Ngày 6/11/2024 , ứng viên Đảng Cộng hòa – Donald Trump đã giành chiến thắng áp đảo trước đối thủ Đảng Dân chủ là bà Kamala Harris để chính thức trở thành tổng thống thứ 47 của nước Mỹ. Thị trường Chứng khoán Mỹ ngay sau đó chào mừng điều này bằng 1 phiên tăng điểm tích cực, vì những tuyên bố trước khi đắc cử của ông Trump luôn đề cao việc “Make America Great Again” (tạm dịch: Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại). Và trong số những kế hoạch mà ông đề ra để đạt được tuyên bố đó thì đáng chú ý nhất là các chính sách thuế - thứ mà ông đã làm rất quyết liệt trong nhiệm kỳ trước, cũng chính là thứ đã gây ra cuộc chiến tranh thương mại tác động lên toàn bộ nền kinh tế toàn cầu kéo dài từ năm 2018 đến hiện tại. 
Vậy các chính sách thuế trong nhiệm kỳ lần này là gì? Chúng sẽ tác động thế nào lên toàn thế giới? Và Việt Nam chúng ta có bị ảnh hưởng gì không? Hãy cùng mình tìm hiểu trong bài viết bên dưới nhé.

1. Bối cảnh:

Bên cạnh những sự đặc biệt thú vị về lần đắc cử này như: ông Trump là tổng thống lớn tuổi nhất trong lịch sử nước Mỹ, là tổng thống Mỹ duy nhất trong lịch sử có thể tuyên thệ nhậm chức khi đang bị truy tố và là tổng thống Mỹ duy nhất có thể sống sót sau khi bị mưu sát tới tận 3 lần, thì các chính sách đối ngoại của ông Trump nói chung và quan điểm về thuế nói riêng cũng đặc biệt không kém. 
D. Trump từng nói rằng: “thuế là 1 trong những từ trong từ điển mà ông yêu thích nhất”. Trong nhiệm kỳ 2017-2020, với tuyên ngôn "America First", Trump đã phá vỡ các chính sách hợp tác kinh tế với Trung Quốc trước đó và phát động cuộc chiến thương mại với Bắc Kinh kéo dài từ năm 2018 đến giờ. Giới quan sát cho rằng D.Trump có thể làm như vậy lần nữa, thậm chí với mức độ nghiêm trọng hơn trong lần trở lại Nhà Trắng này. 
Thực vậy, trong nhiệm kỳ lần này, ông đã tuyên bố sẽ đề xuất miễn thuế cho tiền boa và tiền làm thêm giờ, giảm bớt thuế cho doanh nghiệp trong nước và tăng thuế 10-20% đối với tất cả hàng nhập khẩu, đặc biệt với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, mức thuế suất có thể tăng lên hơn 60% để giảm thâm hụt thương mại.
* Giải thích: các quốc gia thâm hụt thương mại tức nhập khẩu nhiều hơn xuất khẩu, đồng nghĩa với việc tiền chảy ra ngoài quốc gia đó, trái ngược với thâm hụt là thặng dư thương mại - tức xuất khẩu nhiều hơn nhập khẩu.
Ngoài ra ông cũng tăng các ưu đãi thuế để hỗ trợ người mua nhà lần đầu, tuyên bố ủng hộ “năng lượng sạch” và sẽ tăng cường nghiêm ngặt hơn các chính sách chống nhập cư trái phép vào Mỹ. 
Nói được làm được, ngày 1/2/2025, tân chủ nhân Nhà Trắng đã chính thức thông báo chính sách thuế mới: 25% đối với hàng hóa từ Canada và Mexico và 10% đối với hàng hóa Trung Quốc. Và mới đây nhất ngày 9/2/2025, ông Trump đã áp thêm thuế 25% với tất cả mặt hàng nhôm, thép nhập khẩu vào Mỹ như 1 đòn cảnh báo mới sau khi các nước đáp trả lại chính sách thuế hôm 1/2 của ông.
Mức thuế mới tăng thêm 10% với hàng hóa Trung Quốc tức là bổ sung thêm vào sau khi đã tính các loại thuế cũ. 
Ví dụ: giá món hàng chưa thuế là 100, thuế 25% là 25 đồng, tổng là 125 đồng. 
Thuế mới giờ là 10% nữa của 125 đồng, tức là 12.5 đồng, giá món hàng cuối cùng sẽ lên thành 137.5 đồng.
img_0

2, Vì sao Trump đánh thuế mạnh hàng hóa nhập khẩu từ Mexico, Canada và Trung Quốc?

