[Dịch] - Nhật ký triết học của Marcus Aurelius

Lời tựa:

Thực sự mình đã khá vui đợt nghe nói bản tiếng Việt "Suy tưởng" của dịch giả Tiết Hùng Thái được phát hành, và còn giới thiệu với khá nhiều bạn trên Động. Vậy nên khi chính bản thân được đọc bản tiếng Việt ấy tự nhiên thấy có lỗi với các bạn quá, không chỉ vì bản dịch khá trúc trắc, mà quan trọng hơn là nó không làm bật lên được cái yếu tố tinh thần, thứ với mình là viên ngọc quý nhất trong cả tác phẩm. Chỉ khi ngồi lại và ngẫm, và cảm nhận cái quyết tâm, sự nghiêm túc của một vị hoàng đế La Mã trong việc rèn luyện triết, và hướng tới trở thành một con người theo đúng nghĩa "con người" - thì mình nghĩ bạn mới hiểu được con đường ý nghĩa và vinh quang này công bằng với tất cả mọi người.

Điểm quan trọng thứ hai: đây hoàn toàn là những lời tự nhủ, tự ngẫm, tự viết cho bản thân của Marcus, và ông hoàn toàn không có ý định để lại cho hậu thế. Thậm chí ông còn nhờ những người xung quanh mình đốt nó đi (lý do được nhiều người đoán là vì ông ngượng khi bản thân vẫn cần những lời tự nhủ ấy mới có thể sống tốt). Vậy nên mình tin bản dịch cũng phải cố gắng bỏ qua được tính giáo điều như thể Marcus đang nói hay viết cho người đọc, vì chỉ như thế chúng ta mới có thể thấm được những lời tự nhủ này mà thôi.

Vì những lý do đó, thôi thì lại 'nhấc mông lên và dấn bước' vào một hành trình dài, với cuốn nền tảng thứ hai của Stoicism.

Rất mong mọi người sẽ tiếp tục đón nhận, ủng hộ và góp ý cho mình nhé!

Andy Lương

Quyển 6 (4)

45. Bất cứ thứ gì xảy đến với ta đều là để tốt cho thế giới. Điều đó là đủ. Nhưng nếu nhìn kỹ hơn ta sẽ dần nhận ra một điều khác nữa: bất cứ thứ gì xảy đến với một người đều là để tốt cho những người khác (tốt theo nghĩa thông thường - như cách mọi người định nghĩa nó).

46. Như cách mà trường đấu và những màn biểu diễn khác làm ta chán ngán - ta đã chứng kiến tất cả trước đây - và sự lặp đi lặp lại làm những dây thần kinh của ta khó chịu, thì cuộc đời cũng thế. Cũng những sự việc ấy, những nguyên nhân ấy, ở mọi nơi mọi phía.

Còn kéo dài bao lâu nữa?

47. Hãy luôn ghi nhớ điều này trong tâm trí: rằng mọi dạng người đều (đã và sẽ) chết - ở mọi ngành nghề, từ mọi quốc gia. Hãy đi theo cái suy nghĩ ấy về tận Philistion, Phoebus, và Origanion. Và mở rộng nó cho mọi loài.

Chúng ta cũng sẽ phải đi đến kết thúc ấy, nơi mà tất cả bọn họ đều đã đi qua:

những con người giỏi hùng biện và thông thái - Heraclitus, Pythagoras, Socrates ...

những anh hùng thời xa xưa, những chiến binh và nhà vua theo sau họ

Eudoxus, Hipparchus, Archimedes

những người sáng dạ, rộng lượng, chăm chỉ, khôn khéo, hay vị kỷ

và thậm chí cả Menippus và những người cùng trang lứa, những người đã cười vào những công việc kinh doanh mong manh và ngắn ngủi

Tất cả đều đã ở dưới đất từ rất lâu rồi

Và điều đó có gì hại cho họ hay không? Hay những người bao quanh họ - những người mà ngay cả tên tuổi chúng ta cũng không hay biết?

