Hành trình sống chung với bệnh trầm cảm của mình

Bài hát gợi ý: This is me trying - Taylor Swift

“Hãy nhớ rằng, mỗi người bạn gặp đều sợ một điều gì đó, yêu một thứ gì đó và đã mất một điều gì đó. - H. Jackson Brown

Đây là câu chuyện của mình, hành trình mình chìm sâu vào trong căn bệnh tâm thần và hành trình sống chung với bệnh.

Lần tự tử đầu tiên của mình bắt đầu khá sớm, vào khoảng lớp 5. Lớp 5 lên lớp 6 là một giai đoạn cực kỳ căng thẳng với mình vì mình phải ôn thi vào lớp 6 trường chuyên cấp hai danh giá nhất ở Hồ Chí Minh. Bố mình là một người đầu tư giáo dục cho con khá sớm nên đã hướng mình vào ngôi trường này. Một chút về bố mình thì hiện tại bố mẹ mình đối xử với mình tốt rồi nhưng hồi mình còn nhỏ thì bố mình khá là bạo lực, nóng tính, gia trưởng, bệnh thành tích và không quan tâm đến cảm xúc của mình.  Mình còn nhớ có một ký ức là khi bố mẹ mình có khách đến thăm, bố mẹ mình luôn khoe rằng mình học giỏi như thế nào còn lúc đó suy nghĩ của mình là: “Sao bố mẹ không nói điều đó với con mà lại nói với người khác?”. Là một đứa trẻ, mình chỉ mong bố mẹ khen mình với mình chứ chưa hiểu được sự tự hào của bậc làm cha làm mẹ châu Á cần phải giữ trước mặt mọi người, vậy nên mình khá là ức chế. Để chịu đựng với sự căng thẳng này thì mình nhớ là mình đã phát hiện ra bộ phim “Cardcaptor Sakura” của Clamp. Mỗi giây phút xem Sakura thu phục thẻ bài là một lần mình được trốn thoát khỏi thực tại nghiệt ngã. 

Hôm mọi chuyện xảy ra, chỉ là cả nhà đang ngồi ăn thì mình vẫn đang ngồi xem tập áp chót của Sakura (mình vẫn còn nhớ đó là tập áp chót), bố mình la toáng lên là mình phải ngồi ăn cùng với gia đình (mọi người biết bữa ăn gia đình với gia đình châu Á quan trọng cỡ nào mà, nhưng mình thì quá nhỏ nên không biết) và không được coi phim nữa. Giằng co một hồi thì mình phải ngồi ăn với gia đình trong ấm ức, thế là tối hôm đó mình bỏ vào cặp sách một gói dầu gội Clear mát lạnh bạc hà. Hôm sau lên trường vào giờ ra chơi, mình đem gói dầu gội ấy vào nhà vệ sinh nuốt gọn. Đột nhiên lúc đó có người bước vào nhà vệ sinh với mình, là người lạ, thế là mình bị nhột, cùng lúc thì cơ thể phản ứng kịp thời với đồ có vị đắng, ép mình nôn ra. Mình nôn ra gần hết, miệng thì toàn xà phòng nổi bọt lại đắng ngắt. Kỉ niệm nhớ đời cho lần tự tử đầu tiên của một đứa trẻ 10 tuổi.

Gia đình mình từng không hạnh phúc vì sự bạo lực của bố mình. Có lần bố quăng rổ bún vào mẹ làm nó ụp vào tóc mẹ. Hình ảnh mình nhớ rõ nhất là đầu mẹ sợi tóc đen lẫn vào sợi bún trắng. Và khoảnh khắc tiếp theo là chị mình hét lên câu gì đó tương tự như là: “Tại sao bố mẹ lại cãi nhau đến mức này? Bố mẹ tin con lấy dao tự đâm mình chết ngay lập tức không?” Có lẽ hình ảnh ấy là gợi ý cho lần tự tử tiếp theo của mình.

