DAVID GINOLA: KẺ LÃNG DU GIỮA HAI CHIỀU YÊU GHÉT

Nếu bóng đá là một cuốn tiểu thuyết, thì David Ginola chắc chắn không phải là nhân vật chính diện hoàn hảo, mà là một "anti-hero" đầy quyến rũ, một kẻ lãng du mang vẻ đẹp của sự dang dở. Người ta nhớ về ông không bắt đầu bằng những con số khô khan, mà bằng một hình ảnh đã trở thành biểu tượng: mái tóc bồng bềnh rẽ gió, khuôn ngực ưỡn cao đầy kiêu hãnh và đôi chân ma thuật nhảy múa trên thảm cỏ nước Anh sương mù.

Ginola là hiện thân của một nghịch lý tàn nhẫn nhưng cũng đầy chất thơ. Ở quê nhà Pháp, ông là một "vết sẹo" chưa bao giờ lành, một tội đồ bị lịch sử ghim chặt vào đêm Paris định mệnh năm 1993. Nhưng chỉ cần vượt qua eo biển Manche, cái tên ấy lại hóa thành thánh thần, thành biểu tượng của cái đẹp thuần khiết mà người Anh tôn sùng trong kỷ nguyên Premier League sơ khai. Cuộc đời bóng đá của Ginola không phải là hành trình sưu tập những chiếc cúp vô tri, mà là cuộc viễn chinh của một nghệ sĩ đi tìm sự thừa nhận, dùng cái đẹp để gột rửa những oan khiên của số phận. Ông là minh chứng sống động nhất cho việc: Đôi khi, để trở thành huyền thoại, người ta không cần phải vô địch thế giới, mà chỉ cần khiến thế giới không thể rời mắt khỏi mình.

Trước khi trở thành một vị thần được tôn thờ ở Anh, David Ginola đã phải "chết" một lần ngay trên mảnh đất quê hương mình.

Đó là đêm ngày 17 tháng 11 năm 1993. Sân Parc des Princes, Paris lạnh lẽo một cách đáng sợ. Tuyển Pháp, với thế hệ vàng của Jean-Pierre Papin, Eric Cantona và Didier Deschamps, đang đứng trước ngưỡng cửa thiên đường: Chỉ cần 1 điểm trước Bulgaria để đến World Cup 1994. Tỷ số là 1-1. Đồng hồ điểm phút 90. Cả nước Pháp nín thở. Định mệnh đã chọn Ginola cho vai diễn bi kịch nhất lịch sử bóng đá Pháp hiện đại. Ông vào sân từ ghế dự bị, mang theo sự kỳ vọng và cả những dự cảm bất an.

Khi bóng đến chân Ginola ở gần cột cờ góc, lý trí của một nền bóng đá thực dụng gào thét: "Giữ bóng lại! Câu giờ! Hãy bảo vệ thành quả!". Một cầu thủ bình thường sẽ che chắn bóng, sẽ nằm sân, sẽ làm mọi thứ xấu xí nhất để thời gian trôi đi. Nhưng Ginola không phải là một cầu thủ bình thường. Ông là một nghệ sĩ, và bi kịch của nghệ sĩ là không thể phản bội lại cái đẹp, ngay cả khi đứng trước vực thẳm. Ông ngước lên và thấy Eric Cantona đang di chuyển. Trong một tích tắc, bản năng tấn công – thứ máu nóng chảy trong huyết quản của El Magnifico đã chiến thắng sự toan tính. Ông tung ra một quả tạt. Một đường cong cầu vồng với ý định kiến tạo một siêu phẩm.

Nhưng quả bóng ấy đã bay quá sâu. Nó không tìm đến chân Cantona, mà rơi vào sự kiểm soát của người Bulgaria. Và rồi, thảm họa ập đến. Một pha phản công chớp nhoáng. Emil Kostadinov sút tung lưới Fabien Barthez. 2-1. Tiếng còi mãn cuộc vang lên như một nhát dao. Nước Pháp sụp đổ. Nếu mọi chuyện chỉ dừng lại ở một sai lầm kỹ thuật, có lẽ Ginola đã được tha thứ. Nhưng điều tồi tệ nhất đến từ chính người thầy của ông. Trong phòng họp báo, HLV Gerard Houllier, với khuôn mặt đỏ gay vì giận dữ, đã thốt ra câu nói tàn nhẫn nhất từng được ghi nhận trong lịch sử bóng đá Pháp:

