Chuyên gia muốn "sâu" thì trước hết phải "rộng" - Kim Woo Choong

Gấp lại cuốn "thế giới quả là rộng lớn và có rất nhiều việc phải làm" của Kim Woo Choong, tôi bắt đầu suy ngẫm lại những triết lý có trong đó. Kim Woo Choong là cái tên có thể một số người chưa biết đến rộng rãi nhưng chắc rằng ai cũng sẽ biết đến tập đoàn nổi tiếng Hàn Quốc Deawoo. Là người có đầu óc kinh doanh sắc bén, Kim Woo Choong đã vực dậy một cửa hàng dệt may nhỏ bé tại trung tâm Seoul trở thành tập đoàn tiếng tăm bậc nhất về công nghệ ở Hàn Quốc. Ông Kim đã đúc kết toàn bộ kinh nghiệm trong cuốn tự truyện của mình xoay quanh đàm luận về bản chất của thế giới một cách khá thực dụng song lại rất thực tế. Đó là môi trường của cá lớn nuốt cá bé và sự đào thải. Thế giới đang ngày càng bắt buộc bạn phải nỗ lực để trở thành chuyên gia trong lĩnh vực mà bạn đang làm. Nếu cứ "bình chân như vại" trong khối kiến thức tăng trưởng chóng mặt của nhân loại thì bạn sẽ bị thay thế. Kim Woo Choong đã tự thừa nhận mình đang và phải là chuyên gia trong lĩnh vực kinh doanh thì mới có thể tồn tại, lãnh đạo phát triển Deawoo trở thành một trong những "chaebol" vang danh toàn cầu.

Bài viết này sẽ tập trung giải thích tư duy, lập luận của Kim Woo Choong về thế giới, cuộc sống. Ở đó, những triết lý kinh doanh của Kim được sử dụng chủ yếu phân tích quan điểm của ông mà bài viết quan tâm đó là "thế nào để trở thành chuyên gia" trong đòi hỏi của xã hội hậu - hiện đại. Hơn nữa, mặc dù đời sống cá nhân ông Kim gặp rất nhiều chỉ trích, phán xét lý luận dối trá nhưng xét chung thì cách tư duy của ông về thế giới quả không tầm thường với những thông điệp được lồng ghép trong suốt hành trình xây dựng Deawoo.

Kim Woo Choong sinh ngày 19 tháng 12 năm 1936 trong một gia đình nghèo có tư tưởng cấp tiếp tại Daegu, Hàn Quốc. Người ta biết đến Daegu là trung tâm của sự bảo thủ tại Hàn Quốc nhưng một gia đình họ Kim sinh sống ở nơi đây lại đi ngược với truyền thống văn hoá đầy định kiến đó. Sở dĩ, cha ông Kim là một thầy giáo được cho là bị tống ra khỏi miền Bắc bán đảo Triều Tiên. Cha ông phải tìm cách cư ngự tại vùng đất hoàn toàn mới trước khi sinh ra ông Kim nên cuộc sống khó khăn chồng chất khó khăn.

Tuổi thơ của Kim Choong Woo là thấy những điều không đáng thấy và làm những gì đánh nhẽ không cần làm. Như bao đứa trẻ cùng thời, tuổi thơ của Kim gắn liền với chiến tranh, loạn lạc, suy thoái kinh tế và xung đột liên miên khắp bán đảo Triều Tiên. Gia đình ông chuyển chỗ ở 2 lần từ Seoul đến Taeger, mà mỗi lần chuyển nhà vì chiến tranh lại thêm một lần khó khăn đổ ập lên vai cậu bé Kim. Hơn nữa, vào năm 14 tuổi, bố ông qua đời nên gánh nặng nuôi sống hai người em trai và mẹ như cánh cửa then chốt cài cắm cho số phận đầy nhọc nhằn của Kim. Cảnh hoang toàn của bán đảo Triều Tiên cũng khiến cái ăn trở thành nhu cầu khẩn thiết. Kim Choong Woo đã nếm trải những "trái đắng" của cuộc sống từ rất sớm. Từ đó, Kim cũng nhận thức rõ hơn vai trò vô cùng quan trọng của đồng tiền.

