[Explain Like I'm Five] 1/4 Giải thích bộ máy VN: Tổ chức Đảng

Chúng ta bắt đầu với nước VN có 100 triệu người.

Có một Đảng Cộng Sản. Và có 5.5 triệu người chọn tham gia vào Đảng này. Họ trở thành Đảng viên rải khắp đất nước.

Họ chia khu chia cấp ra. Ai đứng đầu quản lý Đảng viên một cấp sẽ gọi là Bí thư (người giữ văn thư bí mật, quan trọng). Ví dụ Bí thư tỉnh Khánh Hòa, bên dưới có Bí thư huyện Cam Lâm, hay trong trường ĐH có Bí thư Đoàn (cầu nối của Đảng).

Tại 3 nước Việt - Xô - Trung, Đảng Cộng Sản lãnh đạo đất nước và họ học cách tổ chức của nhau.

Cứ 5 năm, toàn bộ Đảng viên họp lại, bàn kế hoạch phát triển đất nước và bầu lại các nhân sự quyền lực. Đây gọi là Đại hội Đảng. Hết 5 năm, họ tổ chức lại. VN hiện đang ở cuối kỳ hạn 5 năm thứ 13. Đại hội 14 sẽ diễn ra đầu năm 2026.

Tuy nhiên, họp cả 5.5 triệu người khắp cả nước là không thể, nên họ chọn khoảng 1.600 Đảng viên cốt cán để về thủ đô dự.

Tại Đại hội, 1.600 người này sẽ bỏ phiếu để ủy nhiệm cho một nhóm nhỏ hơn, 180 người, chịu trách nhiệm điều hành, gọi là Ban Chấp hành Trung ương (BCHTW). Thành viên nhóm được gọi là Ủy viên BCHTW (“được ủy nhiệm để điều hành cấp trung ương”) hoặc ngắn gọn là Ủy viên Trung ương. Trong 5 năm, BCHTW sẽ họp bàn những vấn đề vĩ mô nhất. Ví dụ: “BCHTW khóa XIII họp lần thứ 11 để thảo luận về việc sắp xếp đơn vị hành chính”.

Tuy nhiên, hằng ngày quốc gia còn rất nhiều chuyện như bão lụt, ngoại giao, tham nhũng… cần họp thường xuyên và ra quyết định nhanh. Vậy là BCHTW bầu ra một nhóm nhỏ hơn nữa, khoảng 15 người, gọi là Bộ Chính trị. Những người này được gọi là Ủy viên Bộ Chính trị. Vậy ban nhỏ xíu này chính là những người quyền lực nhất và các đại tướng.

Một người trong Bộ Chính trị sẽ làm Tổng Bí thư, là Bí thư cao nhất. Người này đại diện chính thức cho toàn Đảng Cộng Sản VN.

Bây giờ, phê chuẩn vĩ mô như sáp nhập tỉnh thành thì là Ban chấp hành, phê chuẩn Bí thư của một tỉnh thì là Bộ chính trị, thế phê chuẩn xong thì làm sao điều phối, chỉ đạo để phê chuẩn này thành hiện thực?

BCHTW bầu ra Ban Bí thư Trung ương, là cánh tay chỉ đạo, điều phối hằng ngày. Thành viên được gọi là Bí thư Trung ương. Ví dụ, khi Bộ Chính trị chọn xong Bí thư tỉnh, thì một Bí thư Trung ương sẽ phải xuống tỉnh đó, thay mặt cho Trung ương, phát biểu truyền đạt trong lễ nhậm chức của ông Bí thư tỉnh. Hoặc khi có bão, Ban Bí thư cũng thường xuất hiện trên báo vì phải xuống chỉ đạo ứng phó liên tục.

Vấn đề cuối cùng, ai giám sát kỷ luật của những người tối cao này?

BCHTW bầu ra tiếp Uỷ ban Kiểm tra Trung ương, là “cảnh sát” kiểm tra những lãnh đạo cấp cao xem có vi phạm kỷ luật Đảng hay không, rồi gửi báo cáo lên Bộ Chính trị để phê chuẩn kỷ luật. Ban này có Chủ nhiệm, Phó Chủ nhiệm và các Ủy viên. Điều thú vị là, ban này không được phép có quá 1/3 là Ủy viên BCHTW. Chỉ có Chủ nhiệm và một số Phó Chủ nhiệm là Uỷ viên BCHTW, toàn bộ thành viên còn lại được lựa chọn bên ngoài BCHTW.

Như vậy giờ bạn có thể đọc hiểu các tin tức liên quan đến cấp Trung ương Đảng dễ dàng hơn rất nhiều.