Câu nói ấy không chỉ là một lời chỉ trích; nó là một bản án tử hình. Houllier đã biến Ginola từ một cầu thủ mắc sai lầm thành một kẻ thù của quốc gia. Truyền thông xâu xé ông, người hâm mộ la ó ông ở bất cứ sân vận động nào tại Pháp. Họ đốt áo ông, gọi ông là "kẻ ám sát giấc mơ". Ginola, khi ấy đang ở độ chín của sự nghiệp, bỗng chốc trở thành kẻ cô độc tột cùng. Ông bị biến thành vật tế thần cho thất bại của cả một hệ thống. Nỗi đau ấy lớn đến mức nó che mờ cả những hào quang rực rỡ mà ông từng có tại PSG nơi ông từng được Johan Cruyff xưng tụng là cầu thủ xuất sắc nhất thế giới. Bị tổn thương sâu sắc và bị chính quê hương ruồng bỏ, Ginola hiểu rằng nước Pháp không còn dung thứ cho sự lãng mạn ngây thơ của ông nữa. Cuộc di cư sang Anh năm 1995 không đơn thuần là chuyển nhượng, đó là một cuộc trốn chạy để tìm lại phẩm giá. Ông ra đi để chứng minh rằng: Ông không phải là tội đồ, ông chỉ là một người đàn ông yêu cái đẹp sai thời điểm.

Tôi luôn tự hỏi, nếu được quay lại giây phút đó ở cột cờ góc, liệu Ginola có chọn giữ bóng lại không? Có lẽ là không. Bởi vì bản chất của cái đẹp đôi khi đi kèm với sự mong manh chết người. Ginola tạt bóng không phải vì ông ngây thơ, mà vì ông không biết cách phản bội lại bản năng tấn công của chính mình.

Xã hội chúng ta thường quá tàn nhẫn với những sai lầm của thiên tài. Chúng ta đòi hỏi nghệ sĩ phải thực dụng như một kế toán viên vào đúng những giây phút quyết định. Sự kiện năm 1993 là một bi kịch, nhưng ở góc độ nào đó, tôi thầm cảm ơn nó. Bởi nếu không có "cú đâm" của Houllier, nếu nước Pháp bao dung hơn, có lẽ thế giới đã không bao giờ được chứng kiến một Ginola rực rỡ và tự do đến thế trên những thảm cỏ nước Anh sau này. Nỗi đau, suy cho cùng, chính là nhiên liệu mạnh mẽ nhất để đốt cháy phượng hoàng.

Để hiểu tại sao nước Anh lại mê đắm Ginola đến thế, ta phải nhìn lại những gì ông đã bỏ lại sau lưng tại Paris Saint-Germain. Trước khi là "người tình" của Premier League, ông đã là "Hoàng tử" của Kinh đô Ánh sáng. Giai đoạn đầu thập niên 90, trong khi màu áo lam của tuyển Pháp mang lại cho ông nỗi đau, thì màu áo Xanh-Đỏ của PSG lại là nơi ông thăng hoa tột đỉnh. Ginola tại PSG là hiện thân của sự thống trị và hào hoa. Ông là kiến trúc sư trưởng cho chức vô địch Ligue 1 năm 1994, cùng với đó là 2 Cúp Quốc gia và 1 Cúp Liên đoàn. Nhưng nước Pháp chật chội không đủ để chứa đựng tài năng của ông.

Cả châu Âu đã phải ngả mũ trước Ginola vào những đêm cúp châu Âu huyền ảo. Chính báo chí Tây Ban Nha, những người vốn khó tính và tôn sùng kỹ thuật đã phải thốt lên biệt danh El Magnifico (Người tráng lệ) sau khi chứng kiến ông hành hạ hàng phòng ngự của Real Madrid và Barcelona. Đến cả "Thánh" Johan Cruyff, người lúc đó đang dẫn dắt Barcelona, cũng không tiếc lời ca ngợi ông là cầu thủ xuất sắc nhất thế giới thời điểm bấy giờ. Một lời khẳng định đanh thép rằng: Tài năng của Ginola đã vượt ra khỏi biên giới của một quốc gia.

Tuy nhiên, nghịch lý tàn nhẫn vẫn đeo bám ông. Dù là "El Magnifico" của Paris, nhưng với truyền thông Pháp, ông vẫn là kẻ tội đồ của đêm Bulgaria. Sự thù địch dai dẳng ấy đã đẩy ông đến quyết định bước ngoặt: Rời bỏ hào quang tại Paris để đến với sương mù nước Anh.