Mỗi lần hồi tưởng lại bài học kinh doanh đầu tiên của mình, Kim Choong Woo đều nhắc đến ý chí nung nấu làm giàu từ công việc bán báo. Cậu nhóc Kim loắt choắt đặt chỉ tiêu 100 tờ báo mỗi ngày. Với công việc đầu đời, đó là tia lửa sáng về kinh doanh chập chờn cho giấc mơ mới của Kim. Sự cạnh tranh sơ khai trong việc bán đã nhen nhóm trong tư duy của Kim đối với các đối thủ bán báo xung quanh. Kim đã suy nghĩ ra chiến lược để đánh bại các cậu bé khác để trở thành vai trò bán báo độc quyền khu chợ. Bằng cách rút ngắn thời gian tiểu tiết như tiền thừa, quãng đường và học hỏi về sự lanh lợi trong giao tiếp lấy thiện cảm, xây dựng lòng tin. Có thể nói, Kim đã trở thành chuyên gia bán báo trước khi trở thành kẻ thống trị trong ngành công nghiệp kỹ nghệ của Hàn Quốc những năm 70 - 80 của thế kỷ XX.

Kim Woo Choong tốt nghiệp khoa Kinh tế đại học Yonsei năm 1960 thuộc trong một trong những sinh viên xuất sắc của trường. Tuy có kiến thức vượt trội, nhưng sau khi ra trường ông Kim vẫn phải chật vật vì tìm kiếm việc làm. Suốt thời gian ra trường, kiến thức vĩ mô thời đại học ít được sử dụng trong công việc của ông về diệt vải, may đo sản phẩm. Thời kỳ ấy, Hàn Quốc đang rơi vào tình trạng bế tắc chính trị và khủng hoảng đời sống xã hội. Ông Kim đã bị dòng đời xô đẩy khỏi con đường khởi nghiệp khác phù hợp hơn với mình hơn.

Tuy nhiên, ít lâu sau đó, nền cộng hoà vay mượn kiểu Mỹ sống nhờ vào đồng tiền trợ cấp nước ngoài đã đến giai đoạn đổ vỡ. Nhân dân đứng dậy biểu tình. Đông đảo sinh viên, tri thức thất nghiệp đả đảo chính phủ. Đến năm 1962, nhân vật chính trị mới là Park Chung Hee với hàm sao chuẩn tướng trong quân đội Hàn Quốc đứng lên đảo chính. Thiết lập chế độ độc tài dẫn dắt Hàn Quốc phát triển với những chính sách hà khắc thay đổi chóng mặt bộ mặt kinh tế - chính trị - xã hội Hàn Quốc những năm 70 - 80. Trong đó, chính sách kiến tạo hàng lang hỗ trợ nhóm tư nhân phát triển đã kích thích ý chí khởi nghiệp của Kim Woo Choong, sau này được gọi là các "Chaebol".

Năm 1976, Kim Woo Choong thành lập Công ty Kỹ nghệ Daewoo cùng với 5 người bạn góp chung số vốn nhỏ là 10.000 đôla thêm một khoản vay 5.000 đôla. Mở công ty trong một căn phòng thuê nhỏ bé, tồi tàn ở một góc tòa nhà toạ lạc tại thành phố Seoul. Kim Choong Woo phát triển nhiều ngành nghề trong đó là thiết bị công nghệ, dụng cụ dệt may, vải và kỹ thuật sản xuất ô tô, ... Sự bành trướng của Deawoo trong nội địa Hàn Quốc phát triển nhanh chóng chỉ trong 10 năm mà Kim đã được vinh doanh là "nhà ảo thuật" trong việc thu mua, đầu tư, góp vốn cho các "công ty kỳ lân" và các doanh nghiệp trên bờ vực sụp đổ. Deawoo trở thành tập đoàn mẹ của hàng loạt các Công Ty tên tuổi khác, bao trùm mạng lưới sản xuất hằng ha sa số các lĩnh vực từ sinh hoạt đời sống đến khoa học chuyên gia. Kim Woo Choong đã từng nói:

Bên cạnh đó, Kim Woo Choong đã vươn xa hơn bằng cách đưa tên tuổi của Deawoo ra thế giới. Kim tìm kiếm nhu cầu chứ không phải đối tác. Nhu cầu ở đâu trên thế giới là Deawoo sẽ thâm nhập. Bất kể thị trường đó đang có chiến tranh hay hoà bình. Không quản ngại vấn đề về nền kinh tế không tương xứng, Kim đã đưa Deawoo sang thị trường Châu Phi và chiếm ngôi vương trong thị trường này. Thậm chí, tập đoàn Deawoo là thành phần kinh tế đặc biệt được các giới chính trị, Chính Phủ các nước Châu Phi chào đón niềm nở, ca ngợi công lao. Thế nhưng, sự phát triển của Deawoo là quá trình chứ không phải kết quả. Quá trình luôn có những biến cố. Deawoo bị phá sản năm 1999 với khoản nợ 75 tỷ đô la. Kim Woo Choong bị cáo buộc hối lộ quan chức, rửa tiền và một số tội trạng nghiêm trọng khác. Kim chạy sang nước ngoài nhưng Deawoo thì không. Deawoo bị chính phủ Hàn Quốc phân tách và chia nhỏ để kiểm soát. Sau này, ông Kim về nước và bị xét xử 8 năm tù nhưng sau đó được ân xá sớm và mất năm 2019.

