Ikigai: Không chỉ là một biểu đồ Venn, mà là cả một lối sống

Ikigai (生き甲斐) là một từ tiếng Nhật, được ghép từ hai từ:

Iki (生き): có nghĩa là "cuộc sống"

Gai (甲斐): có nghĩa là "giá trị", "ý nghĩa" hoặc "lợi ích"

Vậy khi kết hợp lại, Ikigai có thể được hiểu là "lý do để sống", "động lực để thức dậy mỗi sáng" hoặc "ý nghĩa cuộc đời".

Ikigai là một khái niệm sâu sắc và mang tính triết lý, đã trở nên phổ biến trên toàn thế giới. Tuy nhiên, nguồn gốc của nó gắn liền chặt chẽ với văn hóa Nhật Bản, đặc biệt là ở đảo Okinawa – nơi được mệnh danh là ‘vùng đất của những người bất tử’. Ikigai không chỉ là niềm vui đơn thuần, mà là sự kết hợp giữa những gì bạn yêu thích, những gì bạn giỏi, những gì bạn có thể được trả công, và những gì thế giới cần. Khi tìm được sự giao thoa giữa bốn yếu tố này, bạn đã tìm ra Ikigai của mình.

Ikigai bao gồm 4 yếu tố cơ bản:

1. Điều bạn yêu thích (Passion): Đây là những điều khiến bạn cảm thấy hạnh phúc, say mê, và không biết chán khi thực hiện.

2. Điều bạn giỏi (Profession): Những kỹ năng và khả năng mà bạn đã phát triển và hoàn thiện qua thời gian. 

3. Điều bạn có thể được trả công (Vocation): Những công việc hoặc hoạt động mà bạn có thể kiếm tiền hoặc nhận được sự đền đáp.1.    

4. Điều thế giới cần (Mission): Những giá trị, ý tưởng hoặc hành động mà bạn có thể đóng góp để làm cho thế giới trở nên tốt đẹp hơn.

Sự giao thoa giữa bốn yếu tố này là nơi mà Ikigai tồn tại. Khi bạn tìm thấy điều gì đó vừa là niềm đam mê, vừa là công việc mà bạn giỏi, có thể kiếm tiền từ nó và cũng đáp ứng được nhu cầu của xã hội, đó chính là Ikigai của bạn.

Theo như những mình tìm hiểu được “Ikigai không phải là một chiếc biểu đồ venn”

Ikigai, một từ xuất phát từ Nhật Bản, đang dần trở thành một khái niệm phổ biến toàn cầu. Nó thường được mô tả như là "bí quyết" để có một cuộc sống hạnh phúc và lâu dài, được diễn giải qua một bộ khung gồm bốn câu hỏi cơ bản. Tuy nhiên, sự thật là Ikigai không đơn giản như cách mà hàng triệu blogger, chuyên gia khai vấn (life coach) và các quản lý nhân sự đã truyền tải qua biểu đồ Venn mà nhiều người biết đến. Biểu đồ này, vốn không phải là sản phẩm của nền văn hóa Nhật Bản.

1. Một biểu đồ Venn

2. Một khái niệm có nguồn gốc từ Okinawa

3. Bí quyết sống lâu và hạnh phúc của người Nhật

“Sơ đồ Ikigai Venn” ra đời khi doanh nhân Marc Winn nghĩ rằng sẽ là một ý tưởng hay nếu hợp nhất sơ đồ Venn Mục Đích (Purpose) nêu trên với Ikigai và chia sẻ ở một bài đăng blog. Vào thời điểm đó, kiến thức duy nhất của anh ấy về Ikigai là từ bài nói chuyện Ted của Dan Buettner (“How to Live To Be 100+).

Marc đăng bài cùng hình ảnh trên website của mình vào ngày 14/5/2014. Sau đó, hàng triệu người đã chia sẻ và sao chép nó.

Cùng với sơ đồ Ikigai của mình, Marc viết: “Sau khi đã dành phần lớn thời gian trong vài năm qua giúp đỡ hàng chục doanh nhân tìm thấy Ikigai của họ, và cùng lúc tìm kiếm Ikigai của riêng tôi, giờ đây tôi có thể hình dung nơi nó thuộc về. (...) Ikigai của bạn nằm ở vị trí trung tâm của các vòng kết nối. Nếu bạn đang thiếu tại một khu vực nào đó, bạn đang bỏ lỡ tiềm năng trong cuộc sống. Không những thế, bạn đang bỏ lỡ cơ hội sống lâu và hạnh phúc.”

Giờ thì các bạn đã hiểu, đây hoàn toàn là hình dung của cá nhân Marc về Ikigai, chứ không phải ý nghĩa của khái niệm này đối với người Nhật.

Ikigai còn vượt lên trên những gì được mô tả trong “Biểu đồ Venn Ikigai” và nó thực sự có thể giúp bạn tìm thấy mục đích và ý nghĩa cuộc đời, vượt ra khỏi phạm vi nghề nghiệp hay công việc. Trong cuốn Giving everyday meaning and joy (Tạm dịch: Mang lại ý nghĩa và niềm vui mỗi ngày), tác giả Mitsuhari còn cho rằng: “Đặt sự nghiệp và vị thế xã hội làm trọng tâm sẽ làm giảm ý nghĩa và giá trị đích thực của Ikigai”.

Ikigai, đối với người Nhật, là một khái niệm tinh tế và mang tính cá nhân sâu sắc. Trái ngược với những hiểu lầm phổ biến ở phương Tây, Ikigai không liên quan đến việc kiếm tiền hay đạt được sự thành công theo nghĩa thông thường. Trong văn hóa Nhật Bản, Ikigai không phải là một mô hình cứng nhắc hay một công thức để sống lâu, mà là lý do khiến cuộc sống trở nên có ý nghĩa và đáng sống.

