Giải mã Voynich: Phân tích đa phổ hé lộ những bí ẩn mới của bản thảo khó hiểu nhất thế giới

Một bước tiến mới trong việc nghiên cứu bản thảo Voynich – văn bản bí ẩn bậc nhất thế giới – vừa được công bố, hé lộ những chi tiết chưa từng được biết đến trước đây nhờ công nghệ ảnh đa phổ. Trong số đó: ba cột ký tự bí ẩn, khả năng là một nỗ lực giải mã từ thế kỷ 17, và một danh tính có thể là người đầu tiên cố gắng giải nghĩa cuốn sách kỳ lạ này.

Từ khi được thương nhân sách Wilfrid Voynich phát hiện năm 1912, bản thảo Voynich đã trở thành biểu tượng của những bí ẩn chưa lời giải. Được xác định có niên đại từ năm 1404 đến 1438 qua phương pháp phóng xạ C14, cuốn sách được viết bằng một hệ thống ký tự chưa từng xuất hiện ở bất kỳ nền văn hóa nào, với những hình vẽ kỳ quái về thực vật lạ, phụ nữ khỏa thân, biểu tượng hoàng đạo và thiết bị không rõ chức năng.

Bất chấp hàng thế kỷ nỗ lực của các nhà ngôn ngữ học, nhà mật mã học, và thậm chí cả các chuyên gia quân sự từ thời Thế chiến, bản thảo vẫn chưa ai giải mã thành công. Những lời tuyên bố "đã giải được" thường nhanh chóng bị bác bỏ như trường hợp Nicholas Gibbs (2017) hay Gerard Cheshire (2019) vì thiếu bằng chứng và phương pháp rõ ràng.

Năm 2014, Thư viện Beinecke của Đại học Yale cho phép nhóm Lazarus Project chụp ảnh đa phổ 10 trang của bản thảo. Công nghệ này, từng dùng để làm sáng tỏ bản viết tay của Archimedes, cho phép "nhìn xuyên" lớp mực mờ nhạt hoặc bị xóa nhờ cách các vật liệu hấp thụ và phản xạ ánh sáng ở nhiều bước sóng khác nhau.

Thế nhưng, những hình ảnh đó mãi không được công bố. ho tới năm 2024, khi nhà nghiên cứu Lisa Fagin Davis, giám đốc điều hành Học viện Trung cổ Hoa Kỳ, được mời kiểm tra chúng. Trong ba tuần, chuyên gia Roger Easton (Viện Công nghệ Rochester) đã xử lý lại toàn bộ dữ liệu và giao cho Davis một kho ảnh chất lượng cao, hé lộ điều chưa ai từng thấy.

Trên trang đầu của bản thảo, ảnh đa phổ cho thấy một dòng chữ mờ từng bị Wilfrid Voynich phát hiện và “làm rõ” bằng hóa chất vào năm 1914. Davis xác nhận đây là chữ ký của Jacobus Sinapius, một nhà giả kim ở Praha chủ sở hữu bản thảo vào thế kỷ 16–17.

Nhưng điều gây sửng sốt hơn cả là ba cột chữ cái mờ trong lề phải trang đầu tiên: một bảng chữ cái La-tinh, một cột gồm các ký tự Voynich, và một bảng La-tinh thứ hai – bị lệch một ký tự so với bảng đầu. Theo Davis, đây rất có thể là nỗ lực sớm nhất nhằm giải mã bản thảo bằng phương pháp thay thế ký tự.

Để tìm người viết, Davis so sánh nét chữ ba cột ký tự với phong cách humanistic bookhand phổ biến ở Ý thế kỷ 14. Bà phát hiện sự trùng khớp gần như hoàn hảo với một bức thư năm 1640 của bác sĩ Prague Johannes Marcus Marci – người từng sở hữu và gửi bản thảo đến học giả Dòng Tên Athanasius Kircher năm 1665.

Từ các nét chữ đặc trưng như chữ m đầu cao, chữ z lạ hay g mở đáy, Davis tin rằng chính Marci là người đầu tiên cố giải mã văn bản. Dù chưa thể giải nội dung, ba bảng chữ cái này vẫn là một mảnh ghép quan trọng trong lịch sử bí ẩn Voynich.

Davis tiếp tục bác bỏ giả thuyết cho rằng bản thảo Voynich là trò lừa thế kỷ 20. "Không ai lại viết lên giấy da cổ, rồi làm phai mực và đổ hóa chất lên chỉ để chờ công nghệ tương lai giải mã," bà nói.

Bản thảo vẫn là bí ẩn chưa lời giải, nhưng nhờ công nghệ hiện đại, chúng ta đang tiến gần hơn. Và dù chưa hiểu được ngôn ngữ lạ ấy, ít nhất ta đã biết ai có thể là người đầu tiên cố gắng giải mã nó.

Nguồn: Ars Technica, bài viết “New multispectral analysis of Voynich manuscript reveals hidden details” (11/06/2024) https://arstechnica.com/science/2024/09/new-multispectral-analysis-of-voynich-manuscript-reveals-hidden-details/?utm_source=chatgpt.com