Một lá thư của James Thomson - người đứng đầu của quỹ: Rathbone Global Opportunities Fund , đã ghi nhận hiệu suất đầu tư vượt trội liên tục so với thị trường trong 20 năm qua.
Những chia sẻ về quá trình đầu tư thăng trầm của thị trường chứng khoán với sự học hỏi liên tục của nhà quản lý quỹ hàng đầu có thể mang lại hữu ích để ra quyết định đầu tư cho khách hàng của mình.
Thời điểm bắt đầu sự nghiệp của James Thomson
Tôi đã cắt răng trong vụ sụp đổ Dot- Com. Đó là chủ đề lớn của ngày hôm đó, nhưng nó đã nhanh chóng xì hơi. Mặc dù đó là một khởi đầu sai lầm, nhưng nó cũng là điềm báo mơ hồ về những thay đổi lớn sắp tới. Những thay đổi lớn về mặt thống trị thị trường nhưng cũng là chiến lược đầu tư.
Đầu tư giá trị là phương pháp đầu tư duy nhất trong nhiều thập kỷ. Mua các chứng khoán bị định giá sai đang giao dịch dưới giá trị nội tại của chúng - phục hồi và các tình huống đặc biệt - có sự gián đoạn tạm thời về các yếu tố cơ bản của chúng nhưng định giá tạo ra biên độ an toàn mà các nhà đầu tư có thể tin tưởng.
Bong bóng dot.com đã thách thức chiến lược đầu tư đó. Phân tích định giá khoa học đã bị ném ra ngoài cửa sổ. FOMO – Nỗi sợ bị bỏ lỡ - đã chiếm ưu thế và hiệu suất kém của nhiều nhà quản lý quỹ nổi tiếng đã buộc họ phải từ bỏ các nguyên tắc của mình - hoặc tiếp tục theo đuổi và chịu sự kém hiệu quả và rút tiền khủng khiếp. Nhìn lại, cả hai chiến lược đó đều sai lầm.
Sự thay đổi mô hình kinh doanh tuyệt vời
Trong suốt thời kỳ bong bóng, tăng trưởng đã được đền đáp và các cổ đông khuyến khích tăng trưởng bằng mọi giá. Quy mô và thành công được đo lường bằng số lượt click và lượt xem – giờ chúng ta biết rằng phải đánh giá theo lợi nhuận, khả năng phục hồi và lợi tức đầu tư.
Đó vẫn là thời đại mà các mô hình kinh doanh được xây dựng xung quanh việc bán một lần - phí cấp phép, các hợp đồng lớn, tiềm năng thâm nhập vào các thị trường mới. Nhưng điều này sẽ thay đổi và sẽ có hậu quả to lớn đối với định giá - sự chuyển đổi từ doanh thu một lần sang mô hình đăng ký và nền tảng, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ.
Đăng ký là luồng doanh thu có thể lặp lại mà không yêu cầu khách hàng phải đánh giá lại và quyết định mua hàng liên tục. Sự chuyển đổi sang mô hình đăng ký - doanh thu định kỳ theo cách gọi của các nhà phân tích - thực sự là bước ngoặt đối với các doanh nghiệp như Amazon, Adobe, Microsoft và thậm chí là Rightmove tại Vương quốc Anh. Đối với Amazon, không chỉ là việc bán sách một lần, mà còn là sự ra mắt của Amazon Prime, tư cách thành viên tạo nên sự gắn bó và mua hàng lặp lại kết hợp với sự đơn giản và tiện lợi của nền tảng. Các công ty này đã đạt được mức đánh giá lại vĩnh viễn và trở nên quá đắt đối với các nhà quản lý giá trị.  
Thị trường Hoa Kỳ đã chấp nhận sự thay đổi mô hình kinh doanh này. Nhiều nhà đầu tư tự hỏi tại sao Hoa Kỳ lại có mức hiệu suất cao hơn ( outperformance ) so với phần còn lại của thế giới. Tăng trưởng GDP tại Hoa Kỳ cao hơn tăng trưởng GDP của Khu vực đồng tiền chung châu Âu trong 75% trong số 111 quý mà Khu vực đồng tiền chung châu Âu tồn tại. Và có lẽ khả năng phục hồi sau những cú sốc tốt hơn - chỉ có 15% việc làm tại Hoa Kỳ hiện nay thuộc các lĩnh vực mang tính chu kỳ so với 35% trong giai đoạn hậu chiến.
