Kanye West - Gã điên hay Thiên tài?

Nếu đã là fan của nhạc Âu Mỹ nói chung và hip hop nói riêng, hiếm ai có thể không biết đến cái tên Kanye West. Là một người có lẽ là ví dụ điển hình cho thành ngữ "Lắm tài nhiều tật", Kanye nổi tiếng bởi những phát ngôn gây sốc, những hành động đầy khó hiểu trên sóng truyền hình và những buổi phỏng vấn kì quặc. Có lẽ không ai là không biết đến scandal lớn nhất của lão năm 2009, tại lễ phát giải MTV lần thứ 26. Khi Taylor Swift trúng đề cử Best Female Video và trên bục phát biểu, Kanye đã giật mic của cô và nói :“Yo Taylor, I’m really happy for you, I’ll let you finish, but Beyoncé has one of the best videos of all time. One of the best videos of all time!” . Điều này đã tạo nên 1 trong những vụ scandal lớn nhất lịch sử âm nhạc, khiến nửa giới nghệ sĩ bài tỏ sự không đồng tình, thậm chí ghét bỏ lão. Chính vì vụ việc này, Kanye đã phải biến mất trước công chúng trong vòng 1 năm. Với hàng loạt những tai tiếng lớn nhỏ, có thể nói không ngoa rằng Kanye là một con cừu đen trong ngành công nghiệp âm nhạc của Hoa Kì.

Chúng ta sẽ tự hỏi, liệu Kanye lấy đâu ra sự tự tin lẫn sự ngông cuồng đến thế trước ống kính. Tại sao một rapper tầm thường lại có những hành động gây sốc đến vậy trước những con người tai to mặt lớn trong ngành công nghiệp. 

Câu trả lời có lẽ bởi vì Kanye Omari West không phải là một rapper tầm thường.

Trước sự tai tiếng khổng lồ tại lễ trao giải MTV, Kanye được giới ngầm truyền tai là một trong những producer đỉnh nhất từng đặt tay lên máy sample. Bắt đầu sự nghiệp với vai trò của một beat maker, Kanye sớm có được sự tin tưởng của những người trong ngành khi luôn luôn đem đến cho những khách hàng của mình những con beat bắt tai hay những sample chưa từng được khai quật. Jay-Z, một rapper tầm cỡ lúc bấy giờ, đã sớm nhìn ra được tài năng của một thằng nhóc đi làm beat dạo ở các cửa hàng bán đĩa và đề nghị hợp tác. Khỏi phải nói, đó là một trong những quyết định sáng suốt nhất của Jay-Z nói riêng và toàn bộ ngành công nghiệp âm nhạc nói chung. Album The Blue Print của Jay-Z với sự góp mặt của Kanye đã được giới hàm lâm đánh giá rất cao và nhận được sự đón nhận rất nồng nhiệt từ fan hâm mộ. Album này đã sớm được nhận định là một trong những album hiphop hay nhất mọi thời đại, một cột mốc khổng lồ trong sự nghiệp của Jay-Z. 

Sau cơn sốt The Blue Print năm 2001, tên tuổi của producer đại tài đứng sau sự thành công của nó cũng phất lên như diều gặp gió. Hàng loại thư mời hợp tác đã được gửi về cũng như những tên tuổi máu mặt khác đã thuê Kanye làm beat. Tuy vậy, Kanye chưa từng hài lòng với vị trí của một producer. Lão muốn được công nhận nhiều hơn với tư cách một nghệ sĩ độc lập chứ không phải là cái bóng sau sự thành công của những nghệ sĩ khác. Điều này thôi thúc The College Dropout ra đời năm 2004, đặt viên gạch đầu tiên cho đế chế âm nhạc hùng mạnh của nghệ sĩ hiphop vĩ đại nhất mọi thời đại. Album đầu tay của Kanye mang một làn gió vô cùng mới lạ với những sample không giống bất gì thứ gì từng xuất hiện trong rap game, cách kể chuyện hài hước nhưng vô cùng sâu cay đồng thời cũng là album đầu tiên của hiphop mang sự hiện diện của đức tin tôn giáo. Không phải bàn cãi, Kanye ẵm mọi giải thưởng lớn nhỏ, từ hàn lâm cho đến bán chuyên nghiệp và nhận được sự kính nể vô cùng lớn trong giới nhạc ngầm.

