Factfulness - Những bản năng đã khiến bạn có nhận thức sai lệch về thế giới.

Bạn đã chán nản khi nghe về viễn cảnh diệt vong của thế giới? Bạn đã chán nản khi truyền thông toàn đưa đến những tin về đói nghèo cùng cực, tai nạn, khủng bố? Bạn nghĩ thế giới này ngày càng xấu đi? Tin tốt cho bạn đây.

Thế giới này không hoàn toàn xấu như bạn nghĩ, trên thực tế, xét trên nhiều khía cạnh, nó đang tốt dần lên. Chỉ là do những bản năng của chúng ta đã khiến cho thế giới quan của ta bị lệch lạc đi.

Cuốn Factfulness sẽ giúp bạn chỉ ra mười bản năng đã khiến bạn hiểu sai về thế giới. Bằng giọng văn lôi cuốn và số liệu minh họa chân thực, giáo sư y tế toàn cầu Hans Rosling cùng với hai cộng sự của mình là Ola Rosling và Anna Rosling hứa hẹn sẽ mở ra cho bạn một chân trời mới về nhận thức.

Sau đây mình sẽ tóm tắt năm trong số mười bản năng được nhắc đến trong cuốn sách Factfulness, hy vọng sẽ giúp các bạn mở mang nhận thức của mình phần nào.

Chúng ta thường chia mọi thứ thành hai nửa phân biệt rõ ràng (thiện và ác, đẹp và xấu, giàu và nghèo...).Tuy nhiên, mọi thứ thường không đơn giản như thế. Vẫn luôn tồn tại khoảng giữa.

Các quốc gia trên thế giới thường chỉ được chia thành hai nhóm: Phát triển và Đang phát triển. Nhiều người cho rằng tất cả các quốc gia phát triển đều giàu và ngược lại quốc gia đang phát triển là quốc gia nghèo. Như thế hoàn toàn không đúng. Ngay cả Trung Quốc vẫn mang cái “mác” quốc gia đang phát triển cơ mà.

Trên thực tế, phần đa các quốc gia trên thế giới đều nằm đâu đó ở giữa, không giàu cũng không nghèo. Và nhiều quốc gia đang giàu lên. .

Nếu chúng ta cứ suy nghĩ theo lối tư duy phân cực ấy thì khả năng cao chúng ta sẽ bỏ lỡ những cơ hội để đầu tư và tìm cơ hội ở rất nhiều quốc gia tiềm năng.

Chúng ta thường nghe truyền thông nói những câu dạng như “Trong thời buổi hiện nay...” hay “Tình hình đang xấu dần đi.” Điều này khiến cho chúng ta có suy nghĩ rằng thế giới đang ngày càng tồi tệ hơn. Điều này là không đúng. Thế giới đang cải thiện trên rất nhiều mặt, từ tuổi thọ cho đến tiêu chuẩn sống.

Nên nhớ, ta thường được nghe những thông tin tiêu cực nhiều hơn là tích cực vì nó thu hút sự chú ý của ta nhiều hơn. Không một hãng truyền thông nào sẽ báo một chuyến bay cất cánh và hạ cánh an toàn cả. Thay vào đó thì những vụ tai nạn máy bay ắt hẳn sẽ là lựa chọn tốt hơn để thu hút đọc giả.

Vì chỉ toàn nghe mỗi những tin về tai nạn máy bay nên rất nhiều người đang có ấn tượng rằng ngành hàng không đang trở nên ngày càng nguy hiểm, trong khi thực tế thì số lượng tai nạn ngày càng giảm một cách đáng kể.

Bản năng tiêu cực sẽ khiến ta trở nên bi quan và mất hy vọng trong khi thực ra mọi thứ lại đang có tiến triển. Và nếu ta đánh mất hy vọng chỉ bởi vì nhận thức sai lệch vô mình, tiến triển đó không chắc có thể xảy ra được nữa.