Tôi nghĩ rằng hiểu lầm lớn nhất trên thị trường chứng khoán là nhiều công ty tăng trưởng của Hoa Kỳ có giá cao nhưng lại có mức định giá không quá cao. Đây là điều khó chấp nhận đối với nhiều nhà quản lý giá trị, bởi vì những công ty tăng trưởng dài hạn, ngành nghề quan trọng và vốn đầu tư nhỏ này đã thống trị lợi nhuận thị trường trong 20 năm qua.
Khủng hoảng tài chính - bài học lớn nhất. Rồi đến cuộc khủng hoảng tài chính. Quỹ của tôi hoạt động kém nhưng nhìn lại, đó có lẽ là kinh nghiệm học hỏi lớn nhất trong sự nghiệp của tôi.
Rõ ràng là trước năm 2008, quỹ đã quá phấn khích và sở hữu quá nhiều công ty nhạy cảm về mặt kinh tế. Mặc dù, Chúng tôi đa dạng hóa theo quốc gia, lĩnh vực và quy mô, nhưng độ nhạy cảm về kinh tế đã tạo ra mức tương quan cao – tất cả chúng đều giảm theo nhóm trong giai đoạn tồi tệ nhất của cuộc khủng hoảng.
Những quyết định đúng đắn duy nhất mà chúng tôi đưa ra là sau cuộc khủng hoảng. Vào năm 2009 khi chúng tôi bắt đầu nổi lên, chúng tôi đã đưa ra hai quyết định đúng đắn.
·         Quyết định đầu tiên là bắt đầu mua cổ phiếu. Các công ty như Rightmove, Amazon và Visa, và một số doanh nghiệp ít được biết đến hơn như Rational, một nhà sản xuất lò nướng thương mại của Đức, đã mang lại lợi nhuận 1.000-2.000% kể từ đó.
·         Quyết định thứ hai là điều chỉnh quy trình đầu tư của chúng tôi và thực sự suy nghĩ về việc quản lý rủi ro, vì vậy chúng tôi không bao giờ rơi vào tình huống đó nữa.
Chúng tôi cần một nhóm phòng thủ trong danh mục đầu tư để giảm rủi ro. Các công ty ít nhạy cảm về kinh tế hơn nhưng có khả năng phục hồi tốt hơn trong thời kỳ biến động – cổ phiếu trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, hàng tiêu dùng thiết yếu và dịch vụ thiết yếu. Ngày nay, bao gồm các công ty bia, rượu mạnh, đồ uống và dịch vụ ăn uống, thiết bị chăm sóc sức khỏe, nhà bán lẻ hàng tạp hóa & hàng thiết yếu, tôi có một công ty kiểm soát dịch hại và một công ty thu gom rác. Tất cả đều là lá chắn cho phần tăng trưởng của danh mục đầu tư.
Trong suốt thời gian biến động, đây thường là những cổ phiếu có hiệu suất tốt nhất trong danh mục đầu tư, mặc dù chúng cắt giảm lợi nhuận trong thị trường tăng giá mạnh. Hơn 20% tài sản của quỹ được dành cho các loại đầu tư này.
Hậu khủng hoảng - một thế giới dư thừa
Chính sách lãi suất 0% sau khủng hoảng và sự đảm bảo về lạm phát ổn định và thấp đã tạo ra một giai đoạn lợi nhuận siêu bình thường ở một số góc của thị trường tài chính - một mảnh đất màu mỡ cho việc chấp nhận rủi ro quá mức đối với những người không chịu ảnh hưởng của Khủng hoảng tài chính toàn cầu (GFC) và sự sụp đổ của Dot Com.