Liên tiếp những năm sau đó, Kanye tiếp tục ra mắt 2 album mới mang phong cách của The College Dropout, hợp tác với những nghệ sĩ của những dòng nhạc khác nhau (RnB, Pop, Soul, Hiphop) và gặt hái hàng loạt những giải thưởng danh tiếng. Sự nghiệp của lão đang nổi như cồn cho tới 2005, Kanye xuất hiện trên sóng truyền hình và đã phát biểu một phát ngôn gây tranh cãi đến tận hàng năm sau. 

Tua đến 2007, một biến cố lớn đã tác động đến Kanye. Donna West, mẹ của lão, đã vĩnh viễn biến mất khỏi trần thế do một cơn nhồi máu cơ tim quái ác. Kanye không thể tha thứ cho bản thân mình vì đã không dành cho mẹ mình nhiều thời gian hơn. Sự đau đớn của một người con mất mẹ đã thôi thúc Kanye tạo ra album có sức ảnh hưởng lớn nhất của mình, 808s & Heartbreak.

 Để hiểu một chút về phong trào âm nhạc của hiphop lúc bấy giờ thì lyrical rap đang nắm thế độc tôn. Gangster rap đang làm mưa làm gió trên mọi bản xếp hạng âm nhạc và kênh radio nào cũng đang phát nhạc của Eminem. Những rapper phải tự đặt ra những phẩm chất cho mình, phải cứng rắn, phải trải đời, phải chơi đá và không có chỗ cho sự mềm yếu. Chính vì vậy, việc phát hành 1 album hiphop để tri ân người mẹ quá cố của mình và nói về sự đau đớn của một mối tình tan vỡ không phải là một phương án tốt nhất để bán đĩa, thậm chí bất khả thi. 

Ấy vậy mà Kanye đã làm được một điều mà kể cả Tupac ngày xưa cũng chưa dám làm - lão thổ lộ tâm tình của mình vào trong nhạc hiphop. Không súng đạn, không ma túy, không gái gú hay tình dục, một album hiphop không có nổi 1 từ chửi thề, lại bán được đĩa. Không những thành công lớn về mặt thương mại, sự ảnh hưởng của album này tới văn hóa đại chúng là không thể bàn cãi. Là người đầu tiên sử dụng âm 808 cho toàn bộ album, album đầu tiên dùng autotune (và phổ biến nó) và cũng là nghệ sĩ hiphop đầu tiên viết về mặt yếu đuối của mình, khỏi phải nói sự tác động mạnh mẽ của album này đối với làn sóng âm nhạc của Hoa Kì thế nào. Có thể nói âm nhạc bây giờ sẽ không có âm thanh như bây giờ nếu thiếu album này. Hàng loạt những tên tuổi lớn của âm nhạc bây giờ như Young Thug, Frank Ocean, The Weeknd, XXXTentacion, Lil Uzi Vert, Travis Scott (và list vẫn còn kéo ra rất dài) đều có âm hưởng của 808 trong nhạc của họ. Trào lưu mumble rap gần 1 thập kỉ nay đều chịu sự ảnh hưởng rất lớn từ Kanye West. 

Sau khi phát hành 808s & Heartbreak, Kanye chìm đắm trong rượu nặng. Khi sự việc giật mic Taylor Swift đình đám xảy ra, Kanye đã xuất hiện tại lễ trao giải với một chai Jack Danniels đã vơi 1 nửa trên tay. Sau sự cố tại lễ trao giải, Kanye đã biến mất trước ống kính máy quay. Một vài người bạn của Kanye đã nói rằng lão đã bay sang Italy để nghiên cứu về thời trang cho hãng quần áo Yeezy của mình, đồng thời né mũi giáo của dư luận. Đùng một cái, Kanye lại xuất hiện lại tại Mỹ, những mà ở Hawaii. Tại đây, Kanye đã thuê một phòng thu chỉ cho riêng mình và gọi tới những rapper và producer máu mặt nhất rap game lúc bấy giờ để cùng hợp tác tạo nên 1 album, và phần còn lại là lịch sử.