Vào tuần đó, theo mình nhớ mình bị chị la khá là nhiều. Mối quan hệ hai chị em vốn khắc nhau, mình còn hay bị chị chì chiết – điều mà mình nhận ra có lẽ chị mình là tsundere, có cách yêu thương người khác hơi bị lạ lùng. Mình còn nhớ trong lúc uất ức đầu óc mình trống rỗng, mình xuống bếp lấy con dao gọt trái cây xong cứ chĩa vào bụng mình, dứ dứ như thể chực chờ đâm thẳng vào trước con mắt hoảng hốt của mẹ mình.

Chị mình lôi mình vào giường ngồi nói chuyện. Chị hét lên hỏi tại sao lại hành xử như vậy. Mình trả lời do chị và mẹ đối xử với mình quá tệ. Chị đã nói một câu làm mình nhớ suốt đời: “Tại sao mẹ cho cơm ăn áo mặc, cho mái ấm cho nhà cửa không biết ơn mà chỉ nhớ những lần bị đối xử tệ?”

Mình đi tìm câu trả lời đó suốt một chặng đường dài. Mình mãi tự dằn vặt bản thân mình là kẻ bất hiếu khi thấy uất ức vì bị đối xử, mắng nhiếc tệ hại theo cái kiểu yêu thương cứng nhắc, thương cho roi cho vọt của ba mẹ châu Á. Mãi những năm gần đây mình mới tìm được câu trả lời để xác nhận lại nỗi bức xúc của bản thân là chính đáng: Bản năng sinh tồn dạy cho não bộ con người luôn nhớ lâu những cảm xúc tiêu cực. Một con người có hai mặt: thể chất và tinh thần. Cha mẹ cho cơm ăn áo mặc, cho ăn học, cho mái ấm là lo cho thể xác, để hoàn thiện cần chăm lo cho tinh thần của con cái nữa mới toàn vẹn.

Thời gian qua đi, mình vào cấp 3. Mãi cho đến bây giờ, đôi khi mình không tưởng tượng được vì sao chỉ một thằng con trai lại có thể đem lại cho mình nhiều vấn đề như vậy. Đó là câu chuyện giữa mình và Xe Tải. Mình cảm thấy bị lừa dối, không tôn trọng, bị lợi dụng cả về thân xác lẫn tinh thần. Lúc gõ những dòng này mình đã Google “làm sao để vượt qua người yêu cũ độc hại” và tất cả những lí do vì sao để vượt qua một người yêu cũ độc hại lại khó như vậy mình đều có cả. 

1. Mối quan hệ độc hại làm loạn đầu óc và trực giác của người trong cuộc. 

2. Chúng ta dễ dàng nhầm lẫn drama và tình yêu. Mình cứ tưởng mối quan hệ này nhiều kịch tính như vậy là do Tải yêu mình lắm và mình không nên bỏ qua một người yêu mình nhiều như vậy, vì chắc gì đã có người thứ hai yêu mình nhiều như thế. Lúc đầu khi chia tay Tải mình còn nói dối bạn bè rằng tụi mình vẫn còn quen như để chối bỏ thực tại nghiệt ngã rằng khi chia tay một người như vậy mọi thứ sẽ tệ lắm. Ừ, khá tệ, nhưng chỉ là nỗi đau tạm thời so với việc ở lại trong mối quan hệ ấy. 

3. Rất khó khăn để buông bỏ hình tượng của một người. Có lẽ cái mình yêu là hình tượng Tải trong trí tưởng tượng của mình chứ con người thật của Tải mình không ngửi nổi. 

