Nhìn thấy gì từ đề toán THPT quốc gia 2025 ?

Lời đầu tiên, nội dung bài viết không có ý so sánh độ khó dễ theo kiểu “đề này dễ hơn/khó hơn đề năm 2024, năm 2018…” theo kiểu thượng đẳng thế hệ. Ở góc nhìn của mình, các bé 2k7 thi thì cũng đã thi xong rồi, có tranh luận kiểu đề dễ, khó … hay đòi công bằng thì cũng KHÔNG giải quyết được vấn đề gì cả. Bài viết này sẽ phù hợp cho các bạn 2k8 và các khoá sau, giáo viên giảng dạy, phụ huynh học sinh … Chúng ta rút ra được điều gì để có thể LÀM TỐT HƠN ở các năm sau.

Năm 2025, theo nhiều người hay đùa có thể được coi là năm “thanh lọc” khi một loạt các vấn đề như thực phẩm bẩn, hàng giả, rồi các mô hình kinh doanh cũ, … bị triệt phá hoặc nếu không cũng bị hạn chế. Và ở góc nhìn của mình, kỳ thi này cũng thanh lọc 1 vấn đề nan y từ lâu của giáo dục Việt Nam vấn nạn học tủ - hay còn gọi là học gạo.

Mình đã làm thử bộ đề này với tâm thế là người đi làm, đã không đụng đến toán thi đại học từ lâu và thực sự bộ đề này có nhiều điểm tích cực hơn so với năm mình thi (2018) với 3 phần Trắc nghiệm ABCD – (Đúng/Sai) - và quan trọng nhất: Tự luận (đã quay trở lại).

Chia theo độ khó, trắc nghiệm đúng sai ở mức dễ - dành cho – các bạn chỉ thi để tốt nghiệp cấp 3. Độ khó ở mức vừa ở phần Đúng – Sai do theo cách tính điểm mới (0.1 – 0.25 – 0.5 – 1) ứng với số lượng đúng đáp án của từng câu buộc các bạn phải làm chắc chắn và đúng hết (thì mới lấy đủ điểm). Các câu phân loại được xuất hiện ở 6 câu tự luận (và đây là phần gây tranh cãi nhất đối với đa số các bé 2k7 vừa thi xong). Nhìn chung, về mặt tích cực:

- Việc chia thành 3 phần, trong đó trắc nghiệm nằm ở các câu dễ (để lấy điểm tốt nghiệp), Câu hỏi Đúng sai phải trả lời được hết 4 câu mới lấy điểm tối đa (3 câu cũng chỉ lấy được 0,5/1 điểm) và Tự luận (chứa các câu có tính phân loại) Khiến cho việc Khoanh bừa may rủi – trời độ - yếu tố bị chỉ trích rất nhiều ở các năm trước không còn nữa. Điểm số của bài thi gần như phản ánh chính xác số câu thí sinh làm được.

-  Đề thị năm nay yêu cầu số lượng công thức tối thiểu cần biết ít hơn rất nhiều so với năm mình thi, có thể do chương trình mới, và phần số phức đã bị loại bỏ thay bằng xác suất thống kê. Các bài toán về xác suất thống kê (chứa chủ yếu các câu phân hoá) KHÔNG NHẤT THIẾT cần phải biết các công thức tổ hợp C, chỉnh hợp P… các phép tính cộng trừ, phức tạp hơn trong SGK vẫn có thể giải được BẰNG TAY mà lời giải cũng không dài hơn là bao.

Còn về mặt tiêu cực thì:

- Câu chữ phần tự luận thực sự rất dài và lủng củng gây khó hiểu không cần thiết cho thí sinh. Ví dụ ở câu 4, phần điều kiện 2 cách sắp xếp đôi một khác nhau có thể viết thành “Hai cách xếp giống nhau nếu: (1) mỗi ngăn chứa số sách bằng nhau, (2) thứ tự sách trong mỗi ngăn như nhau.”

Về yếu tố bị tranh cãi nhất “độ khó”, trên góc độ của mình - người đi làm, đã không đụng đến toán thi đại học từ lâu – phải nói thẳng thắn như thế này “Về mặt học thuật, các câu phân loại này không khó, một bạn học sinh cấp 2 hay kể cả người đi làm nếu biết về lý thuyết xác suất thống kê cơ bản thôi cũng có thể làm được”. Để lấy dẫn chứng thì mình sẽ đưa ra hướng lời giải cho các bạn độc giả của Spiderum dễ hiểu ở 1 số câu nhé. Nếu các bạn có thể hiểu được đơn giản thì đa số phần đông mọi người đều có thể có xử lý các bài này. Và theo mình, thực ra cũng không khó lắm =))))

Ở bài toán mật thư: người chơi cần chọn ra 6 số trong tập số liên tục từ 41 – 49 (9 số, 5 số lẻ, 4 số chẵn) để điền vào các ô trong hình tam giác trên sao cho:

-  Mỗi chữ số chỉ được dùng 1 lần

-  Các cạnh của tam giác (A, M, B); (B, N, C); (C, P, A) tạo thành 1 cấp số cộng. Hiểu đơn giản điểm ở giữa là trung bình cộng của 2 đỉnh ví dụ như (41,43,45)/ (40,41,42)/ (40,43,46) …. Etc.

