Đây là bài dịch thứ ba của mình nằm trong chủ đề về vai trò Bơm sinh học (biotic pump) của rừng đối với hệ sinh thái. Với bài này, chúng ta sẽ thấy rõ hơn vai trò này thông qua tìm hiểu hoạt động điều hòa lượng mưa của rừng Amazon đối với khu vực Nam Mỹ.
Link bài viết gốc:
A flying river? - How the Amazon Forest produces the largest flying river in the world

The flying river produced in the Amazon region doesn’t end up in the sea, like normal rivers do.

www.environment.co.za
Rừng nhiệt đới Amazon được biết đến bởi sự đa dạng sinh học đặc thù và những con sông lớn. Đây là khu rừng nhiệt đới lớn nhất trên thế giới, có diện tích 5 triệu rưỡi km2 trải dài trên 9 quốc gia, trong đó có Brazil, chiếm 60% độ che phủ của rừng. Nó thể hiện sự đa dạng sinh học cao nhất trong số tất cả các khu rừng nhiệt đới trên thế giới. Mười phần trăm các động vật hoang dã mà con người biết đến sống trong rừng nhiệt đới Amazon. Lưu vực sông Amazon cũng là lưu vực thoát nước lớn nhất trên thế giới. Nước chảy qua các con sông ở Amazon tương đương với 20% lượng nước ngọt trên trái đất. Tuy nhiên, cái mà nhiều người không biết đến đó là rừng Amazon tạo ra “dòng sông bay” (a flying river). Hầu hết chúng ta không thể tưởng tượng ra một “dòng sông bay”. Nó vô nghĩa với chúng ta.
Khái niệm về “dòng sông bay” (flying river).
Dòng sông bay là "dòng hơi nước trong khí quyển", được tạo thành từ các khối không khí chứa đầy hơi nước, thường đi kèm với các đám mây và được đẩy bởi gió. Những luồng không khí vô hình này băng qua bầu trời mang theo hơi ẩm từ lưu vực sông Amazon đến vùng phía Trung Tây, Đông Nam và Nam của Brazil. Độ ẩm này, trong điều kiện được hậu thuẫn bởi đợt lạnh từ phía nam Nam Mỹ chẳng hạn, sẽ chuyển thành mưa. Đó là sự vận chuyển một lượng hơi nước khổng lồ bởi các dòng không khí được gọi là sông bay - một thuật ngữ giàu chất thơ dùng để miêu tả một hiện tượng có thật có ảnh hưởng đáng kể đến cuộc sống của những người dân ở Nam Mỹ. Rừng nhiệt đới Amazon hoạt động giống như một máy bơm nước (biotic pump). Nó kéo vào lục địa hơi ẩm do sự bốc hơi nước ở Đại Tây Dương và hơi ẩm này được mang đi bởi những cơn gió “đồng minh”. Khi nó di chuyển vào đất liền, độ ẩm giảm xuống bởi cơn mưa trút xuống rừng. Cây cối dưới cái nắng nhiệt đới bị thoát hơi nước và chính là rừng đã trả lại nước mưa cho khí quyển dưới dạng hơi nước. Bằng cách này, không khí luôn được làm ẩm, tiếp tục được vận chuyển về phía tây (Thái Bình Dương) để rồi lại rơi xuống dưới dạng mưa sau đó. Như đã nói, dòng sông bay chạy về phía Thái Bình Dương. Vậy thì, tất cả nước ngọt đó cuối cùng sẽ đổ xuống biển và không có ích lợi gì cho con người, phải không? Không.
Một dòng sông không kết thúc ở biển
Dòng sông bay được tạo ra ở vùng Amazon không kết thúc ra biển như những con sông bình thường mà do một rào cản tự nhiên do dãy Andes tạo thành. Khi các con sông bay bị đẩy về phía tây gặp dãy Andes, nó sẽ trút mưa một phần ở sườn đông của dãy núi, tạo thành đầu nguồn cho các con sông trong hệ thống sông Amazon. Tuy nhiên, bị cản bởi đỉnh núi cao 4km, những con sông bay vẫn mang hơi nước, tạo thành khúc cua và bắt đầu đi về phía nam theo hướng các vùng phía Trung Tây, Đông Nam và Nam của Brazil và các quốc gia lân cận. Do có dãy núi Andes, các khu vực rộng lớn của Brazil, Argentina và Paraguay được cung cấp một chế độ mưa có vai trò rất quan trọng đối với cuộc sống, nông nghiệp và năng lượng của những người dân ở các quốc gia này.
Một dòng sông đang gặp nguy hiểm
Việc thay thế rừng bằng nông nghiệp hoặc đồng cỏ có liên quan đến những thay đổi đáng kể về khí hậu ở Nam Mỹ. Các nhà khoa học dự đoán rằng việc phá rừng Amazon để khai thác gỗ và làm nông nghiệp có thể làm giảm chế độ mưa ở các khu vực khác. Nếu không có dòng sông bay, phần lớn miền nam Brazil sẽ thành sa mạc khô cằn. Hơn nữa, sự gia tăng hoạt động nông nghiệp vào rừng Amazon có thể dẫn đến tác động tiêu cực cho chính ngành này do lượng mưa giảm vốn là yếu tố cần thiết cho nông nghiệp. Luật pháp Brazil có một loạt các quy định về môi trường nhằm giảm nạn phá rừng ở một số quần xã sinh vật ở nước này. Tuy nhiên, thật không may, việc thanh tra của chính phủ ở khu vực Amazon thường không hiệu quả do một vài lý do.