Huyền sử cho rằng, cuốn cổ thư mang tên Dụng binh yếu chỉ này xuất hiện từ thời Lĩnh Nam, giúp các nữ tướng nước ta nhiều lần ngăn bước quân Hán, bại 12 đại tướng, khiến 45 vạn quân tử trận, chấn động Trung Nguyên. Không chỉ thế, theo chiều dài lịch sử, cuốn sách này được các anh hùng Đại Việt sử dụng để làm nên những chiến công vang dội bảo vệ Giang Sơn Xã Tắc.
Thiên tài chắp bút
Người chắp bút cuốn cổ thư này không phải là một nam nhân, mà là một nữ nhân. Bà chính là nữ danh tướng Thánh Thiên thời Hai Bà Trưng (Xem bài: Nữ tướng Thánh Thiên: “Dụng binh như thần, trí dũng thiên phương”).
Theo truyền thuyết, bà vốn là người đĩnh ngộ, học một biết mười; năm lên 9 tuổi tam phần, ngũ điển, lục thao, tam lược đều nắm được; năm 12 tuổi đã có tài văn chương. Theo nhà nghiên cứu Trần Đại Sỹ thì Thánh Thiên võ công không cao, tính tình điềm đạm như một khuê nữ, nhưng bà lại đọc sách rất nhiều.
Thánh Thiên rất ham mê tìm hiểu binh pháp. Những cuốn sách khiến bà say mê nghiên cứu là:
  • “Lục thao” của Khương Tử Nha, đây là cuốn sách về luyện quân, chiến lược, chính lược.
  • “Việt tộc binh pháp” không rõ tác giả, có thể là của Phương chính Hầu Trần Tự Minh, ông tổ của dòng họ Trần, người tổng chỉ huy quân đội dưới thời vua An Dương Vương.
  • “Tôn Tử binh pháp” của Tôn Tử.
  • “Tôn Ngô binh pháp” từ binh thư của Tôn Tử và Ngô Khởi ghép lại mà thành.
Dụng binh yếu chỉ

https://trithucvn.net/wp-content/uploads/2018/06/01-259x300.jpg 259w" sizes="(max-width: 400px) 100vw, 400px">Bản “Binh pháp Tôn Tử” vào thời Càn Long. (Ảnh qua Wikipedia)
Khi Thánh Thiên dựng cờ khởi nghĩa, sau nhiều trận giao tranh với quân Hán, nhận thấy “Tôn Tử binh pháp” và “Tôn Ngô binh pháp” không phù hợp với khí hậu, địa thế Lĩnh Nam, Thánh Thiên đã dùng sở học cùng kinh nghiệm của mình, tham chiếu sách xưa để soạn ra cuốn “Dụng binh yếu chỉ” gồm 36 thiên. Trong đó dạy cách dùng binh.
Thánh Thiên vừa có tài quân sư, vừa có tài dùng binh. Nếu Phương Dung đánh trận Trường An dài trăm dặm, Phật Nguyệt đánh trận hồ Động Đình bảy mươi dặm (Xem bài: Vị nữ tướng nước Nam “một tay nhổ núi Nga Mi, một tay nhổ núi Thái Sơn”), Phùng Vĩnh Hoa đánh trận Tượng Quận ba trăm dặm, thì Thánh Thiên đánh trận Nam Hải trên một diện tích lớn chưa từng có, kéo dài từ Phúc Kiến, qua đảo Hải Nam, đến vịnh Bắc Việt, lan tới Thanh Hóa (Nghi Sơn, Biện Sơn). Ấy là chưa kể trên năm trăm dặm công chúa Trần Quốc đánh lên Trung Nguyên. Tính chung, trận dài tới hai ngàn năm trăm cây số. Có lẽ Nam Hải là trận rộng nhất trong lịch sử Việt Nam.
Dùng “Dụng binh yếu chỉ” được phong “Bình Ngô Đại tướng quân”
Cuối năm 39 SCN, Hai Bà Trưng hiệu triệu tất cả các thủ lĩnh cùng quy tụ về. Thánh Thiên cũng như hàng chục các thủ lĩnh khác kéo quân về dưới cờ của Hai Bà Trưng. Năm 40 SCN, Hai Bà Trưng xuất quân. Đại hội quân sĩ được tổ chức tại Hát Môn, Trưng Trắc lập đàn tráng, cáo lễ với trời đất, tự xưng là Trưng Nữ Vương, rồi chia quân tiến đánh các nơi.
Thánh Thiên nhờ có “Dụng binh yếu chỉ” của mình mà đánh đâu thắng đó, đuổi sạch quân Hán khỏi Giang Sơn, lập được công lớn. Sau khi giành lại Giang Sơn, Thánh Thiên đã chia sẻ “Dụng binh yếu chỉ” của mình cho các tướng, cũng là dùng để thao dợt binh mã chuẩn bị cho các cuộc chiến sau này.