Album phòng thu thứ 5 của Kanye Omari West, My Beautiful Dark Twisted Fantasy, được giới phê bình không tiếc lời khen ngợi, vô số trang báo và bảng xếp hạng đã chấm điểm tuyệt đối hoặc rất cao dành cho album này. Không chỉ đơn thuyền là một sản phẩm âm nhạc, MBDTF đã trở thành một minh chứng cho sự hoàn hảo cho một tác phẩm nghệ thuật đương đại, một Mona Lisa của hiphop nói riêng và âm nhạc nói chung. Nhiều nhà phê bình đã nhận xét đây là album hiphop vĩ đại nhất mọi thời đại, sáng ngang với mọi tác phẩm huyền thoại khác bởi tính chặt chẽ của nhạc lý lẫn sự tác động của nó với ngành công nghiệp âm thanh này.

Với một hàng thành tích vĩ đại từ năm này qua năm khác, không lạ gì khi phù thủy âm thanh này lại chắc chắn đến thế về năng lực của mình. Phát hành Yeezus năm 2013, đây có lẽ là một album mang tính tranh cãi nhất của lão khi một rapper lại đi so sánh mình với đức chúa trời qua cách chơi chữ từ tên album cho đến mixtape I am a God. Kanye một lần nữa đã chứng minh được rằng cái tôi khổng lồ của mình tỉ lệ thuận với sự độc đáo trong âm nhạc khi thử nghiệm một dòng nhạc hoàn toàn mới, đi ngược lại những âm jazz sample du dương đã làm nên tên tuổi của Ye để thử sức với một thứ thanh nhạc nguyên thủy, ồn ào và rất kịch tính của âm hưởng điện tử. Yeezus tiếp tục nhận được những phản hồi tích cực từ giới phê bình khi ẵm luôn giải Most Underrated Album và Most Overrated Album của tạp chí Pitchpork, đồng thời nhận thêm hàng loạt đề cử hàn lâm lớn, trong đó có Grammys.

Sau 3 năm vắng mặt trên những bảng xếp hạng âm nhạc ngoại trừ một vài feature nhỏ, 2016 đánh dấu một cột mốc quan trọng trong sự nghiệp Kanye khi tiếp tục vướng vào những rắc rối mới khi phát hành album The Life of Pablo. Scandal nổi ra khi Kanye có đưa 1 câu vào bài hát Famous của mình:

Có thể thấy rằng Kanye đã nhắm thẳng câu này đến Taylor Swift, và điều này đã khiến giới nghệ sĩ chao đảo. Không những lyrics của bài hát thể hiện sự thiếu tôn trọng đến Taylor, Kanye tiếp tục quay thêm MV với nội dung phản cảm với sự góp mặt của những bức tượng sáp của những nhân vật nổi tiếng (Donald Trump, Rihanna, Chris Brown, Caitlyn Jenner, Amber Rose, Anna Wintour, Ray J, Bill Cosby và George Bush). 2016 là một năm đầy biến động của Kanye với làn sóng dư luận vô cùng mạnh mẽ của giới truyền thông, nghệ sĩ và thậm chí cả người hâm mộ đều quay ra chỉ trích Ye. Gạch đá đã được phóng thẳng vào người nghệ sĩ, nhưng còn tác phẩm thì sao? Một lần nữa, giới phê bình lại phải tốn biết bao giấy mực để phân tích một bức tranh nghệ thuật dưới dạng âm thanh, và lần này nó đã được đòn bẩy của tai tiếng mang lên một tầm cao mới. 

Vậy Kanye là gì? Một kẻ loạn trí với cái tôi khổng lồ và một cuộc sống đầy tai tiếng; hay một nghệ sĩ với sức ảnh hưởng không thua kém bất kì nhạc sĩ đã từng sống nào? Câu trả lời có lẽ là cả 2. Chúng ta có thể chỉ trích lối sống và quan điểm của lão nhưng chúng ta cũng không thể phủ nhận được những giá trị nghệ thuật của thứ âm thanh lão mang lại, thứ âm thanh đã thay đổi những gì chúng ta nghe trong phòng gần 2 thập kỉ qua. 21 chiếc kèn Grammys vàng và hàng trăm những giải thưởng hàn lâm khác không nói dối; sự ảnh hưởng của Kanye đối với hiphop nói riêng và nghệ thuật đương đại nói chung, từ âm nhạc đến thời trang và cách suy nghĩ, là không có gì để bàn cãi. Liệu con người đầy kì lạ này sẽ tiếp tục làm gì trong vòng vài năm tới? Chúng ta không thể nào đoán trước được, nhưng chúng ta sẽ chắc chắn được rằng nó sẽ rất thú vị. Đâu có ai từ chối một chút gia vị cho một bữa tối thượng hạng, nhỉ?

- Chiến -