4. Bạn mất đi một phần của bản thân trong mối quan hệ, cứ như một phần danh tính của bạn bị mất đi. Mình đã mất rất lâu mới có thể thôi yêu Tải, vậy mà năm ngoái, 8 năm trôi qua, những tưởng mọi thứ yên rồi, mình lại đọc lại được tin nhắn cũ của Tải trong page của mình. Không hiểu lý do vì sao Tải có thể mặt dày nhắn tin rằng chúc mình thành công nhé. Mình còn thấy avatar và ảnh bìa của Tải lúc này, sau nhiều năm trôi qua, là với bạn gái mới. Mình không hiểu sao một người từng làm tổn thương mình như vậy lại có thể có bạn gái mới, một cuộc sống mới và hạnh phúc mới như vậy. Đáng lẽ anh ta phải độc thân, hằng ngày hối cải về những gì anh ta đã làm. Nhưng cuộc sống là thế đấy. Và số phận quyết định rằng mình phải nhìn cái ava ấy vào cái ngày mà mình đã không được uống thuốc trầm cảm đã một tuần, vì giãn cách nên mình không đi lấy thuốc được và bị mất ngủ, khi sự bình yên của mình mỏng manh như sợi tóc bị căng sắp đứt đến nơi.

Đôi khi mình nghĩ về lý do vì sao Tải lại đối xử với mình như vậy. Mình tìm được năm lý do:

1.  Một người con trai 17 tuổi thì không đủ khôn khéo và trưởng thành để đối xử tốt với bạn gái.

2.  Một người con gái 15 tuổi như mình lúc ấy thì cũng không đủ khôn khéo và trưởng thành để biết như thế nào là một mối quan hệ tốt nên mình cứ chịu đựng như vậy thôi mà không phản bác lại điều gì, cũng không đặt ra ranh giới rõ ràng về việc gì có thể chịu đựng, việc gì không

3.  Anh ta là người xấu.

4.  Đối xử tệ với người khác và Friends with benefits dường như là hai cái xu hướng mà ai cũng tưởng là hay lắm và muốn trải qua ít nhất một lần.

5.  Mình và Tải không hợp

Nhưng dường như chừng này lý do này là không đủ để bù đắp sự giận dữ anh ta để lại trong mình.

Mình đã miêu tả mối quan hệ giữa mình và Vô Lượng ở phần “Kẻ bám đuôi trong Vô Lượng kiếp”, mình sẽ tóm tắt cho những ai không nhớ: mình gặp và từ chối tình cảm của Vô Lượng. Hắn ta sau đó bắt đầu theo dõi, quấy rối và bôi nhọ mình trên mạng xã hội và trong đời sống thực. Hành vi này gây ra việc mình bị rối loạn ám ảnh cưỡng chế. Cuối cùng, mình đối mặt và yêu cầu Vô Lượng chấm dứt hành vi quấy rối và nhận được đề xuất trả tiền để chuộc lỗi.

Đáng lẽ mình nên thấy thoả mãn, nhưng không, vấn đề không phải là tiền. Không phải cứ trả tiền thuốc là xong. Cần rất nhiều nỗ lực từ mình để process suy nghĩ, đi điều trị tâm lý để tha thứ cho Lượng để được thanh thản. Mãi cho đến khi mình nghe được bài Clean từ album 1989 của Taylor Swift, khi đọc lời mình cho rằng đây là một trong những bài hát hay nhất của Taylor. Lời bài hát như sau:

Về ca khúc Clean, Taylor chia sẻ: “Bạn biết đấy, khi ai đó chỉ trích bạn, hoặc nói điều gì đó sau lưng bạn - những từ ngữ mà họ nói, giống như những từ ấy được viết lên khắp khuôn mặt, khắp thân thể bạn. Và rồi, những từ ngữ ấy trở thành những tiếng vang trong trí óc bạn. Và có rủi ro thật sự rằng những từ ngữ ấy có thể trở thành một cách bạn nhìn nhận chính bản thân mình. Và khoảnh khắc bạn nhận ra rằng bạn không phải là ý kiến của một người không biết về bạn hoặc quan tâm đến bạn, khoảnh khắc ấy, khi bạn nhận ra điều ấy, giống như bạn được thanh tẩy vậy.”