Nó cũng mở ra một giai đoạn khác biệt lợi nhuận đáng kể tùy thuộc vào chiến lược của quỹ. Mặc dù có sự phục hồi mạnh mẽ trong hoạt động kinh tế sau GFC, nhưng nó không bao giờ có cảm giác như một sự thay đổi vĩnh viễn trong tăng trưởng. Điều này có lẽ là do mức nợ đã rất cao và mỗi đô la nợ mới tăng thêm có nghĩa là lợi nhuận gia tăng thấp hơn.
Trớ trêu thay, đây lại là môi trường mà đầu tư tăng trưởng phát triển mạnh. Các nhà đầu tư đổ xô đến tăng trưởng trong khi tăng trưởng khó tìm. Và điều này dẫn đến hiệu suất kém của các ngành thâm dụng vốn như hàng hóa - khai thác mỏ và dầu khí. Những ngành này có lẽ được hưởng lợi nhiều nhất khi tăng trưởng lan rộng, gây áp lực lên nguồn cung và sự tăng giá.
Tôi nhận ra rằng những lĩnh vực này không phù hợp với nhà đầu tư tăng trưởng có khả năng phục hồi và lặp lại và chúng tôi đã tránh được sự suy thoái của hàng hóa và các lĩnh vực tăng trưởng thấp hoặc theo chu kỳ thuần túy khác.
Sức mạnh của bản năng
Tăng trưởng đòi hỏi phải chấp nhận rủi ro, đôi khi với một số dự báo có thể định lượng được. Phải cần đến bản năng. Bản năng không phải là từ mà các chuyên gia tài chính thích sử dụng vì nó nghe có vẻ không chính xác nhưng đó thường là điều cần thiết.
Tôi nhớ một cuộc họp với Amazon vào năm 2009 hoặc 2010. Đó là những ngày đầu của AWS - Amazon Web Services - có lẽ là công ty điện toán đám mây quan trọng nhất trên thế giới. Các nhà quản lý quỹ đã quen với việc được cung cấp dự báo, bằng chứng xác thực và dữ liệu nhưng mọi câu hỏi đều được trả lời là "chúng tôi không biết", "chúng tôi không thể nói" hoặc "chúng tôi sẽ không nói". Có hơi nước bốc ra từ tai của các nhà phân tích xung quanh bàn đó nhưng Amazon không quan tâm. Họ muốn chăm sóc khách hàng, không phải cái tôi của người quản lý quỹ.
Một số người muốn bạn tin rằng đầu tư hoàn toàn là khoa học – Tôi nghĩ phần lớn là nghệ thuật kết hợp với lẽ thường, khả năng thích nghi và sức mạnh chữa lành của thời gian.
Mua vào nơi mà người khác sợ bước vào
Chúng tôi đã đầu tư khi một số nhà quản lý cảm thấy định giá đơn giản là quá cao. Luôn có một yếu tố bối rối đối với các nhà quản lý quỹ chuyên nghiệp mua cổ phiếu gần mức cao nhất của chúng. May mắn thay, tôi đã rất xấu hổ vì rất nhiều sai lầm trong nhiều năm đến nỗi tôi đã mất đi sự nhạy cảm đó.
Đôi khi định giá có vẻ cao vì thu nhập đã bị đánh giá thấp. Hoặc thị trường sẵn sàng đưa ra bội số cao hơn cho thu nhập và tăng trưởng chất lượng cao hơn.
Thật là một cái bẫy khi không đầu tư chỉ vì bạn không tham gia sớm – để trở thành người đầu tiên phát hiện ra cơ hội.
Một số khoản đầu tư lớn nhất của chúng tôi đã tăng rất nhiều trước khi chúng tôi mua chúng, bao gồm cả Nvidia cách đây khoảng 5 năm. Thành công gần đây không phải lúc nào cũng có nghĩa là bạn đã bỏ lỡ nó. Nvidia là công ty có hiệu suất kém nhất của chúng tôi vào năm 2022 ( -50% ) và là công ty có hiệu suất tốt nhất của chúng tôi vào năm 2023.
