Một mùa thi nữa lại tới. Sôi nổi nhất chắc chắn là môn ngữ văn, vì không giống như các môn khác, món chính luôn là một bí ẩn cho đến khi phát đề. Học để thi văn thì có mấy tác phẩm, song mệt ở chỗ nó dài và dai. Do vậy các sĩ tử muốn ôm tủ vài bài thôi. Vài ở đây có thể là ba, bốn; hay cô nào đêm mơ đề về rồi chỉ học một bài, là chuyện bình thường.
Đấy là ở trong trường. Ngoài phố, hay đúng hơn là trên mạng, nhiều ma cũ, tức các anh chị đã trải qua kỳ thi này, tỏ ra rất háo hức. Như thường, họ sẽ tham gia… đoán đề. Đoán cho vui, chứ chẳng ai nghĩ mình sẽ trở thành nhà tiên tri, ấy cũng có nhân vật lên trang nhất vì đoán trúng phóc mấy năm liền. Năm ngoái là Đen Vâu. Năm nay Đen phải nhường cho một nhân vật khác là Kaito Kid.
Kaito Kid là một nhân vật hư cấu; nhưng Kaito Kid ở đây là thật, biết xài Facebook và viết tiếng Việt. Kaito Kid nổi tiếng vì đã đoán trúng đề ba năm 2022, 2021, 2020. Nhiều người còn bông đùa rằng tiếng tăm của Kid đã vượt khỏi ranh giới của mạng xã hội, lọt vào tai Bộ. Có lẽ hiện tượng mạng này không phải do cán bộ nào rách việc, mà là một sự ngẫu nhiên thú vị.
Chúng ta hoàn toàn có thể đồ rằng đề thi sẽ quanh quẩn ở trên dưới 8 tác phẩm trọng tâm. (Phần đếm này dành cho bạn đọc, không cần cụ thể lắm.) Nói là trọng tâm vì các trường dạy rất kỹ. Thậm chí đã thành sinh viên vẫn nhớ lời cô giáo như mới ngày hôm qua.
Theo toán học mà nói, nếu Kaito Kid, hoặc bạn và tôi, hoặc bất kỳ ai nhắm mắt chọn bừa, khả năng đúng là 1/8. Dĩ nhiên, chúng ta không cần tí thông tin gì ngoài tên các tác phẩm, và cũng chẳng buồn nhớ đề thi năm ngoái ra sao.
Khả năng chọn-bừa-nhưng-đúng trong ba năm liền là 1/8 * 1/8 * 1/8 = 1/512, dưới 0.2% một chút. Nhưng không chỉ có mỗi Kaito Kid đoán đề, mà như đã nói, còn hàng vạn con người ham vui khác cũng tham gia. Trong số ấy, nếu bốc ra 10000 người, sẽ có khoảng 20 người làm được như Kid. Áp dụng thêm nguyên lí “không ra đề năm ngoái,” con số này sẽ còn nhiều hơn.
Đây là một ví dụ của luật số lớn. Cho khả năng thực hiện thành công một việc là P và ta làm việc đó N lần, thì số lần thực hiện thành công xấp xỉ NP nếu N đủ lớn. Ở trên P = 1/512 và N = 10000. Bằng luật số lớn, chúng ta có thể giải thích được rất nhiều hiện tượng hiếm thấy trong cuộc sống, như trúng vé số. Hay trò cờ bạc, nhà cái chỉ cần xác suất thắng hơn 50% ở mỗi ván, cho dù nhỏ, thì chơi lâu họ chắc chắn là người lãi.
Quay lại chuyện đoán đề. Có thể Kaito Kid sẵn có một lượng người theo dõi nên đã trở thành nhân vật chính của mùa thi này, chứ không phải vì một lý do gì bí hiểm cả. Nếu bảo tất cả các cháu mẫu giáo ở Hà Nội, mỗi cháu bốc ba đề cho ba năm tới, thì khéo chúng ta sẽ có vài nhà tiên tri đại tài ngồi vắt vẻo trên… ghế trường tiểu học.