Giải Thoát Tư Duy: Khi Học Không Còn Vì Hơn Thua

Chúng ta đều biết việc học, nếu được hiểu đúng và có một mục tiêu cao cả, thì sẽ mang lại tác động tích cực đến xã hội và môi trường sống của con người. Học giúp con người đạt được những thành tựu như ngày nay. Những phát minh vĩ đại đã tạo nên một xã hội văn minh hiện đại, giúp cho mọi người trên thế giới có một đời sống tốt đẹp và mỗi ngày được cải thiện nhiều hơn. Tuy nhiên, bên cạnh những tác động tích cực mà ta đang thấy, thì sự hủy hoại đi kèm cũng kinh khủng không kém. Lấy Việt Nam làm ví dụ: đất nước đẹp đẽ và đang phát triển tích cực ngày nay đã phải trả một cái giá quá đắt, gây ra bởi chiến tranh do những nước tự cho mình là văn minh – khi sở hữu những công nghệ tiên tiến hơn – khiến người Việt đã phải đổ máu trên chính quê hương của mình để giành lấy độc lập và tự do. Rồi phải tìm cách sống sót trong suốt thời kỳ cấm vận - vì một nước văn minh và phát triển, được hỗ trợ bởi những công cụ là các học thuyết kinh tế. Những điều trên không phải xuất phát từ sự học hay sao? Vậy, chung quy lại nếu sự học đặt không đúng chỗ thì cái dụng của nó sẽ gây tai hại rất lớn. Học là để con người sống hạnh phúc hơn, để tâm trí lớn lên và đi đúng theo cái lẽ tự nhiên của nó. Ở đây ta sẽ phân tích những khía cạnh tâm lý, thái độ, cách tư duy, đời sống, đạo đức con người. Trước khi ta đặt việc học vào. Những điều cần làm để rèn luyện cơ thể, rèn luyện tâm trí.

Là con người, không ai thoát khỏi ham muốn: ham danh vọng, ham tiền bạc, ham hưởng thụ v/v. Khi ta tiếp nhận một thông tin mới lòng tham sẽ hoạt động và đề phòng thông tin này có ảnh hưởng đến lợi ích của nó hay không. Nếu thông tin mới có khả năng đe dọa đến lợi ích của cái “tôi”, thì lòng ham muốn ấy sẽ lập tức phản ứng. Nó tự gán cho mình danh nghĩa chính nghĩa, và xem mọi thứ trái ngược là phản chính nghĩa. Người ủng hộ là đồng minh, kẻ phản đối là thù địch. Khi ta đọc sách hay đi học cũng vậy ít khi nào con người đặt một thái độ không phán xét, trung dung để học mà ta phê bình kiến thức theo cái hiểu đầy lòng tham. Người học Đạo thì phản đối người học Nho. Phật tử chống lại Kitô hữu. Kitô hữu phản bác lại tư tưởng phương Đông. Vô số những cuộc tranh luận, phản đối ấy – rốt cuộc – đều bắt nguồn từ lợi ích của một cá nhân hay cộng đồng nào đó, hơn là từ tinh thần học hỏi thật sự. Nếu ta có sự tôn trọng lẫn nhau trong đời sống, thì những người khác lòng tin, khác niềm tin – đều có thể là thầy ta. Họ chỉ ra những thiếu sót mà chính ta không nhìn thấy trong tư duy của mình. Nhưng tiếc thay, ta thường bài xích họ – chỉ vì một tâm trí nhỏ hẹp nhưng đầy ham muốn. Từ lòng tham nêu trên ta thấy con người sẽ sinh ra những tư tưởng xấu như: định kiến, óc hẹp hòi, ích kỷ, xem thường người khác, tư duy lệch lạc,... dẫn đến con người mất đi tư duy đúng đắn, ví dụ nếu tôi muốn lấy thì đầy rẫy câu chuyện về người nổi tiếng thị uy với người yếu thế hơn hay việc áp đặt suy nghĩ của mình lên người khác, thậm chí còn gây ra án mạng. Những kẻ tàn ác ấy có thấy hành vi của mình là tội lỗi không? Họ có, nhưng, lòng tham cản họ lại và đối với họ đó là chính nghĩa.

Có nhiều hệ quả của việc học sai lầm nhưng mình chỉ nói về những vấn đề nhỏ từ mỗi cá nhân hay một nhóm nhỏ. Những hệ quả lớn hơn thì đã có báo chí và thời sự đề cập đến. Trong khuôn khổ bài viết chỉ có những ảnh hưởng từ tư duy lệch lạc ảnh hưởng đến đời sống như thế nào.