Sau bao nỗ lực, có những lúc mình mất ngủ vì tức giận vì sao lại bị đối xử như vậy. Lý do có lẽ là vì một chàng trai 17 tuổi thì chưa đủ tinh tế để đối xử tốt với một người con gái mình thích. Hoặc đơn giản, Vô Lượng là người không tốt và mình giống như phí đi đường mà Vô Lượng phải trả để đối xử với người khác tốt hơn và Vô Lượng cũng là cái giá mình phải trả để biết nhìn người tốt hơn, cho dù cái giá có vẻ quá đắt. Mối nghiệt duyên giữa mình và Vô Lượng là minh chứng cho việc bạn hoàn toàn có thể có vấn đề với một người mà bạn chưa hề hôn, rằng một người vẫn có thể để lại những ảnh hưởng sâu sắc trong cuộc đời dù bạn đã đẩy người đó ra xa, và rằng lời nói, câu chữ có sức mạnh ghê gớm như thế nào.

Từ cấp 2 mình đã học trường chuyên lớp chọn. Cấp 3 và đại học cũng vậy. Môi trường học tập rất tốt và mình được cọ xát với những người giỏi như mình và rất nhiều người giỏi hơn mình. Lúc đó chính kiến bản thân chưa đủ mạnh nên thấy mọi người làm gì thì mình làm theo thôi. Thấy mọi người tham dự hoạt động ngoại khóa thì mình cũng tham dự kiểu như bị ảnh hưởng bởi tâm lý đám đông ấy. Cái cảm giác mình không đủ tốt ấy lần đầu tiên đến với mình khi mình thấy mọi người chuẩn bị đi du học. Kiểu như FOMO (fear of missing out) ấy. Tuy cảm giác ấy có từ cấp 3 nhưng khi chuẩn bị thi đại học mình đã nghĩ là ở Việt Nam vừa rẻ hơn, vừa có lắm thứ để học hơn thì mình cứ học ở Việt Nam và làm những thứ mình có thể ở Việt Nam xem sao đã. Thế nhưng, lên đại học, sau khi thi trượt hàng loạt câu lạc bộ và làm những hoạt động mà mình không hẳn đã hài lòng, có một thời gian dài mình đã cảm thấy mình không bằng những du học sinh ở nước ngoài. Cùng lúc đó là áp lực đồng trang lứa trong trường Ngoại thương. Có rất nhiều người giỏi, học giỏi mà làm cũng giỏi, có người bỏ học đi khởi nghiệp, có người mới ra trường đã kiếm được lương nghìn đô, trong khi đó mình vào trường với hi vọng kiếm được học bổng và ước mơ đó đã tan tành ngay học kỳ đầu khi mình học hết sức, ngoài học không làm việc gì bên ngoài nữa vậy mà cũng không đạt được học bổng, vậy thì ra trường mình sẽ làm sao? Đặc biệt là mức lương nghìn đô khi mới ra trường đã làm mình lạc lối một khoảng thời gian, cảm thấy bản thân chưa đủ tốt khi mới ra trường, thu nhập mình được có 5-7 triệu/tháng. 

Những cảm xúc, những âu lo ấy theo mình một thời gian dài, cho đến năm học thứ 3, năm mình 21 tuổi, mình bắt đầu có những triệu chứng về mặt thể chất về rối loạn lo âu vì mình bắt đầu bị nôn khan mỗi sáng khi đánh răng, nôn không kiểm soát mà lúc đó trong bụng không có gì ấy. Mình đi khám thì được chẩn đoán là bị nhiễm vi khuẩn HP. Thế là bắt đầu khoảng thời gian đi bệnh viện và uống thuốc kéo dài đến mấy tháng. Sau đó vì lờn thuốc nên mình bắt đầu đi khám ở một bác sĩ chuyên khoa đầu ngành bệnh viện đại học Y Dược và phải uống thuốc khá nặng đô. Tác dụng phụ của thuốc mạnh khiến mình cả ngày chỉ nằm bẹp ở nhà, ăn không ngon ngủ không yên, thất nghiệp. Thế là tất cả những suy nghĩ về việc bản thân mình không đủ tốt, không còn chút giá trị để tồn tại trong thế giới này bắt đầu bám lấy mình và nhấn chìm mình xuống vũng bùn của trầm cảm. May phước lúc đó, bạn trai cũ của mình đã đưa mình đến phòng khám tâm thần. Thế là mình bắt đầu uống thuốc và điều trị tâm lý từ năm 21 tuổi. Cuộc đời mình thay đổi từ đó.