Chỉ có một điều duy nhất là có giá trị: sống cuộc đời này một cách đúng đắn và trung thực. Và kiên nhẫn, khoan dung với những người không thể làm điều đó.

48. Khi ta cần sự khích lệ, hãy nghĩ đến phẩm cách của những người xung quanh ta: nghị lực của người này, sự giản dị của người kia, hay sự rộng lượng của người khác, và những thứ tương tự. Không gì có thể mang tính khích lệ hơn là nhận ra những phẩm cách trong chính những con người quanh ta, khi chúng như tưới mát cho ta.

Thật tốt nếu có thể giữ suy nghĩ ấy trong tâm trí.

49. Việc ta chỉ nặng x hay y cân mà không phải 300 cân chẳng làm ta bận tâm. Vậy tại sao việc ta chỉ có x hay y năm sống trên đời lại khiến ta bận lòng? Ta chấp nhận một giới hạn với cơ thể mình. Hãy chấp nhận giới hạn với thời gian theo cách tương tự như vậy.

50. Hãy nỗ lực hết mình để thuyết phục họ. Nhưng hãy có bản lĩnh để hành động độc lập, nếu công lý đòi hỏi điều đó ở ta. Nếu gặp phải sức mạnh quá lớn, thì hãy lùi lại và chấp nhận trong bình thản. Dùng chính việc thối lui ấy để luyện tập những phẩm cách khác.

Hãy nhớ rằng nỗ lực của ta cũng vẫn phải phụ thuộc vào hoàn cảnh cụ thể; và đừng nhắm tới những điều không thể.

Vậy phải hướng tới điều gì?

Sự cố gắng của chính mình. Và ta đã thành công. Điều mà ta đặt ra để làm đã được hoàn thành.

51. Tham danh vọng nghĩa là gắn hạnh phúc của đời ta với những gì người khác nói hay làm

Đam mê lạc thú nghĩa là gắn nó với những thứ xảy đến với mình

Sự phán xét sáng suốt là gắn hạnh phúc của đời ta với hành động của chính mình

52. Ta đâu cần phải biến điều này thành một điều gì đó khác. Nó chẳng làm ta phiền lòng. Những thứ bên ngoài, chính chúng thì không thể định hình quyết định của ta.

53. Luyện cho mình có thể thực sự lắng nghe những gì người khác nói. Và hãy cố gắng đi vào trong tâm trí họ.

54. Thứ gì gây hại cho tổ ong thì cũng gây hại cho những con ong

55. Nếu thuỷ thủ đoàn cự lại thuyền trưởng, hay bệnh nhân cự lại bác sĩ, thì họ sẽ thừa nhận thẩm quyền của ai đây? Khi đó, làm thế nào để hành khách được an toàn, hay bệnh nhân được khoẻ mạnh?

56. Tất cả những người đã đến với thế giới này cùng ta và đã rời bỏ nó.

57. Mật ong sẽ đắng với những người bị bệnh vàng da. Còn những người bị dại lại sợ nước. Và ý niệm về cái đẹp của trẻ con là một quả bóng. Vậy tại sao điều đó có thể làm ta xáo trộn? Không lẽ ta nghĩ rằng những tin tưởng, suy nghĩ sai lầm lại ít nguy hại hơn việc cảm nhận mật là đắng hay chó dại?

58. Không ai có thể ngăn ta khỏi việc sống như bản chất tự nhiên của ta đòi hỏi. Và.không gì có thể xảy đến với ta trong đời mà lại không phải là sự đòi hỏi của tự nhiên.

59. Những người mà họ muốn chiếm được cảm tình, và kết quả, và những thứ họ làm trong quá trình lấy lòng ấy. Mọi thứ sẽ bị rửa trôi bởi thời gian nhanh đến thế nào? Thời gian đã xoá nhoà quá khứ một cách chóng vánh đến thế nào.