Đọc sách - Hành trình đi tìm nhân dạng của chính mình

17 tuổi tôi mải mê theo chân Conan đi tìm nhân dạng cho những bóng đen tội phạm. 27 tuổi tôi mới bắt đầu hành trình đi tìm nhân dạng của chính mình sau mỗi trang sách.

Nếu có một điều mà tôi cảm thấy hối tiếc nhất trong 30 năm sống vật vờ và kém cỏi của mình - thì đó là tôi đã biết đến sách quá muộn. Tôi đã "ngo ngoe" trong cái vỏ kén của mình quá lâu để biết rằng mình vốn chỉ là một con nhộng chứ không phải con bướm.

Những năm 17 tuổi, tôi mải mê với những hình vẽ trong manga và theo chân Conan để tìm nhân dạng cho những bóng đen đáng sợ. Năm 20 tuổi, tôi đắm mình trong những trang ngôn tình thấm đẫm những mộng mơ, viển vông và có chút đồi trụy. Năm 25 tuổi tôi bắt đầu chập chững với những cuốn sách đầu đời là sách văn học và chuyên ngành. Năm 27 tuổi tôi bắt đầu coi việc đọc sách là cần thiết để phát triển bản thân và cố ép mình đọc thật nhiều sách. Năm 30 tuổi - tôi coi sách là một phần không thể thiếu của cuộc sống và để tìm quên. Năm 31 tuổi tôi coi sách là cuộc sống và đọc để đi tìm nhân dạng của chính mình. Năm 31 tuổi tôi nhận ra đằng sau mỗi trang sách tôi thấy một "tôi" đầy khuyết điểm và những ngây thơ tội lỗi.

Sự đọc của tôi chia thành 3 giai đoạn. Giai đoạn đầu đọc để giải trí, giai đoạn 2 đọc để học hỏi, giai đoạn 3 đọc để hiểu mình. Tôi không chê trách tôi của giai đoạn 1 và 2, tôi chỉ hối tiếc vì đã để nó chiếm mất quá nhiều thời gian trong cuộc đời và giai đoạn 3 đã đến với tôi không thể sớm hơn.

Việc đọc sách giờ đây đối với tôi như ăn cơm, một ngày không đọc tôi cảm thấy đói khát đến rã rời và tâm trí dường như quá mệt mỏi. Có những lúc tôi đã bước vội chân mình chỉ để đến công ty sớm hơn và được ngấu nghiến trang sách còn dở dang. Cũng có lúc tôi thèm sách đến độ ngồi bệt xuống một chân cột đèn điện bên vệ đường, mặc tiếng còi xe qua lại và dòng người vội vã chỉ để đọc vài trang sách trong lúc chờ bạn bè. Khi có sách, tôi cảm thấy tôi có một lớp áo giáp dày dạn ngăn trở tôi với dòng lưu chuyển vội vã của cuộc sống - chỉ còn mình tôi và sách tồn tại giữa cuộc sống bon chen giữa thành phố này.

Đã có quá nhiều những lời khuyên về việc đọc sách - để hiểu biết hơn, để nhìn thế giới rộng lớn hơn, để trau dồi kỹ năng, chuyên môn và hiểu biết. Tôi không phủ nhận những lợi ích đó của sách. Nhưng tôi muốn khẳng định một lợi ích sâu xa nhưng rất quan trọng của sách mà chính bạn có thể trải nghiệm - Đọc sách để hiểu mình.

Lợi ích này không dễ nhận ra - tôi nghĩ nó liên quan đến tâm thế của người khi đọc sách. Bởi nếu bạn đọc chỉ để đọc - bạn như một cái thùng tiếp nhận thông tin, thấy thông tin nào ích lợi bạn sẽ lưu lại, thông tin nào không bạn sẽ bỏ đi. Hoặc bạn đọc để học - bạn sẽ xét tính đúng sai của nó. Đúng thì bạn áp dụng, sai thì bạn bác bỏ. Hay bạn đọc để biết - bạn sẽ cố gắng lưu nhớ các thông tin, dữ kiện - nhớ được bao nhiêu và bao lâu thì bạn không chắc. Hay bạn đọc để áp dụng - bạn xét tính thực tiễn của nó và áp dụng nó vào hành vi/lối sống/công việc. Nhưng còn một cấp bậc nữa khi đọc - đọc để ngẫm. Không phải đọc bất cứ trang sách nào bạn cũng phải nghiền ngẫm từng câu chữ, hay đọc nhân vật nào bạn cũng phải thấu hiểu họ.

