Nguyên văn câu này của Nietzsche: “If you stare at the abyss, it stares back at you” có thể nghịch đảo là: "Đừng bao giờ nhìn vào vực thẳm, nếu không vực thẳm sẽ nhìn vào ta”. – thì có thể thấy câu châm ngôn của triết gia Đức nối tiếng khá tương đồng với triết lý Phật giáo, ví như buông bỏ, hỉ xả, gieo nhân-gặt quả, v, v, nhưng dưới này là một ví dụ minh hoạ thực tế.
Hoạ sĩ Zdzisław Beksisski sinh sinh ra ở Ba Lan năm 1929. Sau khi tốt nghiệp khoa Kiến trúc của ĐH Krakow, Zdzisław  đến thị trấn Sanok thuộc dãy Carpathian làm đốc công một công trường xây dựng. Có vẻ là nghề nghiệp này không liên quan gì đến năng khiếu hội hoạ mang trong người, nhưng không hẳn,  Zdzisław có lý do, đó là cơ hội tìm kiếm chất liệu cho các tác phẩm trong tương lai.
Khoảng 4 năm sau, năm 1960, Zdzisław dấn thân vào hội họa. Bất chấp chủ nghĩa hiện thực XHCN đang thống trị văn hóa Ba Lan cũng như Đông Âu vào thời điểm đó, Zdzisław chọn con đường khác, khác với các tác phẩm nổi tiếng về những con người lao động hăng say xây dựng đất nước, khắc phục hậu quả WW2, hay các anh hùng công nghiệp và khoa học kỹ thuật đang chinh phục những đỉnh cao - Zdzisław chọn nghệ thuật đen, tương phản, đối nghịch.
Chủ đề chính trong các tác phẩm của Zdzisław là các thành phố nghĩa địa, những khung cảnh u ám, nơi chỉ có Thần Chết cai quản. Khá nhiều tranh của ông ta là hầm mộ, lăng tẩm, khung cảnh đen tối, đổ nát và dĩ nhiên – những xác chết, những con người cô quạnh vô hồn lang thang dặt dẹo.
Một số nhà phân tích cho rằng, Zdzisław chứng kiến những cảnh hoang tàn, đổ nát, chết chóc, những cuộc tàn sát hàng loạt người Ba Lan trong WW-2 và bị ám ảnh nặng nề bởi chúng. Đất nước Ba Lan đi qua chiến tranh với những hậu quả vô cùng nặng nề, nặng nề nhất trong số các nước chịu thế chiến. Còn Zdzisław thể hiện tất cả sự kinh hoàng qua các bức tranh như một dạng mặc khải siêu phàm theo phong cách Gothic cổ điển. Xem mỗi bức tranh của ông, đều có cảm giác ĐIỀU GÌ ĐÓ đang nhìn chằm chằm ngược về ta từ vực sâu địa ngục, như bóng ma địa ngục đang đùa giỡn, đang hiện về một lần nữa để tước đoạt khung cảnh hoà bình vừa mới khôi phục.
Tuy nhiên, ở Ba Lan, điều này không ngăn cản Zdzisław trở thành nổi tiếng, ông ta cũng không hề thấy nhàm chán khi liên tục nhắc đi nhắc lại rằng chỉ có bậc thầy thực sự mới có thể nhìn thấy vẻ đẹp của thế giới này qua Thần Chết, qua bóng hình đen đúa cầm lưỡi hái. Ông ra cũng không đặt tên cho bất kỳ bức tranh nào của mình, chỉ nói rằng, mỗi người xem sẽ có một cái tên riêng cho chúng.
Trong một lần phỏng vấn hiếm hoi, Zdzisław giải thích rằng về cơ bản mình là một nghệ sĩ ngây thơ, nhưng không tìm kiếm cảm hứng từ sách vở, từ thiên nhiên hay viện bảo tàng, ông ta cũng không thấy bị thuyết phục bởi các truyền thuyết cổ xưa, ông ta chỉ đơn giản là chuyển tải giấc mơ, nỗi ám ảnh của mình lên những khung vải với độ chính xác của một nhà nhiếp ảnh.
Nhưng Zdzisław không đơn độc, ở Tây Âu lúc đó có cả một trào lưu nghệ thuật như thế và kéo dài tận ngày nay. Cùng những thứ tầm phào khác lên ngôi, tất cả dẫn dắt dân chúng vào một mê cung không lối thoát và họ quên đi điều gì là chỉnh yếu trong đời sống xã hội của mình.