Con người sinh ra và lớn lên chung sống với hoàn cảnh gia đình và xã hội. Không tránh khỏi việc bị những người xung quanh ảnh hưởng tư tưởng. Sự đúng sai của những định kiến ấy, ta tạm chưa bàn tới – ở đây chỉ nói về cách ta tiếp thu những điều đó. Khi còn bé ta được dạy cách sống trong gia đình, khi trái ý thì không được công nhận, ở độ tuổi đó ta không chủ động được việc học, nếu may mắn có được những vị phu huynh có óc khai phóng thì sự phát triển sẽ được tự nhiên hơn tránh những rủi ro bị bạo lực gia đình ảnh hưởng. Khi lớn hơn, ta tiếp xúc với thế giới bên ngoài nhiều hơn. Phần lớn những kỹ năng giao tiếp, làm việc đều học được từ người khác – điều này khiến kiến thức của ta dần mở rộng. Tuy nhiên, khi ấy ta không phân biệt được đúng sai vô tình cái trí của ta lớn lên nhưng những điều sai trái mà ta cho là đúng cũng lớn lên theo thời gian. Vì thế đa số những người tham gia tệ nạn xã hội đều là thanh-thiếu niên. Càng lớn khả năng tiếp thu càng kém, nên dần dần ngày mỗi lớn con người học sẽ có sự chọn lọc hơn. Chỉ ưu tiên những gì mà ta thấy cần thiết và đủ phục vụ đời sống cá nhân và gia đình ta mà thôi. Phần nhiều những kiến thức của ta đến từ định kiến xã hội. Điều này là cần thiết cho xã hội nhưng thiếu sự suy xét cá nhân khiến cái hiểu của chúng ta về một vấn đề nào đó có thể bị lệch lạc. Nguy hiểm hơn khi không có một sự suy tư mà tin ngay liền khiến cho con người càng ỷ lại vào những định kiến đó, hạn chế đi sự phát triển tư duy-khiến ta lười học.Để thoát khỏi sự dẫn dắt của định kiến ta nên tự đặt vấn đề và dành thời gian để quan sát tư duy về nó, giúp ta rèn luyện tư duy tăng khả năng quan sát-phân tích. Đừng để những điều cố hữu điều khiển suy nghĩ của ta, biến ta thành nô lệ.

Óc hẹp hòi khiến ta không hiểu được cái vui của người khác, thấy người khác vui khiến ta khó chịu. Kẻ bợm nhậu thì coi thường người không biết nhậu-người lành mạnh thì hay coi khinh người say sỉn. Mình không nói rằng nhậu là tốt bản thân mình cũng không thích nhậu theo mình nó quá phức tạp. Nhưng ta nên thông cảm cho những người nhậu có lẽ trong một thời gian nào đó họ gặp những khó khăn và không biết cách nào để vượt qua mới tìm đến rượu bia, khi nó là cứu cánh cuối cùng. Còn những người không nhậu thì đã biết được cái tai hại của nó, nên mong những kẻ bợm nhậu kia không ràng buộc người không biết nhậu bằng những câu như "chú không nể anh", v/v... Từ ví dụ trên ta thấy tư duy của mỗi người là khác nhau, nhưng tùy vào hoàn cảnh mà ta mỗi người có cách xử lý thông tin riêng của mình. Để cảm thông cho người khác và giảm bớt Óc Hẹp Hòi con người nên học cách yêu thương và tha thứ, khi có được tư duy dựa trên lòng thương thì cuộc sống cá nhân sẽ được cải thiện rất nhiều, hạn chế được sự ảnh hưởng tiêu cực từ môi trường đồng thời có thể giúp những người đang gặp khó khăn trong cuộc sống. Từ những điều kiện hạnh phúc đó ta có thể học được rất nhiều, khả năng tiếp thu cũng được tăng lên dù hạn chế của tuổi tác có cản trở như thế nào. Sự Ích Kỷ cũng sẽ giảm dần theo thời gian, ta buông bỏ được những gông cùm xiềng xích của lòng tham. Đời sống tối giản chính là thứ duy nhất ta nên mang theo bên mình đôi vai nhẹ bớt mới mang thêm kiến thức được.

Có một tư duy đúng đắn ta nên thực hành cách để hạn chế ảnh hưởng của "Định Kiến" và "Óc Hẹp Hòi-Sự Ích Kỷ". Khi đã hạn chế được sự ảnh hưởng của nó ta bắt đầu điều chỉnh tư duy của bản thân, sao cho ta thấy phù hợp và thuận tự nhiên. Tâm trí con người luôn lớn lên theo thời gian, coi tâm trí như là cơ thể ta vậy, nó sẽ phát triển tự nhiên theo cách của nó. Nhưng, tâm trí có khả năng tăng trưởng mạnh hơn là cơ thể có nhiều giới hạn này. Nếu ta để lòng tham phát triển thì óc hẹp hòi và thành kiến của ta cũng tăng trưởng theo. Hãy quay đầu khi nó còn chưa quá lớn. Tư duy đúng đắn đầu tiên khiến ta học được nhiều điều hay, học được điều hay trong những điều không hay. Khai mở được bản thân nhiều hơn, hiểu bản thân nhiều hơn. Lòng thương và sự tha thứ là điều kiện hạnh phúc và nó cũng là sợi dây rút mãi không hết.

Việc tốt việc xấu là điều ta không thể can thiệp hay chỉ muốn tốt chứ không muốn xấu được. Các vị thầy lớn như Đức Phật, Đấng Christ hay nhiều bậc minh sư khác đều nhắc ta phải Thương Yêu và Tha Thứ. Và điều này thực sự khiến ta sống hạnh phúc hơn thật, chỉ có học liên tục ta mới hiểu được hết giá trị của bốn chữ này. Hiện nay, con người đã bắt đầu quay lại với đời sống tinh thần – một dấu hiệu rất tích cực. Tuy nhiên, ta không nên chỉ ôm lấy điều tốt đẹp và gạt bỏ những điều chưa đẹp. Phải biết chấp nhận cả hai thì tâm trí mới thật sự rộng mở. Như vậy gánh nặng trong tâm trí của ta giảm bớt thì ta mới giúp được nhiều người. Xã hội mà ai cũng không có gánh nặng là một xã hội hạnh phúc. Gánh nặng ở đây không phải là vật chất mà nó chính là gánh nặng tinh thần "Lòng Tham". Sự học đặt nơi lòng tham là "Sự khôn ngoan ác quỷ" càng thông minh mà lòng tham càng lớn không khác gì một con quỷ cầm lấy cái nút định đoạt sự sống của toàn thế giới.