Nếu giải thích theo chính trị, thì ngắn gọn là ông đã hứa với gần 80 triệu cử tri bầu cho ông là ông sẽ tăng thuế, nên khi đắc cử ông thực hiện đúng lời hứa này, đó là dân chủ :))
Còn về phương diện kinh tế:
- Thứ nhất, Mỹ thâm hụt thương mại hàng hóa với 3 nước này là lớn nhất thế giới ở mức hơn 1 nghìn tỷ đô la theo số liệu thống kê vào năm 2023. Hoạt động thương mại với Mỹ chiếm 67% GDP của Canada, 73% GDP của Mexico và 37% GDP của Trung Quốc Trong khi cả 3 nước này cộng lại chỉ chiếm 24% GDP của Hoa Kỳ. Do đó, đây là mỏ vàng để khai thác vì các nước kia phải phụ thuộc nhiều vào thị trường Mỹ và không thể ngay lập tức tìm các thị trường khác để thay thế, còn nếu mà có bị đánh thuế ngược lại thì Mỹ cũng chịu ít thiệt hại hơn. 
img_1
- Với Trung Quốc, nước này phải phụ thuộc vào xuất khẩu để duy trì tăng trưởng kinh tế trong bối cảnh tiêu dùng trong nước và thị trường bất động sản đều đang suy yếu. Bằng chứng là kim ngạch xuất khẩu Trung Quốc năm 2024 là 3600 tỷ đô, chiếm gần 20% GDP năm 2024 của đất nước đông dân thứ 2 thế giới này. 
Trung Quốc cũng rất thông minh khi tận dụng 1 thứ gọi là quy định “De Minimis” - đây là 1 khái niệm trong thương mại quốc tế, cho phép hàng hóa có giá trị thấp được miễn thuế nhập khẩu nếu chúng có giá trị dưới một mức nhất định, nhằm đơn giản hóa thủ tục hải quan và giảm bớt gánh nặng cho các doanh nghiệp và chính phủ khi xử lý các đơn hàng có giá trị nhỏ. Các sàn thương mại điện tử của họ như Temu, Shein chiếm được thị trường các nước khác cũng một phần nhờ De Minimis. 
Mặc dù được hưởng lợi là vậy, nhưng họ lại có nhiều luật cấm để giới hạn các công ty của phương Tây cung cấp dịch vụ bên trong thị trường của mình và tạo điều kiện cho các công ty nội địa ăn cắp các công nghệ, ý tưởng và từ đó chuộc lợi. Ví dụ như: cấm Facebook, Google và YouTube, thay thế bằng các ứng dụng nội địa WeChat, Baidu, Youku; giới hạn các mặt hàng được bán trên Amazon để tạo điều kiện cho Alibaba; trợ cấp cho ngành xe điện nội địa để BYD chiếm thị trường.
Việc này dẫn đến sự mất cân bằng trong cạnh tranh kinh doanh và Trump không thích điều này, nên việc đánh thuế là cách để Trump làm suy giảm các lợi thế mà Trung Quốc đang có và tạo ra cân bằng cạnh tranh cho các doanh nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng của Hoa Kỳ.
Và cho dù Trung Quốc có trả đũa bằng cách đánh thuế ngược lại với hàng hoá từ Hoa Kỳ thì tác động của nó lên các doanh nghiệp Hoa Kỳ cũng ít hơn đáng kể so với chiều ngược lại. Bởi vì đến 45% sản lượng xuất khẩu của Hoa Kỳ sang Trung Quốc là các ngành linh kiện điện tử và hàng không vũ trụ, cái mà họ cần phải mua nếu muốn duy trì cuộc đua công nghệ, còn 70% hàng xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ đến từ các ngành tiêu dùng như: dệt may (10%), máy móc (10%), đồ nội thất (6%), nhựa cao su (6%) và đồ chơi trẻ em (5%),... Và nếu không có hàng Trung Quốc thì Mỹ cũng có hàng Việt Nam, Thái Lan, Mexico thay thế, nên nhìn chung Trung Quốc yếu thế hơn trong cuộc chiến về thuế này. 
Cũng chính vì thế mà hàng Trung Quốc hiện tại phải đẩy sang các nước thứ 3 xong mới từ nước thứ 3 đưa vào Mỹ nhằm đội lốt là hàng tại nước thứ 3 đó để tránh thuế. Ví dụ hiện nay thép Trung Quốc thường đi qua Việt Nam để xuất khẩu sang các thị trường lân cận như Mexico, Canada, từ đó gián tiếp vào thị trường Mỹ.
Và theo tính toán, việc bị áp thuế lên đến 60% sẽ khiến nền kinh tế Trung Quốc giảm tốc độ tăng trưởng lên đến -1,4%. 
- Với Mexico và Canada, hàng hóa từ 2 nước này nhập khẩu vào Mỹ hầu như được miễn thuế nhờ hiệp định ký kết giữa Mỹ - Mexico - Canada mà Tổng thống Donald Trump từng đàm phán với các quốc gia có chung biên giới với Mỹ trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình. Đó là lý do trong những năm gần đây, tổng sản lượng xuất khẩu của Mexico sang Mỹ đã vượt Trung Quốc (như năm 2023 là 475 tỷ đô so với 427 tỷ đô của Trung Quốc). Giá trị xuất khẩu của Mexico sang Mỹ chủ yếu đến từ ngành công nghiệp sản xuất ô tô, lý do là bởi chính các công ty Hoa Kỳ và Nhật sang Mexico để tận dụng nguồn nhân lực giá rẻ và chính sách miễn thuế. Ví dụ như: General Motors (GM), Ford, Nissan và Toyota đều đặt nhà máy của mình tại Mexico.
Trump đã hứa với cử tri là ông sẽ hồi sinh ngành công nghiệp ôtô ở Hoa Kỳ. Và hành động đánh thuế lên Mexico chính là mong muốn đưa các xí nghiệp sản xuất về lại nước Mỹ, tạo thêm nhiều việc làm cho người Mỹ. 
- Ngoài ra, Mexico là quốc gia có dòng người nhập cư trái phép vào Mỹ lớn nhất và vấn nạn về fentanyl (1 loại ma túy cực độc, có tác dụng mạnh gấp 100 lần morphine và 50 lần heroin). Loại ma túy này đã gây ra cái chết cho 300 người Mỹ mỗi ngày, bị chính phủ Mỹ cáo buộc là được chuyển trực tiếp từ Trung Quốc vào Mexico và Canada, sau đó các băng đảng ma túy Mexico sẽ buôn lậu vào Mỹ thông qua các gói hàng nhỏ không bị đánh thuế có giá trị dưới 800 đô mà các nhân viên hải quan thường không kiểm tra. 
Do đó, việc đánh thuế bên cạnh là hình thức trừng phạt mà Trump dành cho Mexico, Canada vì không quản lý được dòng người nhập cư và chất cấm, thì cũng là cách để hạn chế các vấn nạn này.