Có thể nói, quá trình phát triển của Deawoo là một câu chuyện đầy gian truân phải dưới người kể Kim Woo Choong. Những cố gắng thưở hàn vi của Kim dành trọn cho Deawoo là một kỳ tích kinh doanh. Kim Choong Woo có thể sống thiếu Deawoo nhưng Deawoo thì không. Tập đoàn Deawoo đã không còn một vị lãnh đạo có tầm nhìn xa trông rộng như Kim. Và, Kim cũng sẽ không thể tìm thấy nơi nào có thể giãi bày triết lý kinh tế triệt để của mình như tại Deawoo.

Như đã nói ở trên, Kim Woo Choong phát triển Deawoo bằng cách thâu tóm, mua lại, đầu tư cho các doanh nghiệp nhỏ, có nguy cơ đổ vỡ. Kim cho thu mua các Công Ty sắp phá sản nhưng theo ông chúng phải là có triển vọng. Với Kim, ông cho rằng trong kinh doanh:

Kim Woo Choong hoạt động trên thương trường nhiều năm, nhảy bổ vào nhiều lĩnh vực, thậm chí có lĩnh vực ông không hề biết đến. Ông thành công trên tất cả các lĩnh vực. Tuy nhiên, cũng có những thất bại đầy cay đắng nhưng ông luôn suy nghĩ "mọi việc đều có lý do, và nguyên nhân dẫn đến kết quả". Tìm hiểu nguyên nhân tại sao thất bại là sở thích của Kim. Đó là lời giải cho sự thành công đa lĩnh vực. Có thể nói Kim Woo Choong là chuyên gia của nhiều lĩnh vực dựa trên sự tương tác gần giống với chuyên môn kinh tế. Ở bất cứ lĩnh vực nào Deawoo góp vốn đều là quyết định táo bạo của Kim về chiến lược phát triển sản phẩm từ vải vóc đến sản xuất lốp xe ở Sudan (một trong những thương vụ thành công bậc nhất của Deawoo). Kim Choong Woo từng phát biểu:

Kim Choong Woo hiểu được quá trình vận động của đời sống kinh tế - nhân công. Vai trò con người có thể bị thay thế trong xã hội ngày càng phát triển không có điểm dừng như ngày nay. Những biến động chóng mặt, các cuộc cách mạng số, công nghệ thông minh diễn ra khắp mọi mặt trận từ ý thức đến vật chất. Khả năng con người ngày càng bị hạn hẹp trước hiểu biết, tính đa nhiệm của máy móc. Vì vậy, các lĩnh vực nào sử dụng nhân công với trình độ tri thức kém, giữ vai trò hoạt động sản xuất lặp đi lặp lại bị thay thế bởi máy móc. Tầng lớp tri thức nông cạn chỉ biết học mà không sáng tạo sẽ bị vùi dập bởi trí thông minh nhân tạo. Kim Choong Woo nhận thấy con người trong xã hội hiện nay phải tập trung vào lĩnh vực chuyên môn mà mình yêu thích, đam mê, lựa chọn. Những người chuyên gia kiểu đó sẽ không bị thay thế bởi máy móc mà chính họ sẽ là người chiếm lĩnh số đông người khác, sáng chế ra máy móc. Theo cách nói thực dụng, đó là chiến lược đầu tư vào bản thân trở nên hiệu quả loại bỏ số đông đối thủ khiến mình vọt vào tầng lớp tinh hoa của xã hội. Kim nhấn mạnh:

Mặc dù Kim Woo Choong là chuyên gia kinh tế thương mại nhưng ông thành công với nhiều lĩnh vực khác trong một xã hội có tính kết nối. Những nhận định của giới báo chí về Kim là chuyên gia thành công trong đa ngành, là sai lệch. Trên thực tế, Kim Woo Choong rất phê phán thực trạng giới trẻ hiện nay là đâm đầu để biết mỗi chỗ một ít, nhiều thứ cóp nhặt còn hơn 1 thứ chỉnh chu. Ông Kim đã đưa ra bài học về cách trở thành một chuyên gia đúng nghĩa là:

