Dopamine – tăng “thưởng” khi sử dụng thiết bị thông minh cho học tập.

Bạn đã bao giờ tự hỏi tại sao khi chơi game hay dùng MXH (Tik Tok, Facebook, Instagram,..) bạn lại cảm thấy rất vui và muốn làm điều đó mãi? Hay tại sao khi học bài, bạn lại dễ bị xao nhãng và khó tập trung?

Câu trả lời nằm ở một chất hóa học trong não bộ của chúng ta, đó là DOPAMINE.

Hormone hạnh phúc - Dopamine là gì?

Dopamine là một chất dẫn truyền thần kinh đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải thông tin giữa các tế bào thần kinh.

Nó thường được ví như một hệ thống “phần thưởng của não bộ”. Mỗi khi chúng ta thực hiện một hành động mà não bộ đánh giá là có lợi, chẳng hạn như ăn một món ăn ngon, chơi game, hay đạt được một mục tiêu nhỏ, não bộ sẽ giải phóng Dopamine, tạo ra cảm giác vui sướng và thỏa mãn. Cảm giác này sẽ khuyến khích chúng ta lặp đi lặp lại hành động đó.

VÒNG TRÒN THƯỞNG

Vòng tròn thưởng là một mô hình giải thích cách Dopamine hoạt động. Nó bao gồm các giai đoạn sau:

Kỳ vọng: Khi chúng ta mong đợi một phần thưởng, não bộ sẽ sản sinh Dopamine.

Hành động: Chúng ta thực hiện hành động để đạt được phần thưởng đó.

Phần thưởng: Khi nhận được phần thưởng, não bộ giải phóng một lượng lớn dopamine.

Học hỏi: Não bộ ghi nhớ lại hành động đã thực hiện và kết nối nó với cảm giác vui sướng, tạo động lực để lặp lại hành động đó trong tương lai.

Thiết bị thông minh: Cả cơ hội và thách thức

Thiết bị thông minh như điện thoại, máy tính bảng là những công cụ học tập hữu ích. Chúng cung cấp cho chúng ta một kho tàng kiến thức khổng lồ và các ứng dụng học tập đa dạng. Tuy nhiên, nếu không sử dụng đúng cách, chúng có thể trở thành một "kẻ thù" của việc học tập, là tác nhân khiến “bội thực Dopamine” ngày càng tăng cao.

Thoát khỏi “bội thực Dopamine” – tăng động lực học tập.

Trong học tập, Dopamine đóng vai trò quan trọng liên quan đến động lực và quá trình học tập kích thích – phần thưởng. Nó giúp tăng cường khả năng tập trung và trí nhớ, giúp học sinh học tập hiệu quả hơn. Dopamine liên tục báo hiệu tình hình hiện tại tốt hay có giá trị như thế nào liên quan đến việc nhận được phần thưởng. Thông điệp này giúp mọi người quyết định mức độ nỗ lực để đạt được mục tiêu, đồng thời cho phép bản thân học hỏi từ những sai lầm.

Thực tế, khi Dopamine được kích thích một cách hợp lý thông qua các hoạt động học tập hứng thú, nó giúp tăng cường động lực và hiệu suất học tập. Sử dụng thiết bị thông minh và các ứng dụng giáo dục có thể tạo ra phần thưởng nhỏ, duy trì động lực học tập lâu dài mà không gây "bội thực dopamine".

Kích thích Dopamine dài hạn bằng thiết bị thông minh cho việc học tập.

Để tận dụng tối đa lợi ích của thiết bị thông minh và tránh những tác hại của nó, chúng ta cần xây dựng những thói quen sử dụng thiết bị thông minh lành mạnh. Dưới đây là một số gợi ý:

Tạo lịch học tập: Lên kế hoạch cụ thể cho thời gian học tập và thời gian giải trí. Bạn có thể sử dụng các ứng dụng tạo lịch học như Notion, To-do List.

Sử dụng các ứng dụng hỗ trợ học tập, các AI: Tìm kiếm và sử dụng các ứng dụng giúp bạn học tập hiệu quả hơn. (Quizlet, Copilot AI, Gemini AI, Chat GPT AI,..)

Tự thưởng cho bản thân: Khi hoàn thành một mục tiêu học tập, hãy tự thưởng cho mình bằng một hoạt động mà bạn yêu thích.

Ngoài ra, ở tập thể lớp học, hãy xây dựng mô hình học tập theo tổ. Các nhóm sẽ được thành lập trên Zalo hoặc một nền tảng MXH. Trong quá trình học tập và làm việc, các bạn sẽ chia sẻ, hỗ trợ và thúc đẩy lẫn nhau, cùng nhau xây dựng động lực dựa trên nhu cầu điểm số và ý thức học tập của mỗi người. Ban đầu, các bạn học tốt sẽ làm nhóm trưởng, phân công nhiệm vụ và chia sẻ kiến thức qua Google Sheet. Vai trò của các thành viên sẽ luân phiên thay đổi để rèn luyện kỹ năng thuyết trình và quản lý. Các nhóm sẽ chuẩn bị và hoàn thiện bài thuyết trình, sau đó trình bày trước lớp.

Quá trình trên giúp Dopamine được kích thích qua những trải nghiệm học tập tích cực và cơ chế “phần thưởng” trong não bộ khi đạt được kết quả học tập. GVCN sẽ giám sát hoạt động của các nhóm, tổ chức họp nhóm định kỳ để đánh giá và khen thưởng. GVBM sẽ đánh giá các bài thuyết trình. Việc sử dụng TBTM sẽ giúp tối ưu hóa quá trình học tập và duy trì động lực học sinh.

Tóm lại, Dopamine đóng vai trò quan trọng trong việc học tập. Thiết bị thông minh là công cụ hỗ trợ đắc lực nhưng cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Thay vì lướt vô tội vạ và không có mục tiêu chỉ để kích thích Dopamine ngắn hạn, học sinh nên tận dụng thiết bị thông minh để nghe sách nói, học từ vựng, và đọc các bài viết có giá trị. Việc lên kế hoạch giải trí hợp lý cũng là cần thiết để duy trì động lực học tập lâu dài. Tìm ra các phương pháp học tập hiệu quả, hiểu rõ vòng tròn thưởng và mối liên hệ giữa Dopamine và thiết bị thông minh là điều cần thiết trong xã hội hiện nay.

Uyên Thơ.

Nguồn một số định nghĩa và thông tin:

Bộ Giáo Dục Hoa Kỳ: https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1306506.pdf ( bản dịch)

Bài viết University of Michigan: https://news.umich.edu/DA-new-theory-integrates-its-role-in-learning-motivation/ (bản dịch)

Dopamine và việc học: Hệ thống khen thưởng của não trong giáo dục. https://neurolaunch.com/dopamine-and-learning/ (bản dịch)