[Explain Like I'm Five] 2/4 Giải thích bộ máy VN: Sự khác biệt với Anh, Pháp, Mỹ

Điều hành quốc gia tương tự như điều khiển một cỗ máy, ví dụ xe hơi, nó sẽ có 2 phần:

1. Cỗ máy vận hành là động cơ, bánh xe, máy lạnh, giàn điện => Tương đương với bộ máy hành chính giải quyết giấy tờ, kiện tụng, an ninh khu vực, vận hành giao thông, trường học, chi trả bảo hiểm xã hội… để người dân sinh hoạt => Đây chính là Nhà nước.

2. Bộ não của tài xế quyết định xe chạy hướng nào => Tương đương với đảng nào điều hành Nhà nước sẽ có tư duy đối nội đối ngoại riêng => Đây chính là Đảng.

Đó là lý do báo chí dùng cụm từ “Đảng và nhà nước…”.

Hiện nay, nhiều quốc gia tổ chức Nhà nước theo mô hình Tam quyền bắt nguồn từ phương Tây, trong đó có VN.

Tổng thể, Nhà nước chia 3 phần:

Lập ra và sửa đổi từ hiến pháp cho đến các bộ luật chi tiết => đây là Quốc hội. VD: Thông qua luật Đất đai.

Đưa luật lệ đó áp dụng vào thực tế hằng ngày của người dân => đây là Chính phủ, đứng đầu là Thủ tướng. VD: Hướng dẫn từng địa phương cấp sổ đỏ, quy hoạch đất, đền bù theo luật.

Trong quá trình hành pháp luôn có va chạm lợi ích cần phải phân xử theo luật => đây là Tòa án, đứng đầu là Chánh án. VD: Khởi kiện do tranh chấp đất.

Đó là Tổng thống, một vị trí rất khó nói, hoặc rất quyền lực (Mỹ), hoặc quyền lực một nửa (Pháp), hoặc chỉ có tính biểu tượng (Đức, Ý).

Ở các nước nhiều đảng, đảng nào thắng cử sẽ điều hành Nhà nước. Họ sẽ vào các vị trí chủ chốt và chiếm nhiều ghế trong bộ máy. Các đảng đối lập chiếm ít ghế sẽ thường xuyên giám sát và chất vấn đảng đương nhiệm.

Tại mỗi nước, các đảng sẽ tham gia vào hệ thống Tam quyền khác nhau:

(Ảnh phân giải cao)

(Ảnh phân giải cao)

Ở các nước duy nhất một đảng, như Việt Nam, Đảng Cộng Sản mặc định nắm quyền điều hành, còn Quốc hội là một khối duy nhất. Người dân bầu trực tiếp ra thành viên Quốc hội, và hội đồng quản lý địa phương nơi mình sống.

Đảng điều hành Nhà nước bằng cách :

Hầu hết nhân sự chủ chốt của Nhà nước là Đảng viên => Đảng viên thì do Đảng quản lý => Đảng sẽ quản lý được Nhà nước.

Cho Bí thư vào mọi cấp, từ tỉnh, thành phố cho đến thị trấn => có Bí thư là có sinh hoạt Đảng => Đảng sẽ quản lý được mọi cấp địa phương. Đó là lý do tại VN, ở bất cứ cấp lãnh đạo nào, ngoài người của Nhà nước, luôn có một Bí thư kế bên. VD: Bí thư TPHCM hiện là ông Trần Lưu Quang.

Đó là Quân đội và Công an, hai lực lượng được vũ trang, có khả năng đảo chính với xác suất thành công cao nhất.

Để đảm bảo họ tuyệt đối trung thành, Đảng cũng kèm thêm người như các cấp địa phương ở trên, nhưng Bộ Chính trị sẽ phụ trách hai ban đặc biệt là Uỷ ban Quân sự Trung ương (hay Quân ủy Trung ương) và Đảng uỷ Công an Trung ương để làm việc này. Hai ban này cũng đưa Bí thư vào mọi cấp độ của Quân đội và Công an để tổ chức sinh hoạt Đảng, nhưng giáo dục tư tưởng và chính trị nghiêm ngặt hơn rất nhiều.