Bạn sẽ nhanh chóng nhận ra chỉ cần chọn ra 3 số ở đỉnh là 3 số giữa các đỉnh sẽ auto được lựa chọn theo do điều kiện ở trên. Vì vậy bài toán từ lựa chọn ra 6 số thực tế giờ chỉ còn phải chọn 3 số tại 3 đỉnh. 3 số này phải thoả mãn các điều kiện sau

-   Cùng chẵn hoặc cùng lẻ để tổng 2 số đầu và cuối là số chẵn thì số ở giữa là trung bình cộng mới là số tự nhiên trong bài được.

-  3 số này không được là 1 cấp số cộng ví dụ như nếu (A, B, C) là (40, 42, 44) thì P và B sẽ trùng nhau cùng số 42 mà mỗi số chỉ được dùng 1 lần.

-  Sau khi lọc từ 5 số lẻ liên tục và 4 số chẵn liên tục thì kết quả cuối cùng chỉ còn 8 bộ số này, (6 bộ lẻ, 2 bộ chẵn)

-  Tiếp theo, sau khi có bộ số thì chúng ta đến với cách lắp. theo thứ tự từ lớn đến nhỏ trong 1 bộ số. ví dụ bộ (47, 43, 41) cho 3 Đỉnh (A, B, C). Số đầu tiên 47 sẽ có cả 3 đỉnh (A, B, C) để lựa chọn, số thứ hai 43 - vì 1 đỉnh đã bị số đầu chọn rồi - chỉ còn 2 lựa chọn. Số cuối cùng sẽ auto được điền vào đỉnh duy nhất còn lại. Số ở 3 cạnh M, N, P sau khi 3 đỉnh đã cố định cũng sẽ auto được lựa chọn luôn =)))). Vậy mỗi bộ số sẽ có 3x2x1 = 6 cách chọn bằng. Vậy 8 bộ số sẽ có 8x6 = 48 cách chọn.

Giờ tìm mẫu 9 số khác nhau cho 6 vị trí A, B, C, D, M, N, P. Làm tuần tự từng vị trí vị trí A có thể chọn 9 số, vị trí B chỉ còn 8 số, vị trí C còn 7 số …. Đến cuối cùng sẽ có 9x8x7x6x5x4 = 60.480 cách chọn.

Số tiền lớn nhất đương nhiên là bán được hết 165 cốc nước chanh và 100 túi khoai tây chiên rồi =)))) Tuy nhiên, phải thêm 1 điều kiện nữa là 2 thực đơn phải là số tự nhiên =))) Lẽ dĩ nhiên.

Bước đầu tiên tính giá của từng cốc nước chanh và từng túi khoai tây chiên. Đặt biến nước chanh là a, đặt biến túi khoai tây chiên là b.

Ta có 2a+b = 35 và 3a+2b = 60. Tính toán ta ra được a = 10, b = 15. Vậy tổng giá thực đơn 165 nước chanh và 100 túi khoai tây chiên bằng 165x10 + 15x100 = 3.150 (nghìn đồng).

Giờ tính biến thực đơn. Gọi thực đơn đầu 35k là X, thực đơn thứ 2 60k là Y

Sử dụng dữ kiện 165 cốc nước chanh, 100 túi khoai tây chiên, ta sẽ có: (2a+b)X+(3a+2b)Y = 165a+ 100b

=> Vậy số tiền lớn nhất mà CLB thu được là 3.150k trong trường hợp bán được 30 suất thực đơn 1 và 35 suất thực đơn 2

Các bài toán khác cũng tương tự, và số công thức – các công cụ cần thiết nhất để học và sử dụng – rất ít. Vậy tại sao, quá nhiều bé kêu “khó”. Mình sẽ đi đến phần tiếp theo, Nguyên nhân khiến phần đông các bé 2k7 không làm được các câu tự luận dù đề không quá khó ngoài các lí do khách quan kiểu đề khó, ít thời gian, áp lực phòng thi … thì có 1 nguyên nhân lớn nhất “trượt tủ” – đây là vấn đề nan y của ngành giáo dục từ rất lâu rồi.