Nếu bạn hỏi mình những tips để chống lại áp lực đồng trang lứa thì mình có những key learning points như thế này:

1. Nhận ra bạn là phiên bản đặc biệt và duy nhất của chính mình.

2. Bất cứ điều gì bạn đều có thể học được và cải thiện từ từ. Nhận được mức lương khởi đầu thấp không sao, nó sẽ tương ứng với trách nhiệm vào thời điểm đó của bạn. Dần dần bạn sẽ có kinh nghiệm để được nâng lương hoặc tìm được công việc khác lương cao hơn.

3. Thành quả dù lớn hay nhỏ của bạn đều xứng đáng được công nhận.

4. Nhận ra rằng rất nhiều post khoe lương chỉ nhằm mục đích khoe mẽ, bán khóa học hoặc lùa gà. Bạn nên hạn chế xem nếu nó ảnh hưởng xấu đến nhận thức và cảm xúc của mình.

5. Mọi so sánh đều là khập khiễng vì mỗi người có một xuất phát điểm khác nhau, thế mạnh và điểm yếu khác nhau, background khác nhau, khả năng khác nhau, vì vậy, cách duy nhất để so sánh một cách công bằng đó chính là không so sánh với ai cả.

6. Mỗi người có một timeline khác nhau trong cuộc đời, bởi vậy người duy nhất chúng ta nên để tâm chính là bản thân ta.

7. Google thêm về Sự nghiệp của bạn đang phát triển theo hướng dọc hay ngang.

Cột mốc quan trọng trong Covid là khoảng thời gian khoảng hơn một tuần mình phải dừng uống thuốc vì thành phố siết chặt, đóng cửa, hạn chế người dân ra đường. Các ứng dụng giao hàng cũng không hoạt động. Chỗ mình lấy thuốc lại cách nhà mình 15km. Đúng lúc đó, mình nghĩ rằng đây có thể là dịp cho mình dần bỏ thuốc, không phụ thuộc vào thuốc nữa. Bạn mình một người mới uống thuốc trầm cảm 1 tháng cũng bỏ thuốc và một người quen của mình bị tâm thần phân liệt cũng đã bỏ thuốc thành công cho nên càng truyền cảm hứng cho mình bỏ thuốc. Thế là mình uống viên thuốc cuối cùng rồi ngồi chờ đợi withdrawal symptoms. Thế nhưng, có lẽ, mình, một người đã uống thuốc trầm cảm 3 năm đã xem nhẹ việc này. Mình bị rối loạn giấc ngủ, đầu thì ong ong, người thì nhạy cảm, dễ cáu gắt. Trong đầu mình bỗng xuất hiện lại nhiều suy nghĩ về bản thân không còn chút giá trị nào, rồi mình là kẻ thất bại, nên chết đi cho xong. Chuyện kéo dài 3,4 ngày mà mình thì may mắn được công ty cho nghỉ ở nhà. Đến ngày cuối cùng thì mình còn vô tình vào lại Facebook của Xe Tải làm mình bị sang chấn tâm lý. Sau đó thì may mắn thành phố mở cửa cho các ứng dụng giao hàng hoạt động trở lại nên mình mới có thể đặt được thuốc uống. Từ trải nghiệm này mình rút ra được một số điều sau:

1. Điều mọi người hay làm chưa chắc là điều đúng. Việc giảm dần và bỏ thuốc trầm cảm nên được trao đổi với bác sĩ vì nó là một quá trình dài, có tác dụng phụ và ảnh hưởng đến các chất dẫn truyền thần kinh trong não.

2. Mình có thể phải uống thuốc trầm cảm thêm một thời gian nữa, có thể là cả đời. Nhưng nếu điều đó làm mình vui vẻ thì mình sẵn sàng trả cái giá này. 

