hoàn hảo. Chuẩn bị trước một kịch bản sẽ giúp bạn không tham gia vào các cuộc tranh cãi qua lại mà những người ái kỷ đang gây ra.
2. Dành thời gian suy nghĩ về phản ứng của bạn
Những người ái kỷ thích những kết quả tức thì. Họ thích đánh đòn ngạc nhiên và khiến bạn phải đáp ứng yêu cầu của họ. Trước khi bạn cần, hãy cho phép bản thân hít thở và suy nghĩ về phản ứng của bạn trước khi trả lời họ.
Trong xã hội hiện đại, sự hài lòng tức thì có mặt ở khắp mọi nơi – tuy nhiên điều này không có nghĩa bạn phải noi theo. Thậm chí, bạn nên tránh nó mỗi khi tương tác với những người ái kỷ. Dù gặp mặt trực tiếp hay qua văn bản, khi nhận được một yêu cầu/ đề nghị của người ái kỷ, hãy chờ ít nhất một giờ trước khi trả lời. An toàn nhất là sử dụng kịch bản, ‘’Tôi sẽ nghĩ về nó và trả lời bạn sau.’’ Sau đó hãy chờ một khoảng thời gian phù hợp để nghĩ về phản ứng của mình. Thời gian để cân nhắc câu trả lời sẽ cho phép bạn và người ái kỷ không gian để hạ nhiệt và giảm căng thẳng leo thang.
Lý tưởng nhất, bạn nên dành một khoảng thời gian chờ đợi trước khi trả lời mỗi khi tương tác với người ái kỷ. Trên thực tế, sẽ có những tình huống không khả thi và bạn sẽ buộc phải trả lời ngay tức khắc. Cũng có lẽ, khi bạn thường xuyên dành một khoảng thời gian trước khi trả lời, người ái kỷ sẽ nỗ lực hơn để đưa bạn vào tình huống trả lời ngay tức khắc. Đây cũng là minh chứng cho thấy việc chuẩn bị sẵn sàng các kịch bản có thể là một trong những cơ chế bảo vệ tốt nhất của bạn.
3. Đừng chệch hướng
Một khi bạn đã quyết định nói ‘’không’’ với một người ái kỷ, bạn không thể thay đổi quan điểm ấy. Bất kỳ một bước lùi nào, dù có nhỏ đi chăng nữa, cũng sẽ khích lệ người ái kỷ thúc ép mạnh hơn lần sau đó. Đừng suy nghĩ lại về câu trả lời của mình – điều này sẽ chỉ khiến kịch bản tái diễn một lần nữa vào một ngày nào đó.
Mặc dù nghe có vẻ đơn giản, nhưng việc bám sát các giới hạn của mình với một người ái kỷ thực sự khó nhằn. Họ sẽ dùng các chiến thuật lợi dụng nỗi sợ, sự đe dọa và thao túng bạn một cách trơn tru khiến bạn lung lay. Dù họ tiếp cận bằng cách nào,đừng nhượng bộ! Mức độ cứng rắn của bạn sẽ quyết định mức độ khó khăn khi làm việc với họ trong tương lai.
Dẫu không đơn giản, tuy nhiên việc đặt giới hạn – và duy trì chúng – với một người ái kỷ là khả thi. Để làm được việc này, bạn cần sức mạnh nội tại rất lớn, đặc biệt khi đối mặt với những hành vi đe dọa mà nhiều người ái kỷ sử dụng. Tuy nhiên kết quả sẽ giúp bạn giảm căng thẳng xung đột và cuối cùng, sẽ ít xảy ra mâu thuẫn chung.
Những người ái kỷ thường sẽ không bao giờ bỏ cuộc. Nếu bạn là một nạn nhân và không thể thoát khỏi mối quan hệ này, việc duy nhất bạn cần làm là thấu hiểu động lực hành vi của họ, cũng như học cách nhận diện khi nào bạn có thể can thiệp một cách phù hợp nhất – cho đến khi bạn có quyền lực để lựa chọn không tương tác với họ lần nữa.
Bài dịch và hiệu đính từ bài gốc đăng trên trang Psychology Today: https://www.psychologytoday.com/us/blog/stress-fracture/202209/how-say-no-narcissist