3 Bản năng đường thẳng

Khi nhìn vào một biểu đồ đường thẳng, ta thường có ấn tượng rằng nó sẽ tiếp diễn như thế mãi mãi. Khi nghĩ về một xu hướng đang trên đà tăng giống như xu hướng dân số, ta thường nghĩ nó sẽ tăng mãi, tăng mãi theo một đường thẳng. Thực tế không đơn giản như vậy.

Hãy xem câu hỏi sau đây: Trên thế giới ngày nay có khoảng 2 tỷ trẻ em ở độ tuổi từ mới sinh đến 15 tuổi. Theo dự báo của Liên hợp quốc (LHQ), vào năm 2100 sẽ có khoảng bao nhiêu trẻ em? A: 4 tỷ    B: 3 tỷ  C: 2 tỷ

Đáp án là...  C: 2 tỷ. Bất ngờ đúng không. Các chuyên gia LHQ dự đoán rằng số trẻ em vào năm 2100 sẽ ngang bằng với trẻ em hiện nay.

Chung quy lại, đừng tự thừa nhận rằng mọi xu thế đều sẽ là đường thẳng, nó có thể là đường cong chữ S, đường cầu tuột hay thậm chí là đường nhân đôi.

Sợ hãi là một bản năng đã có từ xa xưa của con người. Đối với tổ tiên chúng ta, đây là một bản năng hữu dụng khi đối mặt với những con thú săn mồi hay mối họa gần kề. Nhưng trong xã hội hiện nay, khi mọi thứ đã trở nên an toàn hơn rất nhiều thì bản năng này lại làm lệch lạc nhận thức của ta.

Vào năm 2011, một vụ rò rỉ hạt nhân đã xảy ra tại Fukushima. 1600 đã chết. Nhưng không phải là do phóng xạ mà do các tai nạn xảy ra trong quá trình trốn chạy.

Nỗi sợ làm tê liệt phần lý trí tỉnh táo của chúng ta, khiến ta làm những hành động nông nổi. Vì vậy, tuyệt đối tránh đưa quyết định trong khi bạn đang sợ hãi, hãy đợi đến khi bình tĩnh lại rồi mới hành động.

Một nguyên nhân hay số liệu nếu chỉ được xem xét một mình sẽ rất dễ khiến người ta nhầm lẫn về quy mô của nó. Người ta thường đổ lỗi cho những quốc gia đang phát triển, đông dân như Trung Quốc và Ấn Độ về sự biến đổi khí hậu vì số lượng khí thải Cacbon “khổng lồ” mà các quốc gia này thải ra.

Nhưng, các bạn nên nhớ hai điều, thứ nhất là chính những quốc gia bắt đầu công nghiệp hóa sớm mới là những quốc gia khiến khí hậu bị biến đổi đến tình cảnh này, thứ hai là những quốc gia kể trên có tới hơn 1 tỉ dân!

Chúng ta không thể đổ lỗi cho Trung Quốc và Ấn Độ chỉ bởi tổng số lượng khí thải Cacbon của hai quốc gia này. Nó giống như kiểu so sánh người Trung Quốc béo hơn người Mỹ vì tổng cân nặng của Trung Quốc lớn hơn tổng cân nặng của Mỹ vậy. Những con số lớn nếu đứng một mình sẽ rất dễ gây hiểu nhầm. Lý tưởng nhất, hãy chia nó cho một số khác để có góc nhìn khách quan hơn.

5 bản năng còn lại trong cuốn sách bao gồm Bản năng khái quát hóa, Bản năng định mệnh, Bản năng đơn giản hóa, Bản năng đổ lỗi và Bản năng khẩn cấp cũng đã giúp mình mở mang trí óc rất nhiều. Tuy nhiên mình không thể tổng hợp hết ngay tại bài viết này được nên mọi người có thể tìm đọc cuốn sách để tìm hiểu thêm nhé.

Hoặc nếu mọi người muốn mình làm thêm phần 2 thì hãy upvote và để lại comment!

Chúc các bạn một ngày tốt lành.