itemprop

Một công đoạn không thể thiếu trong học phần ngữ văn lớp 9 có lẽ là phân tích các vở kịch của Shakespeare. Người được xem là nhà viết kịch có tầm ảnh hưởng vượt thời gian, và sự nghiệp văn học lẫy lừng cho tới nay vẫn còn sức hấp dẫn lớn lao đối với nhân loại dù ông đã qua đời cách đây hơn 400 năm. Tôi thường phải khá vất vả để có thể hiểu tường tận tác phẩm của ông trước khi niềm thán phục ập đến trong tâm trí đối với khả năng thi triển hình tượng nhân vật cực kỳ độc đáo hay chỉ đơn thuần là việc ông thử twist ra một plot thú vị nào đấy. Mặc cho sự nghiệp lẫy lừng của ông giờ đây hoàn toàn miễn phí và chỉ đáng vài cú nhấp chuột, tuy nhiên vẫn còn vài kẻ hiếm hoi ngoài kia sẵn lòng trả bằng cả buổi trưa quý giá chỉ để ngồi đọc vở Richard III. Ấn tượng sau cùng mà tôi vẫn còn nhớ sau khi đọc qua vở Romeo và Juliet hồi năm lớp 9 có lẽ là một vài cảnh trong Shakespeare in Love và cuốn sách giáo khoa to đùng màu tím .
Tôi dạy vở Romeo và Juliet  vào khoảng cuối tháng 9, thời điểm mà mọi người đều đang trông chờ vào một kì nghỉ đông vui vẻ. Nỗi căng thẳng ngày càng gia tăng nơi lũ học trò chẳng khác gì nỗi căng thẳng trong mối hận thù truyền kiếp giữa hai nhà Capulets và Montagues. Hầu hết chúng nó đều chưa bao giờ đọc qua Shakespeare. Đây gần như là phần khó nuốt nhất trong năm học và mức độ lo lắng leo thang ở thời điểm chuẩn bị cho bài kiểm tra cuối cùng là điều không thể tránh khỏi. Cho nên tôi đã thử làm nỗi căng thẳng đó chùng xuống với Radiohead.
Sau khi chúng tôi đọc vở kịch lên thật to cộng với việc tôi cố gắng cung cấp một số thông tin cơ bản cần phải biết về quý ngài Shakespeare, chúng tôi cùng nhau xem Romeo + Juliet của Baz Luhrmann, thông qua màn diễn xuất ấn tượng của Leonardo DiCaprio và Claire Danes. Tôi yêu thích việc giới thiệu bộ phim này đến với mọi người bởi vì nó là bằng chứng vô cùng sống động cho lý do tại sao mà ngôn ngữ của Shakespeare vẫn còn sức quyến rũ cho tới tận ngày nay. Bộ phim mang đến cảm xúc với phong cách cực kỳ mới mẻ. Vừa lộng lẫy lại vừa trần tục. Bài hát được chơi ở đoạn credit chính là bản Exit Music (For a Film) của Radiohead. "Bản nhạc ra đời sau khi Luhrmann gửi 20 phút cuối cùng của bộ phim cho Yorke và yêu cầu anh sáng tác một bài cho phần credit. Thế là Yorke cùng các thành viên còn lại đều thống nhất về việc sẽ thêm Exit music vào album mới nhất của mình," những gì sau đó đã trở thành một phần lịch sử của Radiohead với album OK Computer.
Chúng tôi lắng nghe bài hát khá kỹ trong giờ dạy. Lần đầu tiên là sau khi xem xong bộ phim và lần thứ hai là sau khi tôi giải thích ngắn gọn về nguồn gốc của bài hát. Giai điệu vang lên chậm rãi từ tiếng guitar mờ ảo rồi đạt đến ngưỡng cao trào thông qua đoạn thanh âm hỗn loạn. Sau khi nghe xong, vài đứa học trò của tôi đã hăng hái bàn về nó, và vài đứa khác thì vẫn còn say sưa trong vẻ đẹp đến từ sự mất cân bằng mang tên Radiohead.
Ở những câu đầu tiên Yorke hát rằng "Wake from your sleep/ The drying of your tears/ Today we escape, we escape."
" Các em có hiểu anh ta đang diễn tả điều gì qua đoạn này không ? " Tôi hỏi như một cách để mào đầu cuộc tranh luận.
" Thưa thầy, đoạn này anh ta đang diễn tả tâm trạng muốn bỏ nhà thật xa của Romeo và Juliet, " một đứa nhanh nhảu đáp lời. 
" Không, thưa thầy, đoạn này anh ta diễn tả họ đang cận kề với cái chết, " một đứa khác cũng nhanh không kém.
" Xuất sắc, " Tôi chú thích thêm, " Ở đoạn này anh ta đang diễn tả Romeo và Juliet đã có cơ hội để bỏ trốn cùng nhau trước khi Romeo bị lưu đày sang Mantova. Nó cũng là lời dự báo bởi anh ta sử dụng từ escape cho 2 nghĩa. Nghĩa thứ nhất là họ có thể cùng nhau bỏ trốn khỏi thành phố còn nghĩa thứ hai là cùng nhau bỏ trốn khỏi thế gian. " Dù cho những gì mà Yorke đang làm trông có vẻ dễ dàng, nhưng sự thật không hề như thế. Vì bài học mà tôi rút ra là để hiểu được tường tận Shakespeare thì vô cùng khó khăn nhưng vẫn luôn  xứng đáng để ta nhọc công.