Mô hình học tủ ở môn toán của các lò luyện thi, học thêm thầy cô, … có thể tóm gọn đơn giản luyện các dạng bài toán nhất định thật nhiều lần – đến mức tạo thành 1 dạng phản xạ có điều kiện (Thấy dạng bài quen, áp công thức đã học …). Trên góc độ hiệu quả, mô hình có thể áp dụng được trên quy mô lớn và vẫn duy trì được độ hiệu quả nhất định và quan trọng nhất người học không nhất thiết phải có tố chất vs môn học tốt. Một mô hình nói đơn giản “cần cù bù thông minh”.

Và không phải mỗi thi toán, văn... Ngay cả các chứng chỉ quốc tế về tiếng anh Ielts, Toeic, Toefl… hoặc cả các chứng chỉ quốc tế về các ngành nghề chuyên sâu VD: tài chính CFA, FRM… người Việt Nam mình đều tạo ra được các khoá học tủ tương tự…

1 Ví dụ khác là hồi mình thi số lượng người thi khối C rất ít. Nhưng chỉ trong vài năm ngắn ngủi sau đó. Số lượng thí sinh xét tuyển khối C tăng vọt và phổ điểm cũng duy trì được ở mức cao ở số lượng lớn thí sinh nữa chứ =))). Nếu các lò luyện tủ của Việt Nam không “cao siêu” thì điều này khó mà xảy ra được.

Khách quan mà nói, như 2 mặt của 1 đồng xu. Việc học tủ không hoàn toàn xấu. Nó giảm đi khoảng cách giữa các bạn vốn không có tố chất thiên bẩm cho từng môn học vẫn có thể đạt mức điểm ở mức trung bình khá nếu đủ chăm chỉ. Phương thức này cũng chứng minh được độ hiệu quả trên quy mô lớn…

-  Do bộ não chạy theo kiểu “phản xạ tự nhiên”. Việc tìm tòi, động não ra hướng giải quyết mới gần như không còn động lực. Điều này ảnh hưởng đến cả lúc lớn lên, khi đi làm không phải chỉ là giải quyết các vấn đề đã biết mà còn xử lý được cả các vấn đề mà mình chưa biết nữa.

Không chỉ toán, kể cả 2 môn văn và anh. Mọi thứ đã rất rõ ràng “Thời kỳ học tủ đã kết thúc trong năm thanh lọc 2025”. Các khoá từ 2k8 trở đi sẽ phải đi từ bản chất, hiểu kỹ vấn đề. Bởi giờ đây, việc học tủ không còn hiệu quả nữa và rất rủi ro. Các bé khoá sau cũng đừng tin vào mấy ông thầy hô ôn trúng tủ - đúng ăn may chó ngáp phải ruồi – trên mạng. Vì ai mà biết được đề năm sau của Bộ sẽ ra như thế nào.

Các thầy cô và nhà trường cũng không thể thoát khỏi xu thế này được. Giờ đây, không thể sử dụng công cụ để “mass” đề trên diện rộng nữa. Các em học sinh có tố chất khác nhau thì tốc độ hiểu lý thuyết các môn cũng sẽ khác nhau. Sẽ tốn nhiều thời gian và công sức để đạt được kết quả hơn so với cách làm cũ.

Bản thân các bậc phụ huynh Việt Nam cũng cần nhìn lại: Nên tìm hiểu tố chất của con em mình rồi tập trung đầu tư các mảng mạnh, các mảng yếu thì ở mức cải thiện. Đừng đòi hỏi con em mình như “con nhà người ta” cái gì cũng phải giỏi. Nhân vô thập toàn, chả ai giỏi hết được tất cả mọi thứ cả. Chính kỳ vọng phi lý của rất nhiều phụ huynh đang tiếp tay cho tư duy học tủ đấy.

Quay lại kỳ thi THPT quốc gia, các bé 2k7 không sai khi cảm thấy bị đối xử bất công “học 1 đằng, thi 1 nẻo”. Nó giống như Việt Nam dành 2000 năm chống xâm lược từ Trung Quốc nhưng lần đầu tiên gặp phải thực dân Pháp vậy.

Nhưng nói đi cũng phải nói lại, các câu tự luận đúng là “lệnh tủ” nhưng không đòi hỏi công thức “cao siêu” gì cả mà hoàn toàn có thể tính tay hoặc sử dụng đặt các biến x,y rất cơ bản. Lời giải và độ phức tạp cũng tương đối ngắn dù là tính tay hay sử dụng công thức trong SGK.

Các bé có nền tảng về các môn tự nhiên tốt sẽ ít bị ảnh hưởng hơn, phổ điểm 9 -10 môn toán năm nay cũng sẽ không thấp đâu vì thực chất đề KHÔNG KHÓ. Các bạn có tư duy tốt vẫn có thể làm được hết đề này, và mình cũng có thể dự đoán luôn kiểu đề như thế này sẽ tiếp tục ở các năm sau.