[Comic Beyond] Cảm tác lời vĩ thanh của Batman: Whatever Happened To The Caped Crusader?

Bài viết cũ về một số đầu truyện của Batman:

Batman: Whatever Happened to the Caped Crusader? (tạm dịch: Batman: Điều gì đã xảy ra với hiệp sĩ áo choàng?) là một series ngắn (2 issue) kể về "hồi kết" của nhân vật Batman phỏng theo trí tưởng tượng của tác giả Neil Gaiman (The Sandman, Thần Thoại Bắc Âu, Bụi Sao) qua nét vẽ của Andy Kubert (Flashpoint, Batman and Son, Before Watchmen: Nite Owl). Bắt đầu từ Batman #686 và kết thúc ở Detective Comics #853, không lâu sau cái chết của Batman trong Final Crisis, câu chuyện kể về đám tang của Batman, tổ chức tại Hẻm Tội Phạm, cùng với những câu chuyện khác nhau về cái chết của Batman theo lời những đồng minh và kỳ phùng địch thủ đến viếng thăm và cảnh cúi chào giã biệt của Bruce Wayne.

Có thể nói đây là câu trả lời cho tác phẩm Whatever Happened To The Man Of Tomorrow (1986) của tác giả người Anh đại tài Alan Moore. Tuy nhiên, trong khi ngòi bút của Moore kể về câu chuyện cuối cùng của Superman trong Silver Age, một câu chuyện kết thúc bằng một nụ cười và cái nháy mắt thì Neil Gaiman lại chọn hướng tiếp cận khác. Nó sẽ không là hồi kết của Batman, bởi lẽ nếu phải miêu tả Batman bằng một từ thì đó sẽ là kẻ sống sót. Anh có tuổi đời nhiều hơn bất kỳ ai trong chúng ta, đã sống sót qua nhiều thời đại và chắc chắn sẽ tồn tại lâu hơn nữa. Nó cũng sẽ không kết thúc bằng những cử chỉ thân thiện của Superman, vì bạn biết đấy, cuộc đời Batman là một tấn bi kịch. 

Nhắc đến Superman, bạn có nhận ra trong đội hình chính của Justice League, chỉ có Superman đủ thân cận để đến viếng Batman? Đây có thể coi là "cặp đôi hoàn cảnh" của DC. Superman gieo rắc niềm vui và hy vọng, truyền cảm hứng cho mọi người, cảm hóa nhân loại bằng cách cho họ thấy bản ngã tốt đẹp của bản thân. Chính vì vậy, anh luôn chất vấn và chỉ trích Batman vì gieo rắc nỗi sợ hãi và mưu cầu quyền uy. Hiềm khích giữa hai người thể hiện rõ trong hồi ức của người đàn ông thép về thám tử vĩ đại: "Nhìn anh đi. Anh đang làm họ [tội phạm] hoảng sợ. Anh không khác so với kẻ tồi tệ nhất trong số họ đâu". Câu trả lời của Batman thật đáng suy ngẫm: "Không, Clark à. Tôi là thứ ngăn cách lũ tồi tệ nhất với thành phố". Đúng vậy, Batman là sợi tơ hồng níu giữ quả bom nổ chậm Gotham tránh khỏi sự diệt vong. Còn nhớ trong Battle for the Cowl, lũ tội phạm đã thừa cơ trỗi dậy và phá hoại Gotham. Two-face và Penguin thì khơi mào chiến tranh băng đảng, mấy thằng ma cô thì hôi của nổi loạn, trại thương điên Arkham thì thất thủ và giải phóng tất cả những tên phản diện nguy hiểm nhất một lần nữa chỉ vì Batman vắng mặt. Cách thức hoạt động không thỏa hiệp, ngoài vòng pháp luật và gieo rắc ác mộng của Batman rất đáng được chất vấn, có người sẽ nhận xét vô nhân đạo, nhưng ai cũng đồng ý đó là hướng đi duy nhất cho thành phố tội lỗi Gotham, nơi hủ bại và tha hóa không chỉ vì tội ác của kẻ xấu mà còn vì sự im lặng của người tốt. "Batman là anh hùng mà Gotham xứng đáng có được, nhưng chưa phải là người mà Gotham cần đến lúc này" (The Dark Knight). Anh không phải là một bạch kỵ sĩ sáo rỗng trong cổ tích, mà là một vệ binh thầm lặng, một người bảo hộ gác canh, một kỵ sĩ bóng đêm của thành phố. Chỉ từ một chi tiết nhỏ, Neil Gaiman đã khắc họa được nét đặc trưng của Batman một cách tài tình và đủ đầy.