Ví dụ khi đọc Cuộc phiêu lưu của Augie March của Saul Bellow - tôi như đọc sự xốc nổi và tùy hứng của mình những năm 22 tuổi. Hay đọc Cây cam ngọt của tôi - tôi thấy tôi của những thời thơ ấu với những người bạn là chú chó, là cái cây. Kể cả khi đọc những cuốn sách về Khoa học, lịch sử hay nghiên cứu về con người - tôi cũng nhận thấy cái tôi rất "con người" trong mình. Ví như trước giờ tôi vẫn tự coi mình là một thực thể tách khỏi đám đông, tôi rất tử tế và cũng rất văn minh. Rồi khi đọc Người bán hàng giỏi nhất thế giới :), tôi thấy mình chỉ đáng xách dép cho Hafid khi nói về lòng tử tế.

Hay khi đọc Người thầy thuốc và Suối nguồn, theo dõi hành trình của Roak cùng Rob - vừa khâm phục sự kiên trì, nghị lực cùng kiên định của họ vừa nhận ra mình là kẻ hời hợt và thiếu kiên định đến chừng nào.

Những nhận thức về bản thân mà tôi nhận thấy được sau mỗi trang sách không quá mới mẻ trong suy nghĩ của bản thân. Bởi tôi vẫn biết mình tệ, nhưng chỉ là biết vậy cho qua. Nhưng nhờ trang sách, tôi như được nhìn vào một tấm gương phản chiếu mình thay vì nhìn vào một tấm hình chụp tôi ở mỗi góc cạnh. Trước khi đọc sách, tôi nhận thấy mình trong trạng thái "tĩnh". Sau khi đọc sách, tôi nhận thức mình trong trạng thái "động". Điều đó có nghĩa là tôi sẽ không còn là tôi trong tấm hình, mà tôi sẽ thay đổi và có sự biến chuyển nào đó.

Trước đây tôi rất nghèo - giờ tôi vẫn thế nhưng tôi trong cái nghèo ở trước đây và ở hiện tại rất khác nhau. Trước đây tôi nghèo trong vô tư lự. Tôi nghèo một cách lãng tử, sống một cách vô ưu và vô trách nhiệm với bản thân. Tôi nghèo mà không nhận thức được mình nghèo đến mức độ nào - cả về vật chất và tinh thần.

Tôi ở hiện tại, vẫn nghèo - lương tháng không quá chục triệu, nhưng tôi đã nhận thức rất rõ cái nghèo trong tiền bạc, trong tri thức và kỹ năng chuyên môn của mình nhờ sách. Trước đây, tôi lờ đi cái tự ti về cái nghèo của mình để ra cái vẻ thanh cao của một kẻ nghèo tiền bạc nhưng giàu mộng mơ. Giờ đây, tôi đối diện với cái tự ti vì nghèo của mình và đạp cái vẻ thanh cao ngu ngốc của mình xuống dưới chân để không ngừng kiếm tìm những cơ hội nhằm ngoi mình lên khỏi vũng lầy ngu ngốk :)).

Tôi của trước đây sống rất cảm xúc - yêu là yêu, ghét là ghét. Yêu là phải nói, ghét là phải né, cáu thì gắt mà bực thì bất cần. Nhưng nhờ có những trang sách, tôi thấy mình tĩnh tâm hơn. Bởi tôi thấy được một tôi cáu giận có thể mang tới hậu quả như thế nào trong "Trí tuệ cảm xúc". Cũng có thể do thói quen đọc sách của bản thân - vừa đọc vừa liên tưởng nó gắn với cuộc sống thực tế của bản thân và góc nhìn của bản thân nên tôi luôn Tìm được mình trong mỗi trang sách. Nhiều lúc tôi nhận thấy mình có thể tu thành chính quả khi đọc sách được. Bởi tôi nhận thấy mình có thể tách biệt được cái tôi của mình ra khỏi suy nghĩ, cảm xúc cá nhân. Ví như chuyện xử lý tình huống với khách hàng. Tôi vốn là một nhân viên bán hàng bán thời gian. Công việc của tôi tiếp xúc với rất nhiều khách hàng khác nhau. Và tất nhiên, câu chuyện muôn thở không thể nào tránh khỏi đó là gặp gỡ những khách hàng rất trời ơi đất hỡi. Nếu tôi của trước kia, chắc chắn tôi sẽ rất buồn và bức xúc khi gặp một khách hàng thiếu văn minh. Nhưng tôi giờ đây đã có thể tách được cảm xúc của mình ra khỏi bản thân - bằng cách đó tôi để mình thôi ảnh hưởng bởi họ và trải qua tình huống khó xử với họ một cách êm đềm. Và tất cả những điều đó đều nhờ sách.