Bạn phải chấp nhận sự không liên tục, khả năng kém hiệu suất trong ngắn hạn và chấp nhận tư duy dài hạn nếu cấu trúc khoản đầu tư vẫn không thay đổi. Một số người cười rằng chúng tôi đã đến quá muộn, nhưng thực tế là điều tốt nhất vẫn chưa đến. Những gì có vẻ như là một trần nhà, thực tế chỉ là một sàn nhà khác.
Học hỏi từ những sai lầm: Tất nhiên, có nhiều trường hợp chúng tôi đã sai. Trong 20 năm qua, khoảng 40% tất cả các quyết định của tôi mỗi năm đều sai.
Hàng năm, chúng tôi đều tổ chức tiệc Giáng sinh cho công ty và chúng tôi phải đoán xem cổ phiếu đơn lẻ nào sẽ có hiệu suất tốt nhất trong năm tới. Trong 20 năm, tôi chưa từng giành chiến thắng trong cuộc thi đó một lần nào nhưng quỹ của tôi vẫn được xếp hạng số một trong ngành.
Đây không phải là về việc dự đoán các cổ phiếu riêng lẻ, mà là về việc tạo ra một danh mục đầu tư cân bằng với nhiều cú đánh vào mục tiêu. May mắn thay, những lựa chọn đúng đắn đã lấn át những lựa chọn sai lầm. Khi tôi gặp sai lầm, tôi cố gắng học hỏi từ đó. Bạn không nên bỏ cuộc vì sợ mắc sai lầm.
Nhưng bạn không bao giờ quên những sai lầm đó. Có lẽ sai lầm lớn nhất của tôi là một cổ phiếu mà tôi đã không mua - Apple. Tôi đã gặp ban quản lý vào năm 2007. Thật may mắn, một ngày sau khi ra mắt iPhone đầu tiên - không còn khoảnh khắc may mắn nào nữa để một người làm công việc của tôi phát hiện ra trận động đất điện tử tiêu dùng lớn nhất mọi thời đại. Nhưng tất cả những gì tôi có thể nghĩ đến là anh chàng mà tôi gặp là một kẻ tồi tệ. Sai lầm lớn nhất trong sự nghiệp đầu tư của tôi và một bài học tuyệt vời - rằng đây không phải là cuộc thi về mức độ nổi tiếng và những nhóm quản lý này không nhất thiết phải là bạn thân của tôi.
Về 20 năm tới?
Sẽ có những vấn đề khác nhau phải đối mặt nhưng tôi luôn ấn tượng với khả năng thích ứng và phục hồi của các doanh nghiệp của chúng tôi. Đúng, tăng trưởng kinh tế đang chậm lại nhưng tốc độ thay đổi chỉ ngày càng nhanh hơn. Phải mất 90 năm để bán được 500 triệu ô tô. Phải mất 20 năm để bán được 500 triệu máy tính cá nhân và điện thoại di động nhưng chỉ mất 6 tháng để đạt được 500 triệu người dùng ChatGPT.
Vài tháng trước, mẹ tôi hỏi tôi rằng bà có nên bán các khoản đầu tư của mình và chờ cho đến khi tình hình tốt hơn không. Có chút buồn vì quỹ của tôi là khoản đầu tư lớn nhất của bà.
Lời khuyên của tôi dành cho bà là nếu bà thực sự có tầm nhìn dài hạn và không mong đợi cần đến số tiền đó trong vòng 5 năm tới, thì tôi tin rằng cổ phiếu, đặc biệt là cổ phiếu tăng trưởng của tôi sẽ mang lại lợi nhuận vượt trội.  Nếu chúng ta đợi vào thời điểm tốt đẹp nhất, lợi nhuận sẽ không bao giờ đến bởi vì nó sẽ đến vào lúc chúng ta ít kỳ vọng nó nhất.
Trân trọng!
Lê Tấn Đạt | MBS – 0961.504.434 ( Zalo – Viber )
Tầng trệt, Toà nhà The Prince Residence, 17-19-21 Nguyễn Văn Trỗi, Phường 11, Quận Phú Nhuận, TP. Hồ Chí Minh
Tài chính cá nhân