Hai trận bao vây Smolensk - anh hùng ca bất tử và nghiệt ngã của số phận một vị tướng!

Trong bài này, chúng ta sẽ đề cập tới 2 trận đánh (cụ thể hơn là 2 cuộc bao vây) diễn ra cùng ở thành phố Smolensk của Nga, nhưng vào 2 thời điểm khác nhau.

Trận bao vây Smolensk đầu tiên là trận đánh diễn ra từ năm 1609 tới năm 1611 mà tại đó - một lực lượng quân đội Nga đơn độc dưới sự chỉ huy của Mikhail Shein - đã kiên cường cầm cự tới phút cuối cùng trước lực lượng bao vây đông đảo hơn nhiều của Ba Lan. Cuộc phòng thủ thường được coi là một trong những Anh hùng ca bất tử trong lịch sử Nga, còn được so sánh với trận Bao vây Leningrad trong Thế chiến 2.

Lẽ ngẫu nhiên, Mikhail Shein sẽ phải trở thành anh hùng Smolensk, hình tượng mãi bất tử với vùng đất này. Ấy thế nhưng, lịch sử quá trớ trêu, điều đó chỉ đúng 1 nửa. Nửa sau câu chuyện là 1 câu chuyện cực buồn, tương tự như Petain nước Pháp: tướng Mikhail Shein trong trận bao vây Smolensk chống lại quân Ba Lan năm 1634 đã thất bại nặng nề, khiến ông phải trả giá bằng cả tính mạng, gia đình, tài sản và luôn cả danh tiếng anh hùng với thành phố mà ông đã dành cả mạng sống để bảo vệ.

Vào đầu thế kỷ 17, nước Nga đang rơi vào đại loạn. Vua Vasily IV ở Moscow liên tục phải chống trọi với khởi nghĩa nông dân, đã buộc phải mời quân Thụy Điển vào. Không may, điều này lại kích động Ba Lan tham chiến, và vào năm 1609, quân Ba Lan tiến vào Nga (những điều này, các bạn có thể đọc lại các bài trong cùng serie để hiểu rõ - ở đây chỉ nói vắn tắt)

Tháng 9 năm đó, quân Ba Lan của vua Sigismund III đã tiếp cận Smolensk - một thành phố quan trọng cách phía Tây Moscow không xa. Thống đốc thành phố là Mikhail Shein tập hợp binh lính và dân chúng để phòng thủ, nhưng do tình hình quá chính trị quá bất ổn, nhiều thành phần quý tộc đã lưỡng tự, không tích cực tham gia phòng thủ. Thế là, Mikhail Shein chỉ tập hợp được 5.400 binh lính.

Trong suốt năm 1609, quân Ba Lan bao vây thành, không thể tấn công thắng lợi (mà các sử gia Nga cũng phân tích là do Ba Lan không có chủ ý công thành, định chờ thành phố tự đầu hàng).

Sang năm 1610, tưởng chừng Smolensk được giải vây khi quân Nga liên minh với Thụy Điển tiến sang đánh Ba Lan. Nhưng rồi, quân Ba Lan đại phá họ trong trận Klushino. Ít lâu sau, nhà Rurik sụp đổ, vua Vasily IV bị bắt sống và một hội đồng "7 Boyars" đã rước quân Ba Lan vào Moscow chiếm đóng.

Hội đồng "7 Boyars" (trùm cuối là Romanov) đã ra lệnh cho Mikhail Shein đầu hàng, giao Smolensk cho Ba Lan. Nhưng Mikhail Shein đã thề sẽ tử chiến đến cùng. Căm phẫn, quân Ba Lan bắt đầu phát động tấn công dữ dội, tập hợp thêm quân tiếp viện từ Ba Lan, quân đánh thuê của Nga, quân Cossack,...

Cuối cùng, giữa năm 1611, quân Ba Lan phá được thành và tràn vào Smolensk. Trong số 5.400 quân bảo vệ thành phố suốt 2 năm qua, 5.000 người đã được biết là hy sinh.

Thiệt hại của quân Ba Lan cũng rất nặng, ít nhất 3 vạn người mất mạng. Để trả thù, quân Ba Lan đã tàn sát dân chúng Smolensk, có ước tính tới 25.000 người bị tàn sá.t. Trong một hành động anh hùng, khi quân Ba Lan dồn hàng nghìn người dân vào 1 nhà thờ, người dân Smolensk đã châm lửa đốt kho thuốc súng dưới sàn nổ tung, kéo theo những kẻ xâm lược chết cùng.

Mikhail Shein chiến đấu đến phút cuối cùng với chỉ 15 vệ sĩ còn sót lại. Do người nhà hết sức cầu xin, ông mới chịu đầu hàng quân Ba Lan để giữ mạng sống. Vua Sigismund III của Ba Lan căm giận Mikhail Shein, tới mức không cho ông chết mà hành hạ tàn bạo khổ sở, rồi đem về Ba Lan làm nhục.

Dù thất thủ, nhưng cuộc bảo vệ Smolensk vẫn có ý nghĩa quân sự to lớn. Nó đã cầm chân 1 lực lượng lớn quân Ba Lan, gây thiệt hại nặng nề. Nhờ đó, quân Ba Lan không thể chi viện cho Moscow, và năm 1612 quân Nga đã đuổi được người Ba Lan khỏi Moscow, khôi phục đất nước.