Tương tự như vậy, Zdzisław dẫn dắt khán giả lang thang giữa những thành phố chết chóc, những con phố và ngõ hẻm chằng chịt, những bộ xương chất đống… Và chắc chắn sự dẫn dắt này sẽ đi đến ngõ cụt, nơi Thần Chết cầm lười hái đang chờ đợi.
Đến thập kỷ 60, 70, dân chúng Ba Lan càng ngày càng tôn sùng Zdzisław, một hiện tượng phản ánh sự tiêu cực trong xã hội Ba Lan, họ đã chán ngán trật tự xã hội, mất niềm tin và kỳ vọng vào nghệ thuật ca ngợi chủ nghĩa anh hùng lao động và xây dựng CNXH – phản ánh điều này là hiện tượng tranh của Zdzisław bị mua gần như hết sạch!
Không thừa khi nói rằng, hiện tại Ba Lan ngày này là phản ánh của quá khứ xưa.
Không chỉ có vậy, tác phẩm của Zdzisław đã truyền cảm hứng cho khá nhiều trò chơi (Game máy tính). Có thể thấy những khung cảnh hoang tàn đổ nát, cảnh chết chóc tương tự của Zdzisław trong các tựa game: Silent Hill, The Medium, Warhammer - Dawn Of War III, Lust for Darkness, Doom, v, v.
Guillermo del Toro, nhà đạo diễn phim kinh dị gốc Mexico ba lần đoạt giải Oscar và là một Fan hâm một cuồng nhiệt của Zdzisław đã sưu tầm khá nhiều các tác phẩm của họa sĩ người Ba Lan này, ông ta nói rằng mặc dù giá tranh của bậc thầy Zdzisław – như nhà đạo diễn gọi – là khá cao, nhưng ông ta vẫn mua và sẵn sàng chi trả.
Quay trở lại câu châm ngôn bên trên: "Đừng bao giờ nhìn vào vực thẳm, nếu không vực thẳm sẽ nhìn vào ta" - cuộc đời Zdzisław và gia đình đã gặp hoạ như thể phải gánh nghiệp chướng. Năm 1998, vợ của họa sĩ độtngột qua đời vì tự vẫn, một năm sau, cậu con trai Tomas, khi đó là một nhà báo cũng tự tử bằng cách uống một liều thuốc cực mạnh. Ngay trước khi qua đời, Tomas đã viết một bài bình luận đăng trên báo về nghệ thuật đương đại, trong đó thừa nhận, mình ngày càng nghĩ đến việc tự tử. Chắc chắn ông con đã bị ám ảnh vì người cha và vào một lần trầm cảm nào đó, có lẽ một buổi tối nào đó, cậu Tomas đã nhìn chằm chằm vào một trong những bức tranh của cha mình và thấy Thần Chết nói: "Đừng sợ bất cứ điều gì, hãy đi theo ta!"
Còn bản thân Zdzislaw bị một nhóm thiếu niên Ba Lan đâm chết trong một cuộc ẩu đả năm 2005. Các chuyên gia pháp đến hiện trường gần quán rượu và đếm được 17 vết đâm trên thi thể người đàn ông 76 tuổi.
Cũng có một câu chuyện ngụ ngôn khác mà mới lướt qua tưởng chừng khá nhạt nhẽo, vô vị, chuyện kể rằng: có một đoàn di cư đến một vùng đất mới, họ gặp một hiền triết và dừng lại hỏi:
- Thưa tiên sinh, vùng đất kia, nơi chúng tôi muốn đến thế nào!
Nhà hiền triết không vội trả lời mà hỏi lại: Thế nơi các người ra đi thế nào?
- Thưa, nơi chúng tôi ra đi đầy rẫy chiến tranh, loạn lạc!
Nhà hiền triết đáp: Nơi các người đến cũng đầy rẫy chiến tranh, loạn lạc!
Dĩ nhiên, tương lai là những gì người ta mang theo trong hiệntại. Đây là chỗ cần buông bỏ như lời Phật dạy là chỗ Đừng nhìn như triết gia Nietzsche nói.
***
Sau tất cả, dường như là có một nguyên tắc, một nghĩa vụ nào đó viết rằng: Người nghệ sĩ, khi mô tả những thân phận cùng đường nghiệt ngã, hãy để cho họ một lối thoát. Nếu các bạn trong 4rum biết câu này của ai, ở đâu thì cho biết.