Có vẻ những quầy bán vé số và bàn ghi số đề len lỏi khắp phố xá ngõ ngách vẫn chưa đủ, dạo này phố nó ở mọc thêm mấy cái cửa hàng Lotto đèn xanh đỏ nhấp nháy, chiều chiều đông nghịt người mua. Kênh thời sự giờ phát cả tin trúng giải Lotto vào giờ vàng, báo mạng ngày nào cũng đăng tin người này trúng số gần 70 tỷ, người kia trúng số 31 tỷ. Nó chờ xe trước cửa quầy Lotto, nghe chị bán vé đang tán chuyện với một khách hàng trẻ: “Này nhé, mỗi ngày em chỉ mất có 20 nghìn đồng, mà cả ngày có thêm niềm hi vọng. Nếu mất, thì cũng chẳng đáng gì, coi như ăn thêm cái bánh ngọt. Còn nếu trúng độc đắc á, thì đời lên tiên luôn!” Nó chỉ muốn hét lên, “Nhưng đó không phải chỉ một ngày và chỉ một cái bánh, mà khả năng cao là cả đời cô gái kia sẽ không bao giờ trúng số.”
Nó bỗng nhớ đến người hàng xóm thường gặp cạnh quầy vé số đầu ngõ mỗi chiều đi làm về. Anh lái xe ôm, chị bán hàng rau chạy. Gọi là rau chạy vì chị không có chỗ bán cố định, thường ngồi tạm vỉa hè người ta đuổi thì lại chạy. Thi thoảng thấy anh hớn hở khuân dăm bọc thức ăn to kềnh cho lũ con, thi thoảng lại thấy anh uống rượu đánh vợ con ầm ĩ cả xóm. Tiền học cho con anh dùng mua vé số, tiền mua áo cho con anh cũng bỏ vào mấy con đề. Những đồng tiền anh chị cặm cụi kiếm từ sức lực đã nhiều phần suy kiệt được dùng để mua những niềm hy vọng giết người rằng sẽ có ngày anh trúng độc đắc và mua được nhà, tậu được cửa hàng cho vợ con anh. Bà vợ chịu hết nổi bỏ anh đi, chỉ tội bọn trẻ không biết đi đâu đành ở lại chịu đòn đau những ngày anh thua lô chán đời uống rượu. Người đàn ông ấy bắt đầu bằng hy vọng và đang tự đi vào con đường không lối thoát.
Hai năm trở lại đây, báo chí, tivi và vô khối các vị lãnh đạo hào hứng gào thét kêu gọi giới trẻ khởi nghiệp khi mà chính họ còn không thể phân biệt nổi giữa entrepreneurship và startup, cũng chưa từng thực sự đứng ra tự doanh hay khởi nghiệp trên ý tưởng và công nghệ mới. Nếu nghe họ, ai cũng nghĩ mình có thể và chắc chắn sẽ là một Bill Gates hay Jack Ma nhanh thôi. Chẳng ai bảo cho những người trẻ rằng ở Việt Nam chỉ có 3% người khởi nghiệp thành công và số những công ty bị phá sản, cửa hàng làm ăn thua lỗ thì nhiều vô số kể. Cũng chẳng ai bảo cho họ biết để có thể thành công cần những gì và cái giá phải trả đắt thế nào. Khu phố mình cứ dăm tháng lại thấy một cửa hàng thời trang, một quán cà phê, một trung tâm ngoại ngữ hay một nhà hàng mới mở. Cũng chỉ dăm tháng sau, ông bà chủ của những cửa hàng ấy đau khổ ủ rũ bán tháo đồ đạc đóng cửa hàng. Nhiều người trong số họ rời bỏ ước mơ với đống nợ to đùng và những cuộc cãi vã không dứt đến vỡ nhà tan cửa.
Nhớ lần nó đi ăn tối chia tay sau ngày tốt nghiệp với thầy, vị giáo sư không chỉ nó mà rất nhiều người yêu kính. Nó hỏi, “Thầy ơi, nếu có điều gì đó thầy học được từ cuộc đời làm việc của mình và muốn dạy cho em, đó sẽ là gì?”. Thầy mỉm cười, “Bài học lớn nhất thầy học được là không có thành công nào mà không cần nỗ lực. Hãy thực tế và chăm chỉ kiên trì”. Hy vọng giúp người ta có lý do để nỗ lực cố gắng tiếp tục hành trình đang hồi gian khó. Hy vọng giành được thứ mình muốn mà không phải lao động là tham lam vô lý. Vì tham lam mà bám vào hy vọng hão huyền giống như dùng ma túy, nó làm cho ta yên vui sung sướng phút chốc để rồi đẩy ta sâu vào bóng tối tuyệt vọng của những ngày sau. Ngày nào cũng bỏ tiền thật để mua hy vọng hão huyền, thì hoặc là vì tham lam muốn dễ dàng có thứ vượt ngoài tầm với của mình, hoặc là đang tuyệt vọng, hoặc là rất ngốc, mà cũng có thể vì cả ba. Ngay cạnh mấy quầy Lotto là những tiệm cầm đồ biển hiệu đỏ rực to như tấm phản, bên trong có mỗi cái bàn và dăm cái ghế, thêm cái tủ kính đựng đầy đồ được mang đi thế chấp. Mấy thanh niên cổ đeo xích bạc, tay đeo đồng hồ vàng, xăm trổ rồng phượng ngồi trực. Dăm bữa lại thấy họ dựng một lô xe máy xe đạp ngay trước cửa, treo biển “bán xe”. Có ai đó lại vừa đánh mất thứ mình đang có vì thứ mình không thể có.
Bạn nó yêu một người. “Anh ấy rất tuyệt vời” nàng bảo, “và em không thể nào chạy trốn khỏi tình cảm dành cho anh ấy. Có điều anh ấy chỉ coi em là bạn tình không phải người yêu, càng không có ý định thay đổi bất cứ điều gì trong cuộc đời anh ấy vì em.” “Anh ấy có ở bên em khi em cần không?” nó hỏi. “Không, anh ấy chỉ đến những lúc muốn ngủ với em” nàng trả lời buồn rầu. “Vậy thâm tâm em biết là anh ấy muốn gì ở em và em thực chất là gì của anh ấy đúng không?” nó hỏi tiếp. “Vâng, chỉ là em hy vọng tình cảm của em có thể lay chuyển con người anh ấy”. Nó ôm nàng an ủi. Trong mỗi người đàn bà đều có một con ngốc. Con ngốc trong nó có thể chẳng khác gì con ngốc của em, chỉ là nó chưa từng phải đối mặt. Nó kể cho nàng câu chuyện của người đàn ông mua vé số, về những cửa hàng Lotto cạnh tiệm cầm đồ và cái giá của niềm hy vọng dối trá. Nàng khóc cay đắng “Giá em có đủ dũng cảm để bỏ mối quan hệ này lại phía sau”. Có chứ, ngày mai là một ngày mới, chỉ cần kéo từng tế bào thần kinh của mình lại và bắt đầu thực tế về những gì em có thể tự mình gây dựng cho mình, không phải thứ hy vọng hão huyền dối trá.