Khái niệm này không được định hình bởi sự giao thoa của bốn yếu tố - đam mê, nghề nghiệp, sứ mệnh, và khả năng kiếm tiền – như nhiều người đã lầm tưởng. Thay vào đó, Ikigai thường được người Nhật hiểu một cách giản dị và tự nhiên. Đó có thể là niềm vui khi chăm sóc gia đình, cảm giác thỏa mãn khi hoàn thành một công việc nhỏ, hoặc đơn giản là tận hưởng những khoảnh khắc yên bình trong cuộc sống hàng ngày. Ikigai không phải là một công cụ để đạt được thành công hay hạnh phúc theo những tiêu chuẩn định sẵn, mà là một phần của những điều bình dị trong cuộc sống.

Trong cuốn sách Awakening Your Ikigai (tạm dịch: Thức tỉnh lẽ sống của bạn), nhà thần kinh học Ken Mogi đã cung cấp một cách tiếp cận tinh tế để hiểu về Ikigai. Ông cho rằng Ikigai không nhất thiết phải là một mục tiêu lớn lao trong cuộc sống hay sự nghiệp. Nó có thể đơn giản là lý do khiến chúng ta thức dậy vào mỗi buổi sáng, một điều nhỏ bé nhưng có sức mạnh tạo nên sự khác biệt lớn trong cuộc sống của chúng ta.

Ken Mogi đã đưa ra năm gợi ý để giúp chúng ta tìm ra Ikigai của mình:

1. Bắt đầu từ những việc nhỏ: Hoàn thành những nhiệm vụ đơn giản mỗi ngày sẽ giúp bạn nhận ra giá trị và sự đóng góp của mình cho thế giới xung quanh.

2. Nhận diện và chấp nhận bản thân: Hiểu rõ điểm mạnh và điểm yếu của mình, và chấp nhận chúng như một phần tự nhiên của con người bạn.

3. Sống hài hòa với môi trường và cộng đồng: Đặt sự cân bằng và bền vững lên hàng đầu trong mối quan hệ với thế giới xung quanh.

4. Tận hưởng những niềm vui nhỏ: Thay vì chờ đợi những điều lớn lao, hãy học cách trân trọng và tìm niềm vui trong những điều nhỏ bé hàng ngày. Sống trọn vẹn trong hiện tại: Tập trung vào hiện tại và trân quý từng khoảnh khắc thay vì mơ mộng về tương lai xa xôi.

Những gợi ý của Ken Mogi có vẻ đơn giản, nhưng để thực hành chúng một cách chân thành và đều đặn là một thử thách không nhỏ. Những lời khuyên này gợi nhớ đến tư tưởng của Thiền sư Thích Nhất Hạnh: “Sống trong giây phút hiện tại là một phép lạ. Phép lạ không phải là đi trên mặt nước. Phép lạ là đi trên hành tinh xanh xinh đẹp này trong giây phút hiện tại, biết trân quý sự bình an và vẻ đẹp có sẵn ngay bây giờ.”

Lấy cảm hứng từ năm trụ cột của Ken Mogi và các nghiên cứu từ các cuộc phỏng vấn với giảng viên đại học và tác giả Nhật Bản, Nicholas Kemp đã tạo ra một biểu đồ Venn để minh họa ý nghĩa của Ikigai trong cuộc sống của người Nhật. Biểu đồ này không nhằm mục đích tìm ra một "điểm ngọt" tối ưu, nơi mà bạn có thể kết hợp đam mê, kỹ năng, nhu cầu của thế giới và thu nhập. Thay vào đó, nó cho thấy rằng Ikigai có thể xuất hiện ở nhiều khía cạnh khác nhau của cuộc sống, từ những nghi thức hàng ngày đến việc theo đuổi những mục tiêu ý nghĩa.

Trong biểu đồ Venn này, trung tâm của cuộc sống hàng ngày là nơi bạn có thể tìm thấy Ikigai. Các vòng tròn chồng chéo biểu thị những khía cạnh trong cuộc sống mà bạn có thể cảm nhận được Ikigai. Người Nhật thường tìm thấy Ikigai qua nhiều khía cạnh khác nhau, từ việc thực hiện những sở thích nhỏ đến các vai trò và mối quan hệ, và qua việc sống đúng với những giá trị cá nhân.

Điều này chỉ ra rằng Ikigai không phải là một điểm đến cuối cùng, mà là một phạm vi rộng lớn hơn, nơi bạn có thể trải nghiệm Ikigai qua những điều giản dị. Thay vì coi Ikigai như một mục tiêu lớn mà phải mất nhiều năm để đạt được, bạn có thể tìm thấy nó trong những hoạt động thường nhật và các mối quan hệ của mình.

Bạn có thể trải nghiệm Ikigai qua:

1. Kết nối và hòa hợp: Xây dựng các mối quan hệ phù hợp với giá trị của bạn.

2. Sáng tạo và dòng chảy: Đạt đến trạng thái dòng chảy trong các sở thích hoặc công việc và thể hiện sự sáng tạo của bản thân.

3. Lòng biết ơn và sự đóng góp: Bày tỏ lòng biết ơn và giúp đỡ người khác thông qua các vai trò khác nhau mà bạn tham gia.

4. Nghi thức và niềm vui nhỏ: Tận hưởng những nghi thức hàng ngày và trân trọng những niềm vui nhỏ trong cuộc sống.