Tôi nhận thấy mình có một cách đọc rất khác với mọi người. Chính thế nên những suy nghĩ mà tôi nhận thức được sau mỗi cuốn sách luôn đi theo một hướng rất cá biệt với các review chung trên mạng. Nhận thấy nó cũng mang lại những lợi ích tích cực nên muốn chia sẻ với các bạn một vài thói quen khi đọc sách của mình:

- Đừng chỉ đọc nội dung, hãy học cả ngôn từ. Đọc Hemingway tôi đã thầm khâm phục biết bao cái cách mà ông Mô tả, so sánh, ẩn dụ. Nghệ thuận dụng ngôn đỉnh của chóp. Khi đọc cả ngôn từ, bạn sẽ nhận thấy được ngoài ý nghĩa về mặt nội dung, ngôn từ cũng có tác động sâu sắc đến cái cách bạn viết - nếu bạn theo nghiệp nội dung. Hoặc giúp bạn tư duy ngôn từ tốt hơn mỗi khi nói hay trình bày.

- Đừng ngần ngại lưu lại những gì đẹp đẽ. Tôi có một thói quen là rất hay ghi lại những câu nói hay trong sách. Những câu nói hay của tôi bao gồm hay cả về mặt ý nghĩa và ngôn từ. Có khi tôi chép lại cả một đoạn văn chỉ bởi cái cách mà tác giả mô tả về nhân vật và sự việc quá đỗi hiện thực với những tính từ tuyệt mỹ và trần trụi.

- Thêm một vài góc nhìn của bản thân. Không chỉ lưu lại những câu nói hay trong sách, tôi rất hay ghi ra những góc nhìn của bản thân sau khi đọc các tình tiết/sự việc hay nhân vật trong sách. Suy nghĩ theo hướng rút ra kết luận hoặc phản biện lại ý sách nói là cách để tôi nhận thức mình cũng như có những góc nhìn đa chiều hơn về ý nghĩa của cuốn sách.

- Không phải cuốn sách nào hay cũng phù hợp với bạn. Tôi không có quá nhiều thể loại sách ưa thích. Ví như tôi không thể đọc được sách Self help. Tôi không bài xích nó nhưng tôi nhận thấy mình không thể tìm được gì sau những câu nói dạy đời và sáo rỗng. Tuy nhiên tôi lại thấy mình được "self help" rất nhiều trong các cuốn sách tiểu thuyết văn chương. Trong đó có vô vàn những câu chuyện dạy tôi trưởng thành hơn và hoàn thiện bản thân hơn thay vì đọc những gạch đầu dòng mà sách Self hepl chỉ ra. Tôi cũng không thể đọc được các cuốn sách nghiên cứu về tâm lý. Bởi lượng thông tin của chúng quá nặng - tôi đã từng thử với một cuốn sách "Tư duy nhanh và chậm" và tôi đã đọc 30 trang sách ấy mà không thể vào đầu dù chỉ một chữ. Lúc đó tôi nhận thấy mình chưa đủ trình để thẩm cuốn sách ấy - mặc dù nhận được rất nhiều recom rằng nên đọc nhưng tôi vẫn ngừng lại.

- Đọc sách để nuôi dưỡng tâm hồn: Sách là suối nguồn tri thức, nhưng sách cũng là dòng chảy của tâm hồn. Đọc sách không chỉ để biết, hiểu, nghĩ mà mình nhận thấy sách còn nuôi dưỡng tâm hồn của mỗi người trở nên giàu cảm xúc hơn, cảm nhận về mọi vật tinh tế hơn với các góc nhìn đa chiều hơn. Vậy nên khi chọn sách bạn có thể đọc một cuốn sách để mộng mơ, để êm đềm, để bình yên hoặc để vui cười, để yêu thương, để không gì cả.

- Đừng ngần ngại đọc sách mọi lúc mọi nơi. Trước kia mình cảm thấy rất ngại đọc sách trước đám đông chúi mặt vào màn hình điện thoại. Bởi như kiểu ra cái vẻ ta đây tri thức. Vậy nên mình cũng theo đám đông cầm điện thoại và lướt. Hoặc mình không dám đọc sách ở những nơi không phù hợp. Nhưng giờ đây, mình đọc sách mọi lúc mọi nơi. Bởi thế giới khi có sách tuyệt vời gấp vạn lần thế giới có mình và nhiều người. Mình chẳng ngần ngại ngồi bệt xuống vỉa hè dưới ánh đèn vàng vọt của thành phố đọc sách, cũng không ngại việc vừa đi vừa đọc. Bạn cũng vậy, bởi ánh nhìn của người khác có quan trọng gì bằng việc bạn soi mình trong các trang sách chứ.

Những mong rằng tôi sẽ duy trì niềm yêu sách như người Việt yêu cơm này đến mãi mãi. Và mong rằng bài viết này có thể truyền cho bạn một sự tò mò về sách để thúc đẩy bạn cầm lên tay một cuốn sách bất kỳ hoặc oder ngay một cuốn sách bất kỳ cho mình.