Năm 1995, David Ginola đặt chân đến Newcastle United với giá 2,5 triệu bảng – một con số khiêm tốn so với những gì ông sắp mang lại cho Premier League. Ông đến vùng Đông Bắc nước Anh, nơi bầu trời thường xám xịt màu công nghiệp, nhưng trái tim người hâm mộ lại rực lửa đam mê. Và chính tại thánh đường St James' Park, "kẻ tội đồ" của nước Pháp đã tìm thấy thiên đường của riêng mình.

Dưới bàn tay của Kevin Keegan, một huấn luyện viên tôn sùng bóng đá tấn công đến mức cực đoan và nhờ đó Ginola như cá gặp nước. Ông trở thành hạt nhân, là linh hồn của tập thể được mệnh danh là The Entertainers. Cái tên ấy không mang hàm ý giễu cợt, mà là sự tôn vinh tuyệt đối dành cho một đội bóng coi việc cống hiến quan trọng hơn cả tỉ số. Ở hành lang cánh trái, Ginola không chạy, ông khiêu vũ. Với mái tóc bồng bềnh đặc trưng và lối chơi đầy ma thuật, ông biến những hậu vệ lực lưỡng của giải Ngoại hạng thành những gã khờ vụng về. Mỗi khi bóng dính vào chân Ginola, khán đài St James' Park lại nín thở chờ đợi một phép màu. Ông không chỉ đá bóng để giành chiến thắng; ông đá để quyến rũ khán giả.

Cùng với Newcastle, ông đã tạo nên cuộc đua vô địch kịch tính nhất lịch sử với Manchester United (mùa 1995-1996 và 1996-1997). Dù cả hai lần đều ngậm ngùi về nhì sau khi đánh rơi khoảng cách 12 điểm, nhưng Ginola không thất bại. Ông đã mang đến cho những người thợ mỏ vùng Đông Bắc nước Anh thứ mà họ khao khát hơn cả chiến thắng: Niềm vui và Lòng kiêu hãnh. Ông chứng minh rằng bóng đá đẹp vẫn có chỗ đứng, và một cầu thủ bị quê hương ruồng bỏ vẫn có thể trở thành thánh sống ở một vùng đất khác.

Nhưng nghịch lý thay, chính sự thất bại ấy lại tô điểm thêm cho huyền thoại về Ginola. Nếu Newcastle vô địch, họ chỉ là một nhà vô địch nữa trong lịch sử. Nhưng vì họ thất bại khi đã chơi thứ bóng đá đẹp nhất, cống hiến nhất và ngây thơ nhất, họ trở thành bất tử. Ginola và The Entertainers đã chứng minh rằng: Có những đội bóng sinh ra để nâng cúp, nhưng có những đội bóng sinh ra để được yêu thương. Và ở nước Anh những năm 90 ấy, không ai được yêu thương nhiều như Ginola, biểu tượng của sự tự do và phóng khoáng.

Có một sự thật rằng Newcastle thời ấy là đội bóng 'đáng xem' nhất lịch sử Premier League và Ginola chính là lý do lớn nhất. Xem ông thi đấu, tôi nhận ra một sự thật: Chiến thắng có thể bị lãng quên theo thời gian, nhưng cảm xúc thì không. Người ta có thể quên tỷ số của một trận đấu cụ thể năm 1996, nhưng không ai quên được hình ảnh Ginola vượt qua ba hậu vệ đối phương chỉ bằng những cái lắc hông mềm mại như nước. Trong một thế giới ngày càng thực dụng và toan tính, vẫn còn chỗ cho những gã mộng mơ chơi bóng vì niềm vui thuần khiết. Newcastle không vô địch Ngoại hạng Anh, nhưng Ginola đã vô địch trong trái tim của những người yêu cái đẹp. Đó chẳng phải là một danh hiệu cao quý hơn sao?

Rời bỏ miền Đông Bắc để đến với ánh đèn hoa lệ của London, David Ginola khoác lên mình màu áo trắng của Tottenham Hotspur. Tại đây, ông không còn được bao bọc bởi một tập thể đồng đều như thời Newcastle. Tottenham những năm cuối thập niên 90 là một gã khổng lồ ngủ quên, một đội bóng tầm trung chật vật tìm lại bản sắc. Nhưng chính trên cái nền tranh tối tranh sáng ấy, tài năng của Ginola lại rực rỡ hơn bao giờ hết.

