Đừng Để AI Làm Chủ Chúng Ta

Gần đây, tôi thấy một tin tức tràn ngập các bài viết phân tích và cảnh báo về trí tuệ nhân tạo (AI). Cùng với đó là một hiện tượng đáng lo ngại, như hiện tương phim "ngược dòng cuộc đời" mà tôi rất tâm đắc gần đây: tại Trung Quốc nhiều người trên 35 tuổi trở lên bị sa thải và khó tìm được việc. Khi công nghệ ngày càng mang lại nhiều giá trị thì trong mắt những người sử dụng lao động, giá trị mà con người mang lại không còn đủ để so sánh: tại sao phải tuyển dụng một nhân sự trong khi công cụ công nghệ AI, có thể thực hiện hết những tác vụ đó?

Vì sao? Theo tôi, đây là hệ quả của việc con người ngày càng phụ thuộc vào công cụ công nghệ, thay vì học cách làm chủ chúng. Công nghệ sinh ra để tạo ra sự tiện lợi cho con người, nhưng chính những tiện lợi đó đẩy con người vào bất lợi. Thật là một nghịch lý.

Có một điều tôi chắc chắn rằng công nghệ AI sẽ và luôn tiếp tục phát triển, những gì con người có thể tưởng tượng được rồi sẽ một ngày trở thành hiện thực.

Nếu điều trên là chắc chắn, thì con người phải thích nghi với những thay đổi, nhưng không phải với tâm thế là AI sẽ gíup con người làm hết mọi thứ mà là hỗ trợ con người, một trợ lý. AI hiện tại tôi nghĩ cũng giống như tiếng Anh cách đây 10-20 năm trước, là một lợi thế cho ai sử dụng tốt từ sớm nhưng dần sẽ trở thành một điều kiện cơ bản mà ai cũng phải có.

Một ví dụ: A và B, giả sử A và B có cùng chuyên môn, cùng kỹ năng chuyên ngành và thâm niên kinh nghiệm tương đương nhau. B có khả năng sử dụng AI như một trợ lý (không phải như phiên bản nâng cấp của google, điều mà ai cũng làm được) thì đem lên bàn cân cơ bản: giá trị B sẽ có vượt trội hơn hẳn A.

Với tâm thế AI là một hỗ trợ thì điều quan trọng nhất vẫn là chúng ta phải phát triển được giá trị của bản thân, một con người. Vậy đâu là một nền móng vững chắc cho phát triển bản thân ? Và chúng ta sẽ sử dụng AI như thế nào? Chắc chắn không phải là những quảng cáo khoá học đầy rẫy trên youtube hay cắt ngang khi tôi xem video.

Chính là bốn kỹ năng trên, hiển nhiên như việc thở của con người. Nhưng theo tôi thấy, những kỹ năng lại bị đánh giá quá thấp và dường như loại ra khỏi tâm trí của mọi người khi được hỏi về các kỹ năng cần thiết để phát triển. Tại sao tôi nghĩ cần rèn luyện nnhững kỹ năng trên lại quan trọng:

Thứ nhất: bốn kỹ năng là bản năng của một con người, chúng ta sẽ sử dụng nó từ sinh ra đời cho đến ngày chúng ta lìa khỏi cõi đời. Do đó, tôi nghĩ nếu không biết phát triển từ đâu thì dành thời gian để phát triển những kỹ năng mà con người sử dụng 100% khoảng thời gian là không hề phí phạm.

Thứ hai: bốn kỹ năng này là nền căn bản của tất cả kỹ năng khác. Việc phát triển bốn kỹ năng này sẽ tăng tốc, tăng hiệu suất trong việc phát triển toàn bộ các kỹ năng khác.

Thứ ba: những kỹ năng đảm bảo thành công. Đọc về những người thành công thì có một đặc điểm chung, họ rất thành thục những kỹ năng cơ bản này.

Tôi không phủ nhận sức mạnh của AI. Tôi sử dụng AI, nhưng với tâm thế xem nó như một trợ lý, không phải người thay thế. Cụ thể như trong việc viết của tôi:

+ Tìm kiếm thông tin: Thay vì mất hàng giờ lướt Google và để bị xao nhãng, tôi nhờ AI tổng hợp ngắn gọn các ý chính để có thể hiểu nhanh về nội dung mà tôi đang tiếp cận.

+ Mở rộng ý tưởng: Khi tôi có một ý tưởng, tôi có thể nhờ AI gợi ý thêm góc nhìn hoặc thông tin liên quan với ý tưởng mà tôi đang có.

+ Phản biện: Tôi nhờ AI đưa ra những ý kiến trái chiều để kiểm tra xem mình có bỏ sót điểm mù nào không.

+ Hoàn thiện bài viết: Tôi yêu cầu AI sửa lỗi chính tả, gợi ý bố cục phù hợp, như cách tôi đang nhờ chỉnh sửa bài này cho Spiderum.

Và cũng giống như mọi người khi bắt đầu viết, tôi có nghiên cứu về việc sử dụng AI hỗ trợ thì đa số các bài viết đều hướng dẫn sử dụng AI một cách dựa dẫm hoàn toàn, một ví dụ như hình:

Ban đầu, việc làm theo những hướng dẫn trên khiến tôi vô cũng ngạc nhiên và thích thú vì khiến việc viết trở nên đơn giản và nhanh chóng. Bài viết đầy tính hàn lâm với đầy đủ những dẫn chứng cụ thể.

Sau khoảng một thời gian áp dụng, tôi đã cảm thấy điều gì đó sai sai đang diễn ra, các bài viết có vẻ hay nhưng thiếu một cái gì đó con người trong đó. Tôi tự đặt câu hỏi: liệu phương pháp này giúp tôi phát triển bản thân như thế nào?

Câu trả lời: tôi sẽ biết cách giúp AI làm hết mọi thứ, nhưng bản thân tôi sẽ không phát triển được thêm bất cứ giá trị nào. Vì AI viết bài giùm tôi nên tôi sẽ không thể phát triển kỹ năng viết, vì không tự suy nghĩ và phát triển ý tưởng, tôi cũng không thể đánh gía AI viết có đúng hay không.

Do đó, tôi xin tự nhận rằng tôi trở thành một anti cứng với kiểu sử dụng AI theo những phương pháp trên.

Thế giới không phức tạp như chúng ta nghĩ. Con người thường tự làm mọi thứ rối rắm lên. Nhưng điều đó không đồng nghĩa cuộc sống này là dễ dàng, khi tiêu chuẩn liên tục được nâng cao khiến việc đạt được tiêu chuẩn cơ bản trong xã hội ngày nay là vô cùng khó khăn.

Chấp nhận sự phát triển của công nghệ và quay về trân trọng và rèn luyện những điều cốt lõi: nghe, nói, đọc, viết. Tôi tin rằng một khi đã làm chủ những kỹ năng này thì sẽ không bao giờ sợ bị công nghệ bỏ lại phía sau.

Hãy xem AI là trợ thủ, không phải ông chủ. Chỉ khi đó, chúng ta mới thực sự làm chủ được tương lai của mình.