Dụng binh yếu chỉ

https://trithucvn.net/wp-content/uploads/2018/05/den-ngoc-lam-1-300x225.jpg 300w" sizes="(max-width: 500px) 100vw, 500px">Đền Ngọc Lâm – nơi thờ Thánh Thiên công chúa. (Ảnh từ ditichlichsuvanhoa.com)
Nhờ đó, Thánh Thiên được vua Trưng tin tưởng trao ấn “Bình Ngô Đại tướng quân” thống lĩnh toàn bộ quân Lĩnh Nam. Thánh Thiên cắt cử các tướng trấn giữ các nơi, sẵn sàng đánh trả nếu quân Hán lại xâm phạm bờ cõi.
Trận hồ Động Đình chấn động Trung Nguyên
Đầu năm 42 SCN, vua Hán là Quang Vũ sai Mã Viện cùng phó tướng Lưu Long, Đoàn Chí thống lĩnh 30 vạn đại quân tiến đánh Lĩnh Nam. Mã Viện cho quân tiến đánh hồ Động Đình do tướng quân Phật Nguyệt giữ.
Nữ tướng Phật Nguyệt dùng “Dụng binh yếu chỉ” bày trận nhiều lần đánh bại quân Hán, khiến thây chất thành gò cao nghẽn cả sông Trường Giang.
Dụng binh yếu chỉ

https://trithucvn.net/wp-content/uploads/2018/05/ho-dong-dinh-300x200.jpg 300w, https://trithucvn.net/wp-content/uploads/2018/05/ho-dong-dinh-160x106.jpg 160w, https://trithucvn.net/wp-content/uploads/2018/05/ho-dong-dinh-221x147.jpg 221w" sizes="(max-width: 500px) 100vw, 500px">Hồ Động Đình ngày nay. (Ảnh wikipedia.org)
Tại thư viện bảo tồn di tích cổ ở tỉnh Hồ Nam (Đây là tỉnh thủ phủ phía nam hồ Động Đình Trung Quốc) có ghi chép trận đánh hồ Động Đình như sau:
“Quang Vũ nhà Hán sai Phục ba tướng quân Tân tức hầu Mã Viện. Long nhượng tướng quân Thận hầu Lưu Long đem quân dẹp giặc. Vua Bà sai nữ tướng Phật Nguyệt tổng trấn hồ Ðộng Đình. Mã Viện, Lưu Long bị bại. Vua Quang Vũ truyền Nhị thập bát tú nghênh chiến, cũng bị bại. Nữ vương Phật Nguyệt phép tắc vô cùng, một tay nhổ núi Nga Mi, một tay nhổ núi Thái Sơn, đánh quân Hán chết, xác lấp sông Trường Giang, hồ Ðộng Đình, oán khí bốc lên tới trời.”
Nhận thấy các chiến thuyền của mình to lớn hơn quân Lĩnh Nam, sẽ có lợi thế nào tham chiến trên biển, Mã Viện quyết định hợp quân ở Hợp Phố, nhằm tận dụng đường biển đánh vào quận Giao Chỉ. Tuy nhiên tại Hợp Phố “Bình Ngô Đại tướng quân” Thánh Thiên đã chờ sẵn.
Trận Hợp Phố – Nam Hải nổi danh sử sách
Cùng với trận chiến hồ Động Đình, trận chiến Hợp Phố là trận đánh nổi tiếng trong sử Việt trước đây. Mã viện 3,4 lần cho toàn quân công thành nhưng đều thảm bại.
Thánh Thiên cho quân vượt thành bày trận nhiều lần đánh tan quân Mã Viện, khiến vị tướng này phải dâng biểu về Triều đình xin thêm quân tinh nhuệ và than thở rằng:
“Nam bang có nữ tướng Thánh Thiên dụng binh như thần, trí dũng thiên phương, không sao phục được. Xin bệ hạ phái thêm các tướng giỏi và tiếp thêm quân sĩ sang giúp sức.”
Không chiếm được Hợp Phố, nhưng quân Hán muốn tiến vào Giao Chỉ (nơi có vua Trưng) bằng đường biển nhằm tận dụng các chiến thuyền lớn của mình. Nên Mã Viện và Lưu Long cho quân đánh chiếm vùng biển ở Nam Hải. Thế nhưng vùng Nam Hải được được trấn thủ bởi nữ tướng Gia Hưng Trần Quốc, đặt dưới sự chỉ huy của Đại tướng Thánh Thiên.
Dụng binh yếu chỉ

https://trithucvn.net/wp-content/uploads/2017/05/ban-do-linh-nam-1-300x250.jpg 300w" sizes="(max-width: 500px) 100vw, 500px">Các địa danh có trong bài viết phân bố trên bản đồ Lĩnh Nam thời Hai Bà Trưng, phía Bắc đến Động Đình Hồ, phía Tây đến Bồ Lăng (Ba Thục). (Ảnh: Wikipedia)
Cùng với trận trận Động Đình, trận Hợp Phố, trận đánh ở biển Nam Hải rất nổi tiếng trong sử xưa, vang dội 1.400 năm mãi đến thời nhà Trần.