Để hiểu hết tầm vóc của danh hiệu năm 1999, ta phải đặt nó vào bối cảnh lịch sử. Đó là năm của Manchester United. Quỷ đỏ dưới trướng Sir Alex Ferguson là một cỗ xe tăng không thể ngăn cản, càn quét cả châu Âu để giành cú ăn ba thần thánh. Và bên hành lang cánh trái của họ là Ryan Giggs – một cơn cuồng phong thực thụ, người đã tạo ra khoảnh khắc để đời với pha solo vào lưới Arsenal ở bán kết FA Cup. Theo mọi logic thông thường của bóng đá, Cầu thủ xuất sắc nhất năm phải thuộc về một thành viên của đội vô địch. Nếu không phải Roy Keane, thì là Beckham, Dwight Yorke, hoặc chính Ryan Giggs.

Nhưng David Ginola đã đảo lộn mọi quy tắc. Trong khi Giggs được hỗ trợ bởi một dàn vệ tinh đẳng cấp thế giới, được chơi trong một hệ thống vận hành trơn tru như lập trình, thì Ginola phải đơn độc chiến đấu tại Tottenham – một đội bóng chỉ cán đích ở vị trí thứ 11, chật vật và thiếu ổn định. Nhưng chính trong sự thiếu thốn ấy, sự vĩ đại của Ginola mới bùng nổ dữ dội nhất. Ông không chỉ chạy cánh; ông kiến tạo, ông ghi bàn, ông giữ nhịp, và quan trọng nhất: ông mang lại hy vọng. Trong trận tứ kết FA Cup gặp Barnsley, pha đi bóng qua hàng loạt cầu thủ rồi dứt điểm của Ginola được ví như một tác phẩm nghệ thuật, một khoảnh khắc thiên tài cứu rỗi cả một mùa giải u ám của Spurs. Việc Ginola vượt qua Giggs và cả đội hình Man United năm đó để ẵm trọn hai danh hiệu cá nhân cao quý nhất là một sự kiện vô tiền khoáng hậu. Nó là tuyên ngôn của bóng đá Anh thời điểm ấy: Rằng đôi khi, vẻ đẹp cá nhân thuần khiết và khả năng gồng gánh phi thường của một con người còn đáng trân trọng hơn cả những chiếc cúp vô địch. Ginola đã chiến thắng không phải vì ông có nhiều danh hiệu hơn Giggs, mà vì ông đã làm được những điều mà Giggs trong sự bao bọc của Man United không bao giờ phải làm.

Đó là David Ginola. Ông đã làm nên điều không tưởng: Giành cú đúp danh hiệu Cầu thủ xuất sắc nhất năm của PFA do hiệp hội cầu thủ bình chọn và danh hiệu Cầu thủ xuất sắc nhất năm của FWA do hiệp hội nhà báo bình chọn, trong khi đội bóng của ông... chỉ xếp giữa bảng xếp hạng.

Đó là sự thừa nhận tuyệt đối cho một tài năng vượt tầm. Khi Tottenham bế tắc, họ nhìn về phía cánh trái. Khi khán giả chán nản, họ chờ đợi Ginola có bóng. Một mình ông gồng gánh cả niềm kiêu hãnh của "Gà trống", đi bóng qua rừng hậu vệ đối phương, ghi những bàn thắng không tưởng từ những góc sút phi vật lý. Chiếc Cúp Liên đoàn năm đó là phần thưởng hữu hình duy nhất, nhưng chiếc vương miện vô hình mà cả nước Anh đặt lên đầu ông mới là thứ vô giá. Ginola năm 1999 không chỉ chơi bóng, ông "thi triển phép thuật" để biến một tập thể trung bình trở nên đáng xem, đáng sợ và đáng nhớ.

Có một giá trị đặc biệt trong giải thưởng PFA mà Ginola nhận được năm đó: Nó được bầu chọn bởi chính các cầu thủ - những đối thủ trực tiếp trên sân. Hãy tưởng tượng sự nể trọng mà các hậu vệ tại Premier League dành cho ông. Họ là những người trực tiếp đối mặt, bị ông vặn sườn, bị ông vượt qua, và bị ông biến thành những 'gã hề' bất đắc dĩ. Việc họ bỏ phiếu cho Ginola thay vì những nhà vô địch Man United là lời khẳng định hùng hồn nhất: 'Chúng tôi có thể thua Man United về tỉ số, nhưng chúng tôi khiếp sợ và ngưỡng mộ tài năng của gã người Pháp này nhất'.