Trong số những cái chết của Batman, có một biến thể trong đó anh hy sinh để cứu sống Clayface, một kẻ phản diện. Lời trăn trối của anh đối với hắn là "Ai cũng xứng đáng [được cứu rỗi]" (cha nào con nấy, bác sĩ Thomas Wayne dưới suối vàng hẳn phải rất tự hào về con mình). Tuy ngắn ngủi nhưng chi tiết này đã lãng mạn hóa nhân cách của Bruce Wayne, cho thấy cuộc viễn chinh của anh không chỉ mang tính báo thù đời mà còn mang tính nhân đạo và cầu thị. Phải, anh trở thành Batman, biểu tượng của bóng đêm để gieo rắc nỗi sợ hãi nhưng trong thâm tâm, anh chỉ muốn giúp đỡ, cứu vớt mọi người và biến thế giới, bắt đầu từ Gotham trở thành một nơi tốt đẹp hơn. Dù đã chịu nhiều thương tổn đủ để làm bất kỳ ai tan nát cõi lòng nhưng Bruce Wayne vẫn bước tiếp, vẫn đấu tranh, vẫn hy sinh để cứu vớt những linh hồn lạc lối như anh đã từng. Thương tổn to lớn nhất bắt đầu từ chính quê hương anh, nơi hủ bại và tha hóa đến nỗi vụ án sát hại bố mẹ anh vẫn chưa được mang ra ánh sáng, nhưng Bruce vẫn quên mình mà thanh lọc và bảo vệ thành phố vì anh một mực tin rằng Gotham vẫn xứng đáng được cứu rỗi. Quên những dụng cụ, vũ khí đắt tiền và khả năng thoắt ẩn thoắt hiện ngầu lòi đi, tư tưởng xả thân cầu đạo mới là điều mà các Bat-đồ nói riêng và fan comic DC nói chung luôn trân quý và nể trọng ở vị vua không ngai này.

Batman qua lời kể của bạn bè và kẻ thù không chỉ là một kỵ sĩ bóng đêm, một tấm gương sáng, một vị thánh "tử vì đạo" mà còn là một hình tượng sống, một lý tưởng. Người phàm có tuổi đời hạn định và nhất định sẽ bị lãng quên, nhưng lý tưởng sẽ sống mãi đến tận cùng thời gian. Đó là lý do sau khi chết, phần thưởng lớn nhất của Bruce Wayne không phải là thiên đường hay địa ngục, mà là được làm Batman thêm một vòng đời nữa. Dù kết cục của Batman anh dũng hay lãng xẹt, hợp lý hay vô lý như thế nào thì đến giây phút tận cùng anh vẫn còn chiến đấu. Phải, anh sẽ sụp ngã, sẽ thất bại, sẽ trút hơi thở cuối cùng và cúi chào giã biệt, đó là kết cục mà ai cũng đoán trước, nhưng cho đến lúc đó, anh sẽ không chùn bước, không nhượng bộ, không bỏ cuộc và không ngừng đấu tranh cho cuộc sống tốt đẹp hơn. Đúng như câu chuyện của Catwoman, dù có bao nhiêu cơ hội sống hạnh phúc và êm ấm cùng Selina Kyle, anh vẫn sẽ chối từ mà hy sinh hạnh phúc của mình cho trăm họ. Có lẽ vì yêu Batman nên cô đã để Batman đi (theo cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng), để hai người không còn là "ký sinh đô thị". Đúng như câu chuyện của Alfred, ngay cả khi cuộc tranh đấu của Batman chỉ là ảo tưởng thì anh vẫn không có lựa chọn mà tiếp tục đấu tranh, và anh sẽ không bao giờ rửa tay gác kiếm mà nhắm mắt thanh thản. Anh sẽ sống mãi, ít nhất là anh nghĩ vậy, nhưng chẳng phải chúng ta cũng đều nghĩ vậy hay sao?