Kim Choong Woo luôn giữ gìn triết lý trở thành chuyên gia của mình. Bằng chứng là vì mỗi ngành, lĩnh vực ông đầu tư là hoàn toàn mới mẻ nên Kim đã phải học hỏi thêm, tìm hiểu, mở rộng kiến thức khung viền. Ông tạo cho mình kiến thức trên một miền đất rộng từ lý luận và thực tiễn tích luỹ được. Kim cố gắng kết nối sợi dây đồng dạng và tìm điểm tương phản. Đó phải chăng là những cách thức đơn giản nhất để trở thành chuyên gia? Kim Woo Choong từng kể lại kỷ niệm khi còn sinh viên đại học Yonsei. Ông ham học, thích đọc sách nên ông đọc bất cứ sách gì ông có thể có mặc cho không đúng chuyên ngành. Những kiến thức mà ông đọc được từ thiên văn, vật lý, văn học, lịch sử đến các thơ văn, ca kịch ... tưởng chừng rất vô nghĩa với chuyên ngành kinh tế của Kim. Tuy nhiên, ông Kim khi lãnh đạo thành công Deawoo lại tự hào về giai đoạn đó. Một giai đoạn vừa dư giả thời gian vừa nhiều kiến thức để ông có một đầu óc mở rộng. Song, ông thường nêu mặt trái là ông đã thực sự không hiểu sâu bất kỳ vấn đề nào và đó là hạn chế lớn nhất. Và, Kim đã phải tập trung điểm mạnh chuyên ngành dựa trên các lĩnh vực mà ông mở mang trước đó. Bước tiến mới về nhận thức của Kim Choong Woo được kiểm chứng qua các thương vụ đầu tư đình đám xứng danh "nhà ảo thuật" biến xấu thành tốt, thách thức thành cơ hội, từ thất bại đến thành công.

Nhà sáng lập Deawoo cũng đã định hình lại mục đích của chuyên gia không phải nằm ở mớ kiến thức sử dụng chỉ mong mưu cầu lợi ích cá nhân. Chuyên gia là đầu tầu của nền kinh tế quốc gia mà họ phải là những người có trách nhiệm, nhiệm vụ đóng góp cho xã hội nhiều nhất. Kiến thức phải được chia sẻ, cùng giúp đỡ mọi người phát triển xã hội. Kiến thức phải được công khai, không cất giấu như một tài sản. Chuyên gia khoa học tự nhiên phải là người biến lý luận kiến thức thành sản phẩm thực tiễn. Còn chuyên gia khoa học xã hội phải phát minh ra lý luận chặt chẽ, hiệu quả và làm giàu cho cộng đồng. Thang đo cho trình độ chuyên gia là sự cống hiến cho xã hội bằng các phát minh, sáng chế của họ. Những lý luận suông, kiến thức xa vời sẽ bị coi là kẻ ích kỷ trong một xã hội tương lai.

Người sáng lập tập đoàn Deawoo, Kim Woo Choong là một tượng đài lớn trong giới kinh doanh thế giới. Di sản Kim để lại cho Hàn Quốc nói riêng và thế giới nói chung là vô cùng nhiều. Từ hành trình phát triển đến điểm cuối suy vong của Deawoo, Kim đã tự thuật lại cuộc đời bản thân để chia sẻ những gì tốt đẹp, tinh túy nhất trở thành bài học đắt giá cho giới trẻ tương lai. Ông day dứt về những thứ chưa làm được trong quá khứ nhưng gợi mở chiến lược cho giới trẻ trong cuốn sách "thế giới quả là rộng lớn và có rất nhiều việc phải làm". Đó là việc làm sao để bản thân có ích, đóng góp nhiều nhất cho xã hội. Bằng mục tiêu đóng góp cho xã hội, Kim khuyên bảo mọi người phải trở thành chuyên gia trong lĩnh vực mình chọn. Độ sâu của chuyên môn phải được dựa trên chiều rộng kiến thức. Không ai có thể quyết định tương lai màu hồng cho mình tốt hơn là bằng cách tô đậm gang màu sáng cho xã hội. Thế giới cần chuyên gia như con người cần sống. Ý chí quật cường của giới trẻ với những ước mơ không bao giờ tắt chính là động lực cốt tuỷ cho một thế giới đoàn kết phát triển bền vững.