Ginola tại Tottenham là minh chứng cho thấy: Đôi khi, sự vĩ đại của một cá nhân có thể tỏa sáng rực rỡ đến mức làm lu mờ cả sự tầm thường của hoàn cảnh xung quanh. Ông là đóa hoa hồng nở rộ kiêu hãnh giữa một khu vườn đầy cỏ dại

Tuy nhiên, số phận trêu ngươi Ginola khi ông lại gặp George Graham – một HLV khắc khổ và thực dụng, người coi sự hào hoa của ông là một thứ xa xỉ thừa thãi. Mâu thuẫn nổ ra, và một lần nữa, nghệ sĩ lại phải khăn gói ra đi vì không thỏa hiệp với sự khô khan của chiến thuật.

Năm 2000, ở tuổi 33, Ginola gia nhập Aston Villa. Lúc này, đôi chân đã bớt thanh thoát, tốc độ đã bị thời gian bào mòn, nhưng cái tôi kiêu hãnh thì vẫn nguyên vẹn. Tại Villa Park, ông vẫn kịp để lại những khoảnh khắc thiên tài, nhưng cũng đầy rẫy những xung đột. Đáng nhớ nhất là khi HLV John Gregory công khai chê ông "quá béo" để thi đấu. Đáp lại, ngay sau khi ghi một bàn thắng tuyệt đẹp vào lưới Man City, Ginola lột phăng chiếc áo đấu, gồng mình khoe cơ bắp cuồn cuộn như một vị thần Hy Lạp, ném cái nhìn thách thức về phía băng ghế huấn luyện. Đó là hình ảnh biểu tượng cuối cùng của ông: Một sự phản kháng mạnh mẽ chống lại những định kiến cho rằng ông đã hết thời.

Năm 2002, ông chuyển đến Everton, nhưng lúc này "El Magnifico" chỉ còn là cái bóng của chính mình. Ngoại hạng Anh đang thay đổi, trở nên nhanh hơn, mạnh hơn và tàn nhẫn hơn. Không còn chỗ cho những số 10 cổ điển hay những cầu thủ chạy cánh lười phòng ngự. Tháng 5 năm 2002, David Ginola tuyên bố giải nghệ. Không có lễ chia tay hoành tráng, không có những giọt nước mắt tiếc nuối của cả quốc gia. Nghệ sĩ rời sân khấu một cách lặng lẽ, khép lại hành trình gần hai thập kỷ đi tìm cái đẹp giữa một thế giới bóng đá đang ngày càng công nghiệp hóa.

Bóng đá hiện đại đang ngày càng giống một dây chuyền sản xuất công nghiệp: Chính xác, khoa học, và đề cao tính hiệu quả tuyệt đối. Trong thế giới của những con số thống kê và những hệ thống chiến thuật không tì vết ấy, David Ginola hiện lên như một hoài niệm rực rỡ, một di tích của thời đại mà bóng đá vẫn còn là cuộc chơi của cảm hứng. Di sản của Ginola không nằm trong phòng truyền thống chật chội những chiếc cúp. Nếu đem đếm danh hiệu, ông thua xa những đồng nghiệp cùng thời. Nhưng nếu đếm những lần khiến khán giả phải bật dậy khỏi ghế, những khoảnh khắc khiến trái tim người xem lỗi nhịp vì cái đẹp, Ginola là một vị vua không ngai.

Cuộc đời ông là một bản giao hưởng có nốt trầm bi tráng của đêm Paris 1993, nhưng cũng có nốt cao vút của đêm London 1999 khi ông đánh bại cả vương triều Manchester United. Ông dạy cho chúng ta một bài học sâu sắc: Rằng đôi khi, bị từ chối ở nơi này lại là khởi đầu cho một huyền thoại ở nơi khác. Rằng vết sẹo không làm người ta xấu đi, mà làm người ta mạnh mẽ hơn. David Ginola mãi mãi là El Magnifico, người đàn ông đã chứng minh rằng: Để trở thành bất tử, bạn không nhất thiết phải thắng mọi trận đấu, bạn chỉ cần thắng được trái tim của người hâm mộ. Và với Ginola, ông đã thắng một cách tuyệt đối.