Chúng tôi chuyển sang đoạn thứ hai của bài hát và tôi hỏi bọn nhóc, " Điều gì đang xảy ra khi Yorke hát rằng 'Pack and get dressed/ Before your father hears us/ Before all hell breaks loose' ? "
" Thưa thầy, đoạn này cho ta thấy hai người đã có cơ hội bỏ trốn trước khi ngài Capulet nổi trận lôi đình với Juliet. " 
" Hoàn hảo " Tôi giải đáp thêm, " Đoạn này cho ta biết thêm hai người đã có cơ hội bỏ trốn trước khi ngài Capulet thay đổi quyết định là Juliet sẽ cưới Paris, " và chúng tôi trở lại với Hồi 3 Cảnh 5 lúc mà Romeo cố nài nỉ rằng tiếng hót mà chàng đang nghe là tiếng của loài sơn ca trong khi Juliet lại cho đó là tiếng của loài họa mi.
Chúng tôi tiếp tục tới những câu gần cuối cùng của bài hát và tôi hỏi, " Ai là người anh ta đang muốn nhắc tới và ai là người anh ta đang thay lời qua đoạn 'We hope your rules and wisdom choke you/ Now we are one in everlasting peace' ? "
" Thưa thầy là Romeo, "  Một câu trả lời.
" Thưa thầy, everlasting peace ám chỉ là hai người đều phải chết sau khi vở kịch kết thúc," Hai câu.
" Thưa thầy, theo em thì đoạn này đang nhắm vào ngài Quân vương, " Ba câu.
" Xuất sắc " Tôi giải thích thêm, " Đây là một màn đáp trả kinh điển của Romeo, phải không nào ? Anh chàng đặt trọn niềm tin vào bản thân và sẵn sàng nổi dậy để giành lại tự do trước bất kỳ thế lực hăm he nào. " Và đó là lý do tại sao mà vở kịch này lại vô cùng phù hợp với học sinh lớp 9. Chúng ta có những con người phải lòng nhau ngay từ cái nhìn đầu tiên, chúng ta có những màn đấu kiếm nảy lửa, và một vài trò đùa khiếm nhã -- Chúng ta cần gì hơn thế nữa ?  " Yorke lặp đi lặp lại câu 'We hope that you choke, that you choke' ở đoạn cuối cùng. Anh ta đang nhắm vào người nào vậy ? " Tôi hỏi.
" Thưa thầy là ngài Quân Vương, " một đứa trả lời.
" Thưa thầy là ba của Juliet, " hai đứa.
" Cả hai câu trả lời đều chính xác " Tôi giải đáp. " Anh ta nhắm vào bất kỳ ai đang ngăn cản tình yêu của anh ta. Ba mẹ, bạn bè, hay thậm chí là với cả Friar. "
Sau tất cả chúng tôi cùng nhau giãi bày vài cảm nhận chung về bài hát. Có một sự đồng lòng nhất trí cho rằng bài hát cực kỳ phù hợp với bộ phim. Tôi nói với bọn nhóc những suy nghĩ thật lòng mình rằng tôi cảm thấy thông điệp từ bộ phim và bài hát vẫn vô cùng sống động. Điều đó càng minh chứng cho sự vĩ đại của Shakespeare. Chúng tôi đã cùng nhau xem một bộ phim vừa tuyệt vời, vừa gai góc và mang đến nhiều xúc cảm mới lạ -- dù cho nó đã ra đời cách đây hơn 20 năm.  Tôi cũng nói với bọn nhóc là dù chủ ý hay không, thì cấu tứ của bài hát vẫn rất tương đồng với cấu tứ của vở kịch. Ba phút đầu tiên của bài hát khá chậm và trầm. Ban đầu chúng tôi có hơi khó khăn để làm quen với tông điệu và giọng hát ( theo nghĩa đen lẫn nghĩa bóng, cả Yorke và Shakespeare đều khó có thể gần gũi ngay từ lần đầu tiên chạm trán ). Cần thêm chút thời gian để chúng tôi hiểu mình đang đối mặt với điều gì, và sau khi chúng tôi làm được mọi thứ dường như mất kiểm soát. Romeo hăm he đòi tự tử trong căn buồng của Friar, còn Juliet uống một liều ma dược, và Radiohead thì tạo ra thứ âm hưởng đầy hỗn mang của riêng họ. Cứ thế mọi sự trở nên thật nan giải. Vở kịch và bài hát đều thoái trào trong "niềm yên bình ảm đạm" để lại cho chúng tôi nhiều ám ảnh.
Nhờ việc lắng nghe và phân tích bài hát, mà vở kịch trông có vẻ dễ thở hơn. Phân tích văn học giờ đây không chỉ đơn thuần dừng lại bên phạm vi khám phá ngôn ngữ và cốt truyện, nó còn phải vươn mình tới việc giúp cho học sinh nhìn nhận những thông điệp lớn lao đến từ tác phẩm. Sau khi hoàn thành việc đọc vở kịch, xem bộ phim, và phân tích bài hát chúng tôi cảm thấy vô cùng tự tin vào khả năng của mình. Chúng tôi như được đặt vào tâm trạng của Yorke khi anh bắt tay vào sáng tác Exit Music (For a Film) và thấu hiểu vì sao mà văn học của Shakespeare vẫn còn sức nặng cho tới ngày hôm nay.