3. Mình biết trầm cảm không đơn thuần do rối loạn những chất dẫn truyền thần kinh, nó do gene + môi trường + chính bản thân mình. Uống thuốc mà bản thân mình không cố gắng thì uống bao nhiêu cũng vậy. 

Mình nhận chẩn đoán trầm cảm và rối loạn lo âu từ bác sĩ A vào năm 2019, mình dùng thuốc và điều trị tâm lý ở đây khoảng một năm, tiền thuốc khoảng 1.200.000 VND/ tháng, chủ yếu do mình tự chi trả. Sau đó bố mẹ giới thiệu cho mình một người họ hàng làm bác sĩ tâm thần, tiền thuốc rẻ hơn, nhưng uống thuốc ở đây thì mình không có kinh. Bác sĩ này lấp liếm bằng cách ngụy biện: “Đây chỉ là tác dụng phụ của thuốc. Có những người một năm chi có kinh 2 lần vẫn có con như bình thường.” Vậy nên hai năm này, cũng là hai năm Covid, mình rất hiền, vì hormone của mình không dao động.

Đến tháng 4/2022, mẹ mình quá lo lắng nên dẫn mình đi siêu âm tử cung. Mình nhận kết quả là teo tử cung, không có con được và một khối u lành ở tuyến yên (trong não) Lúc đó mình tức điên lên, nói rằng: “Tại sao bác sĩ tâm thần không nhắc mình đi khám?!” Bác sĩ phụ khoa của mình nói rằng: “Mỗi người một chuyên môn chứ con. Sức khỏe của mình, mình phải tự lo.”

Mình quay lại uống thuốc ở bác sĩ cũ thì đến tháng, tử cung và tuyến yên trở lại như bình thường. Cùng lúc, mình làm việc ở vị trí Trợ lý cửa hàng tại cửa hàng tiện lợi. Mức độ stress của mình tăng cao.

Tháng 7/2022, mình nghỉ ngang vì không thể chịu được nữa. 

Tháng 10/2022, mình chia tay Thẻ Xanh.

Từ tháng 11 đến tháng 12/2022 mình gần như hóa Diene.

Cái vấn đề là từ tháng 4 đến tháng 11 mình vẫn đang điều trị ở bác sĩ ban đầu nhưng bệnh tiến triển ngày càng nặng dù có tăng thuốc. Mình đổi sang một bác sĩ khác, nhận chẩn đoán rối loạn lưỡng cực. Thêm 1,2 ngày nữa, mình có suy nghĩ tự hại vì cảm thấy có phát điên cỡ nào cũng không ai nghĩ mình bị bệnh cả, cảm thấy tất cả mọi thứ mình làm đều vô nghĩa.

Mình nhập viện bệnh viện Hoàn Mỹ trong 2 ngày đầu năm 2023 và điều trị ngoại trú ở đây khoảng 2,3 tháng. Tiền thuốc tầm 3-4 triệu/ tháng.

Vì quá đắt nên bạn của mình giới thiệu cho thầy của bạn, tiền thuốc tầm 500.000 VND/tháng. Mình nhận chẩn đoán rối loạn phân liệt. Nhưng uống thuốc làm mình bị Parkinson là tác dụng phụ cũng như không rụng dâu. Và khi mình bảo rằng mình không có động lực đi làm, bác sĩ bảo: “Lười biếng là triệu chứng âm tính của bệnh.”

Vì tự ái và cũng vì bạn mình giới thiệu cho bác sĩ của bạn ấy là bác sĩ Nguyễn Thị Giang ở quận 7, thuốc tốt và không có tác dụng phụ nặng nên mình duy trì uống đến hiện tại. 

Như vậy, tốn mấy 4 năm, trải qua 6 bác sĩ, mình mới tìm được loại thuốc và liều thuốc phù hợp với mình.

Bởi vậy, gặp được bác sĩ tốt là một duyên lành.