Giống với Thần Thoại Bắc Âu, Bụi Sao hay Câu Chuyện Nghĩa Địa, trong Whatever Happened To The Caped Crusader, Neil Gaiman đã mang lại cho kỵ sĩ bóng đêm của chúng ta một kết thúc giàu chất thơ. Cuối đám tang, Batman nhận ra người đã nói chuyện và dẫn dắt mình suốt đám tang là không ai khác ngoài mẹ của anh. Ai cũng biết nỗi thương nhớ phụ mẫu của Bruce Wayne là một trong những chủ đề chính xoay quanh mythos của anh. Vì vậy, để Batman được tâm sự với mẹ mình lần cuối, được sống lại ký ức tuổi thơ, khi anh "hạnh phúc tuyệt đối" trước khi giã biệt cuộc đời là một kết thúc nhẹ nhàng, tình cảm và sâu lắng. Cầm cuốn sách truyện một thời ưa thích trên tay, Bruce Wayne gửi lời chúc ngủ ngon đến những gì thân thuộc với mình: dinh thự nhà Wayne, Alfred, Boy Wonder, Jim Gordon, phản diện của anh và quê hương Gotham. Có lẽ đó là một trong số những lần hiếm hoi mà anh chịu ngủ, sau hàng đêm tuần tra không ngủ. Nhưng lần này khác biệt, anh sẽ an giấc ngàn thu, kết thúc một đời người chiến đấu quật cường và bất khuất, chỉ để hồi sinh thành Bruce Wayne trở lại và tiếp tục nó. Nếu kết cục của Superman là được sống như một người phàm, rũ bỏ trọng trách cứu nhân độ thế và lập gia đình, sống hạnh phúc mãi mãi bên Lois Lane thì kết cục của Batman là được làm Batman mãi mãi, đó đã là một ân huệ không ai may mắn có được.

Một điều khiến tôi cảm động nữa ở cuốn sách mình đang cầm trên tay đó là danh đề và những Easter Egg của Bill Finger. Nhiều người có thể biết đến Bob Kane là một người sáng tạo ra Batman, nhưng ông chỉ là người nghĩ rằng "phải có một anh hùng tên là Batman", còn Bill mới là người sáng lập những mythos của Batman vẫn sống mãi đến hiện giờ: từ cái tên Bruce Wayne và thành phố Gotham đến Robin, Alfred và kẻ thù không đội trời chung của Batman là Joker. Tuy nhiên, Bob Kane đã "cướp" hết công lao của Bill Finger, bỏ lại ông nghèo khổ mãi đến cuối đời. Từ năm 2016, DC đã tái bản các đầu truyện liên quan đến Batman để bổ sung cái tên Bill Finger là người đồng sáng lập Batman. Chi tiết thêm có thể tham khảo bộ phim tài liệu Batman & Bill:  https://www.imdb.com/title/tt6067832/.

Ngoài Bill Finger, Andy Kubert và Neil Gaiman cũng đã gửi lời tri ân đến những tác giả, họa sĩ, người bôi mực [inker], letterer [3] và biên tập viên [editor] đã mang Batman đến cho chúng ta bằng cách tái hiện những nét vẽ của những huyền thoại Bob Kane, Brian Bolland, Neal Adams ... và những khoảnh khắc biểu tượng của Bill Finger, Alan Moore, Denny O'Neil ... qua các thời kỳ thăng trầm của Batman (Golden Age, Silver Age, Post-Crisis ...).

Vậy đấy, chỉ qua vài khung hình, Neil Gaiman và Andy Kubert đã mở mang tầm mắt của chúng ta những khoảnh khắc tối hậu và cảm động về Batman, về nhân cách và lý tưởng cao đẹp của một nhân vật bất diệt, cùng với một cái kết có thể coi là "viên mãn" đối với anh. Không biết các bạn thế nào, nhưng tôi gọi đó là nghệ thuật. Điều này không bắt buộc, nhưng tôi mong bạn hãy đọc đi đọc lại và thưởng thức từng trang truyện diệu kỳ mà Neil Gaiman đã thổi hồn vào qua ngòi bút của Andy Kubert. Có người sẽ nghĩ rằng tôi phóng đại, rằng tôi suy diễn xa hơn ý định của tác giả, nhưng giống với Neil Gaiman, lạ lùng thay, và thật sự, tôi không quan tâm.