Nữ tướng Gia Hưng Trần Quốc sử dụng “Dụng binh yếu chỉ” dàn quân trên biển (ngày nay theo ghi chép từ dân gian truyền lại thì nữ tướng Trần Quốc được viết là “Nàng Quốc”).
Chiến thuyền quân Hán do tướng Đoàn Chí nườm nượp tiến vào. Quân Hán 6 lần tiến quân, nhưng nữ tướng Trần Quốc sử dụng thế trận tài tình biến hóa khôn lường 6 lần đánh lui đại quân nhà Hán, đánh nhiều trận khiến quân tướng nhà Hán thất kinh.
Thậm chí tướng giỏi như Đoàn Chí cũng phải bỏ mạng nơi vùng biển Nam Hải, thủy binh quân Hán bị thiệt hại vô số. Mã Viện thất kinh không còn dám nghĩ đến việc đánh vùng biển Nam Hải nữa.
Chiến công ngoài sức tưởng tượng
Tổng cộng, dưới sự chỉ huy trực tiếp của Thánh Thiên, quân Hai Bà Trưng đã đánh bại 12 đại tướng quân của nhà Hán là:
  • Phục ba đại tướng quân, Tân Tức hầu Mã Viện.
  • Phiêu kị đại tướng quân, Phù Lạc hầu Lưu Long.
  • Lâu thuyền tướng quân, Nam An hầu Đoàn Chí.
  • Chinh Tây đại tướng quân Chu Long.
  • Chinh Nam đại tướng quân Trịnh Sư.
  • Uy viễn đại tướng quân Ngô Anh.
  • Trấn uy đại tướng quân Vương Hùng.
  • Long nhương đại tướng quân Sầm Anh.
  • Chinh di đại tướng quân Phùng Đức.
  • Hổ nha đại tướng quân Mã Anh.
  • Trấn viễn đại tướng quân Mã Huống.
  • Bình man đại tướng quân Mã Dư.
Thêm nữa, dù quân số tham gia vào những trận đánh này ngày nay không thể khảo cứu chính xác, nhưng theo nhà nghiên cứu Trần Đại Sỹ thì có thể là 45 vạn quân Hán đã tử trận. Đây quả là một chiến công ngoài sức tưởng tượng.
Dù thắng trận, Mã Viện lại không lập công
Để tiến được vào Giao Chỉ đánh vua Trưng nhằm kết thúc cuộc chiến, Mã Viện quyết định tránh đối đầu với các tướng Lĩnh Nam, mà theo đường tắt bí mật tiến quân, chia quân làm 2 cánh thủy bộ.
Cánh quân bộ tiến chiếm Thương Ngô rồi cho quân đi ngầm qua Quỷ Môn quan (ải Chi Lăng thuộc tỉnh Lạng Sơn ngày nay), lẻn xuống vùng Lục Đầu rồi tiến ngược lên Lãng Bạc. Cánh quân thủy bí mật xuống các chiến thuyền lớn ở Hợp Phố rồi theo đường biển đến Lãng Bạc. Hai cánh quân thủy bộ của quân Hán hội tại Lãnh Bạc (thuộc Tiên Du ngày nay).
Dù đánh thắng được quân Hai Bà Trưng nhưng tổng cộng, quân Hán bị thiệt hại to lớn.
Năm 49 SCN, Mã Viện đưa quân đi đánh dẹp các bộ lạc Ô Hoàn ở quận Vũ Lăng (nay là tỉnh Qúy Châu và Hồ Nam của Trung Quốc), bị bệnh truyền nhiễm và chết.
Sau khi Mã Viện chết một số tướng lĩnh có lời buộc tội Mã Viện, trong đó Phò mã Lương Tùng tâu với vua Hán Quang Vũ rằng:
“…Trận Động Đình hồ bị Phật Nguyệt đánh tan ba mươi vạn quân. Trận Nam Hải bị Thánh Thiên giết bốn mươi vạn. Phụ hoàng sai y đánh Lĩnh Nam, làm thiệt bốn mươi vạn quân, các đại tướng danh tiếng Phùng Đức, Sầm Anh, Liêu Đông Tứ Vương chết …”
Lời tâu của Phò mã Lương Tùng phần nào nói lên thiệt hại to lớn của quân Hán khi đánh Lĩnh Nam. Kèm theo đó là một số lời tấu về việc Mã Viện đã tự ý lấy ngọc trai và sừng tê giác mà không mang về Kinh đô.
Nghe những lời buộc tội này, vua Hán Quang Vũ đã tước đi Thái ấp cũng như tước Hầu của Mã Viện.
Sau khi Thánh Thiên mất, cuốn “Dụng binh yếu chỉ” vẫn được lưu truyền, trở thành bí kíp giúp những anh hùng sau này bảo vệ Giang Sơn Xã Tắc.
(Còn nữa)
Một số chi tiết trong bài viết thuộc về huyền sử hoặc dã sử, không được ghi chép trong chính sử. Mong độc giả lưu ý.
Trần Hưng