Industrial là một thể loại âm nhạc nằm ở điểm giao giữa Rock và Electronic. Thể loại này được phát triển từ bối cảnh ngầm hậu chiến tại Đức vào thập niên 1970 và từ đó đến nay vẫn giữ tính thể nghiệm và khó tiếp cận. Nhạc Gothic, ra đời từ dư chấn của thời kỳ Post-Punk Depression, có nhiều điểm tương đồng với Industrial, đến mức 2 subculture này dần hòa vào nhau như 1 cặp song sinh dị dạng, dính liền không thể tách rời.

Nhà phê bình âm nhạc John Savage đã phân tích 4 đặc điểm then chốt của Industrial, qua đó cung cấp một cái nhìn sâu hơn về thể loại âm nhạc tương đối biệt lập này: organizational autonomy (tính tự chủ trong tổ chức), use of synth & anti-music (việc sử dụng synthesizer và phản âm nhạc), extra-musical elements (các yếu tố vượt ngoài âm nhạc) và shock tactics & access to info (các thủ pháp gây sốc và khả năng tiếp cận thông tin)

Khía cạnh đầu tiên - tính tự chủ trong tổ chức - có thể được truy nguyên từ chính tên của thể loại: "Industrial" bắt nguồn từ Industrial Records, hãng thu âm tiên phong cho dòng nhạc này, vốn là một thử nghiệm nghệ thuật cực đoan hơn là một tổ chức thương mại thực thụ. Tuy nhiên, việc lựa chọn cái tên này không phải tình cờ: ngay từ ban đầu, Industrial đã mang tính phản biện với nghệ thuật đương đại bằng cách quay trở lại hình ảnh dark retro/industrial age, hoặc hướng tới dark cyber/futurism.

Về mặt âm thanh, Industrial thường xuyên sử dụng các chất liệu gợi nhắc đến nhà máy và đời sống trong ngành công nghiệp như tiếng ồn hoặc tiếng máy móc, củng cố tính biểu trưng trong tên gọi của dòng nhạc này. Tuy nhiên, điều mỉa mai là: dù luôn gợi lên hình ảnh những guồng máy vận hành chính xác, Industrial không theo đuổi bất kỳ cấu trúc âm nhạc truyền thống nào. Thay vào đó, nó tạo ra ảo ảnh của trật tự, với ngôn ngữ thị giác gợi liên tưởng đến các chế độ toàn trị: biểu tượng mạnh mẽ, màu sắc chủ đạo đen-đỏ-trắng và tên gọi các ban nhạc như những cỗ máy bất khả chiến bại. Song hành cùng đó là các subcultures thời trang như Steampunk hay Cyberpunk, pha trộn giữa hoài cổ và vị lai, góp phần hình thành hệ sinh thái văn hóa thị giác của Industrial - dù đôi khi 2 khái niệm trên bị ngộ nhận là thể loại âm nhạc.

Industrial cũng nổi bật với việc tích hợp synthesizer và anti-music vào sáng tác. Mục đích là tạo nên một không gian âm thanh mang tính retro-futurism hoặc, chính xác hơn, một cảm thức "techno-paranoia", khái niệm gợi liên tưởng đến tiểu thuyết gia người Mỹ William S. Burroughs. Industrial thường kết hợp cấu trúc bài hát của Rock với hiệu ứng âm thanh và nhạc cụ của Electronic, đặc biệt là Downtempo, Techno, và Trance. Nhìn chung, những track nhạc Industrial có tiết tấu chậm hơn, mê mị hơn Rock và sở hữu nhịp phách dứt khoát, đều đặn gần với phong cách quân sự. Chính kiểu nhịp điệu này đã dẫn đến việc sinh ra hàng loạt phân nhánh có gắn mác Techno như Technoid, Dark Techno, hay Cybertechno vv...

Tuy vậy, Industrial hoàn toàn khác với Techno: trong Industrial không tồn tại yếu tố groove (sự chảy/trôi tự nhiên khiến người nghe muốn nhún nhảy hoặc cuốn theo) hay soul (tính truyền cảm, giàu cảm xúc). Thay vào đó chỉ có u uất, chỉ có sức ép dồn nén tới mức xé toạc xúc cảm trong sự thống khổ và dằn vặt nội tâm của chính nó.

Các yếu tố vượt ngoài âm nhạc của Industrial tập trung vào nghệ thuật thị giác, thời trang và đặc biệt là performance art. Văn hóa Industrial nổi tiếng với các buổi trình diễn có tính chất thị phạm cao. Ngay từ thập niên 70, các buổi diễn đầu tiên đã thách thức giới hạn đạo đức của biểu diễn sân khấu và thậm chí cố tình vượt qua những giới hạn đó.

Không chỉ trong trình diễn trực tiếp, mà còn qua hình ảnh bìa đĩa và lời bài hát, Industrial sử dụng các thủ pháp gây sốc – bao gồm biểu tượng Phát xít hoặc chủ nghĩa Quốc xã, hình ảnh tra tấn, tự hủy hoại cơ thể, tình dục lệch chuẩn, cũng như ngôn ngữ hoặc âm thanh mang tính ám ảnh mạnh, gây rối loạn và bất ổn tâm lý. Những yếu tố này thường được khuếch đại bởi lớp âm thanh dày đặc và nặng nề của Electronic Rock. Tuy nhiên, Industrial không hề mang tư tưởng phát xít. Trái lại, nó phản chiếu và chất vấn những ai hiểu sai theo hướng đó, đồng thời phê phán cách con người dễ dàng bị thao túng bởi truyền thông và hình ảnh. Có thể xem Industrial như một siêu thể loại mang tính phản tư triết học (philosophical meta-genre), do đó nhấn mạnh khả năng tiếp cận thông tin là thứ có giá trị cốt lõi.

Chính nghịch lý này giúp lý giải vì sao Industrial sở hữu nhiều đặc điểm khó tiếp cận và chỉ được đánh giá cao bởi một nhóm thiểu số thính giả. Nhưng điều đáng chú ý hơn là khả năng tồn tại bền vững của Industrial như một siêu thể loại âm nhạc ngầm, dù gần như không có mặt trong dòng chảy âm nhạc chính thống (ngoại trừ một số nghệ sĩ Industrial Rock nổi bật).

Yếu tố làm nên sức sống của Industrial không nằm ở kỹ thuật hay phong cách cụ thể, mà là ở một subculture có tính bền vững cao. Nếu so sánh những dòng nhạc khác như Noise Music hoặc Early Industrial với các phong cách dễ tiếp cận hơn như Futurepop, ta sẽ thấy sự khác biệt gần như không thể dung hòa. Nhưng chỉ cần xã hội đương đại vẫn còn những mặt tối gây phẫn nộ hoặc phản cảm, thì Industrial - dưới bất kể hình hài nào - sẽ vẫn có lý do để tồn tại.

Nguồn: Musicmap

Dịch & hiệu đính: Mỷ Ngọc