Với những điều đó, Mikhail Shein dĩ nhiên trở thành anh hùng bất tử. Đúng là đoạn đầu như thế thật, Mikhail Shein vô cùng được ngưỡng mộ ở Nga. Triều đình Romanov sau khi ổn định và hòa bình với Ba Lan, đã đòi Ba Lan trao trả Mikhail Shein. Năm 1619, Mikhail Shein trở về Nga, được chào đón nồng nhiệt.

Ấy vậy mà, cuộc đời sau đó đã biến Mikhail Shein thành một kẻ tội đồ với chính Smolensk. Ông chịu kết cục vô cùng bi thảm, ngay cả danh tiếng anh hùng tử thủ Smolensk cũng bị xóa nhòa (có thể do vậy mà ngày nay người ta ít nghe hơn). Những chuyện đó, hãy tiếp tục đọc phần dưới đây.

Như đã nói, sau khi thành thất thủ, Mikhail Shein bị bắt về Ba Lan giam cầm, hành hạ và làm nhục. Nhưng cũng may, trong số những người Nga bị quân Ba Lan bắt chung với Mikhail Shein, có cả thượng phụ Thượng phụ Filaret - bố của Sa hoàng Mikhail Fedorovich đầu tiên của nhà Romanov.

Năm 1619, Mikhail Shein được trả về Nga. Với tiếng vang anh hùng tử thủ Smolensk, lại là "bạn tù của bố Sa hoàng", Mikhail Shein nhanh chóng được đưa lên những vị trí cao quý và quyền lực hàng đầu ở Nga.

Nhờ đó, năm 1632-1634 khi Nga phát động chiến tranh giành lại Smolensk, Mikhail Shein được giao làm Tổng tư lệnh quân đội Nga. Ông có cơ hội phục thù, chiếm lại thành phố ngày xưa mình đã quyết tử để bảo vệ.

Nhưng đời không như mơ, trong cuộc chiến này Mikhail Shein đã chỉ huy kém, liên tục gặp sai lầm và bất lợi. Trong 2 năm từ 1632 tới 1634, quân Nga liên tục thua trận, lực lượng tổn thất nặng nề, lại còn bị đào ngũ và dịch bệnh tàn phá. Đáng ngại hơn, cùng lúc một lực lượng quân Nga đã đi theo Mikhail Shein tới Smolensk, quân du mục từ các Hãn quốc Nogai-Crimea thừa cơ tấn công, tàn phá khắp miền Nam nước Nga khiến tình hình càng thêm trầm trọng.

Cuối cùng, sau những thật bại nặng nề liên tiếp, Mikhail Shein buộc phải đầu hàng quân Ba Lan trong nhục nhã. Chỉ huy quân Ba Lan đã đánh bại Mikhail Shein chính là vua Vladislav IV của nước họ. Và, nếu các bạn còn nhớ các bài đã đọc trong serie - thì đây chính là vị vua bù nhìn đã được người Nga dựng lên trong thời kỳ Ba Lan chiếm Moscow 1610-1612

Mikhail Shein trở về Moscow, bỗng chốc từ anh hùng Smolensk thành kẻ tội đồ, phản bội. Bao nhiêu danh tiếng lẫy lừng ở Smolensk gây dựng bao năm, nay cũng vì thành phố này mà bay biến hết. Thậm chí, những lời đồn ác độc về ông đã lan ra. Rằng ông âm mưu câu kết với Ba Lan phản quốc. Rằng ông đã bất tuân mệnh lệnh. Rằng ông đã ăn chặn bánh mỳ cấp cho lính để bán lại giá cao. Nghiêm trọng nhất, còn có lời nói rằng ông đã hôn thánh giá của vua Sigismund III, thề trung thành với Ba Lan trong thời gian bị giam cầm!

Cũng nói thêm rằng, lúc này Thượng phụ Filaret (bố của Sa hoàng) vừa mất chưa lâu, nên không có ai đủ quyền lực đỡ đòn cho Mikhail Shein nữa. Từ những tội lỗi đó, triều đình Nga quyết định xử t.ử công khai Mikhail Shein cùng các con trai và cận thần trên Quảng trường Đỏ. Các thành viên khác bị đi đày, toàn bộ tài sản bị tịch thu.

Mặc dù vậy, vẫn có rất nhiều người dân và binh lính tin tưởng vào Mikhail Shein, phản đối chính quyền. Vào ngày diễn ra vụ hành q.uyết (28/4/1634), người dân Moscow đã bạo loạn đốt phá khắp nơi để phản đối. Nhiều binh lính, sĩ quan cũng đào ngũ hàng loạt. Sau này, người dân Nga bình thường vẫn nhớ tới công lao to lớn của Mikhail Shein đã quên mình tử thủ Smolensk, song song bên cạnh sai lầm của ông.

Rốt cuộc, Mikhail Shein đã dành cả tính mạng của mình để bảo vệ, thề chết vì Smolensk. Quả nhiên, Smolensk cho ông chết vì nó, nhưng mà theo cách hơi lạ!