Trước khi đi sâu vào chủ đề chính, mình có đôi dòng muốn nêu quan điểm về Self Help, mình đã có một góc nhìn khác, thành thật mà nói thì trước đây mình cũng có những định kiến không mấy thiện cảm với thể loại này vì những lời khuyên thường chung chung, đơn giản, và chủ yếu được viết ra để kiếm tiền từ nhu cầu cải thiện bản thân của mọi người. Làm một số "mọt sách" khi thấy 2 từ đó là "dị ứng" và phán xét, nên mình để tiêu đề này kkk. Bên cạnh đó, những cuốn sách được viết với tâm huyết thực sự đã giúp hàng triệu người có được động lực, hướng đi, và thậm chí là thay đổi cuộc sống (trong đó có mình). Điều này làm mình suy nghĩ, và nhận thấy một nghịch lý: Khi bạn "lên level" và tiếp cận những kiến thức sâu sắc hơn, bạn có thể quay lại và đánh giá thấp chính những cuốn sách từng dẫn dắt mình lúc ban đầu và đôi khi đánh giá những người đang đọc nó (qua cầu rút ván kk). Nhưng nếu nhìn lại sẽ thấy: chúng cũng là những viên gạch đầu tiên xây nền móng cho sự phát triển của bạn. Quan trọng là bạn cần biết chọn lọc và áp dụng hợp lý thay vì đánh đồng tất cả.
"Ai cũng bắt đầu từ đâu đó". Việc chê trách hay phán xét self-help và những người đọc chúng không chỉ thiếu đi sự đồng cảm mà còn vô tình phủ nhận một giai đoạn quan trọng trong hành trình phát triển cá nhân của bất kỳ ai.
Hãy cùng hình dung: nếu bạn là một game thủ chuyên nghiệp hoặc một vận động viên đỉnh cao, liệu bạn có dành thời gian để chế giễu những người mới bắt đầu, những người đang học cách cầm tay chơi game hoặc làm quen với kỹ thuật cơ bản? Hay bạn sẽ động viên họ, chia sẻ kinh nghiệm, và giúp họ từng bước tiến bộ?. "Và thường thì những người hiểu biết, lại là người rất ít chê bai". - Đen
Sách self-help cũng giống như những bài tập cơ bản hoặc chế độ chơi “dễ” trong game, đó là nơi mọi người khởi đầu, tìm hiểu nguyên tắc, và lấy động lực để tiến xa hơn. Khi đọc nhiều hơn, hiểu sâu hơn, bạn có thể chuyển sang những cuốn sách triết học, tâm lý học, hay nghiên cứu chuyên sâu. Nhưng điều này không có nghĩa là bạn nên quay lưng lại và phủ nhận giá trị của những cuốn sách self-help từng giúp ta vượt qua những bỡ ngỡ ban đầu.
Điều đáng tiếc là nhiều người, sau khi đạt được một trình độ kiến thức nhất định, lại mang cái nhìn định kiến và áp đặt với những người đang ở giai đoạn đầu. Họ quên rằng bản thân mình cũng từng bắt đầu từ những bước nhỏ bé, và nếu không có những cuốn sách self-help dễ hiểu, dễ đọc, có lẽ hành trình đó đã khó khăn hơn rất nhiều. Thay vì phán xét, tại sao không chọn cách đồng cảm hơn, thấu hiểu hơn? Tại sao không chia sẻ những kinh nghiệm và góc nhìn sâu sắc để giúp người khác tiến bộ, thay vì dùng lời lẽ làm giảm động lực của họ?
Cuộc sống là một hành trình mà mỗi người đi với tốc độ khác nhau, trên những con đường khác nhau. Sách self-help không phải là đích đến cuối cùng, nhưng nó là tấm bản đồ đầu tiên mà nhiều người cầm trong tay khi họ đang lạc lối. Tại sao không đọc sách triết học hoặc nghiên cứu chuyên sâu luôn mà phải mất thời gian với self-help? Không phải ai cũng có nền tảng hoặc động lực để bắt đầu với những cuốn sách phức tạp. Sách self-help là bước đệm giúp nhiều người xây dựng tư duy tích cực, sau đó họ mới đủ khả năng tiếp cận những nội dung sâu hơn. Việc này giống như học tập hoặc chơi thể thao phải bắt đầu từ cơ bản trước khi nâng cao. Phán xét là quyền tự do ngôn luận, tại sao không được quyền chê sách self-help? Thay vì chỉ trích một cách tiêu cực, tại sao không chọn cách đóng góp để giúp người khác chọn đúng sách và phát triển bản thân tốt hơn?
Nếu self-help tốt như vậy, tại sao nhiều người đọc mãi mà không thay đổi? Điều này giống như việc có người tập thể dục nhưng không giảm cân, vấn đề không nằm ở bài tập mà ở cách họ thực hiện. Đọc sách chỉ là bước đầu, thay đổi thực sự đòi hỏi sự kiên nhẫn và áp dụng. Self-help không phải là phép màu, nhưng nó có thể là công cụ tốt nếu được sử dụng đúng cách.
Self-help dễ dãi, thiếu chiều sâu, không phù hợp với người nghiêm túc. Self-help không phải dành cho mọi người, và điều đó là bình thường. Nhưng với những ai mới bắt đầu, đang tìm kiếm động lực hoặc cách tiếp cận đơn giản, sách self-help là một lựa chọn tốt. Việc nó phù hợp hay không phụ thuộc vào từng giai đoạn phát triển của mỗi người.
Mình đang bênh vực self-help vì mình thích nó? Tôi chỉ cố gắng nhìn nhận nó một cách khách quan, rằng nó có những mặt tích cực và tiêu cực. Quan trọng là chúng ta biết đánh giá và sử dụng chúng sao cho phù hợp với nhu cầu của mình. Nhưng thông điệp là đừng phán xét nếu nó đã là khởi đầu giúp bạn thay đổi cuộc đời. Còn nếu khởi đầu của bạn là triết học thì bạn có quyền chửi tác giả.