3, Phản ứng của các bên:

Sau tuyên bố về chính sách thuế mới ngày 1/2/2025 của D.Trump, các nước chịu ảnh hưởng cũng đã có những đáp trả:
Canada đã tuyên bố áp thuế 25% lên hàng hóa Mỹ trị giá 107 tỷ USD, đồng thời kêu gọi người dân ưu tiên sử dụng sản phẩm nội địa. 1 số tỉnh thậm chí đã loại bỏ rượu và bia nhập khẩu từ Mỹ khỏi hệ thống bán lẻ. Các chuyên gia thương mại quốc tế nhận định, động thái này của Canada có thể dẫn đến sự phân hóa mạnh mẽ trong thương mại khu vực Bắc Mỹ, gây thiệt hại lớn cho cả 2 nền kinh tế. 
Mexico cũng có phản ứng tương tự khi chỉ trích động thái của Mỹ và ra lệnh áp thuế trả đũa nhằm bảo vệ lợi ích quốc gia. Chính quyền Mexico khẳng định không chấp nhận bất kỳ sự áp đặt nào từ Washington và sẽ theo đuổi các biện pháp thương mại phù hợp.
Trung Quốc thì lên án chính sách thuế quan của Mỹ là vi phạm nghiêm trọng các quy tắc của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Bắc Kinh kêu gọi đối thoại để giải quyết tranh chấp thay vì đối đầu. Các nhà phân tích tại Đại học Bắc Kinh nhận định rằng nếu chiến tranh thương mại Mỹ - Trung leo thang, chuỗi cung ứng toàn cầu có thể bị gián đoạn nghiêm trọng và ảnh hưởng đến cả các nền kinh tế mới nổi, trong đó có Việt Nam.
Đáp trả lại các phản ứng trên, Nhà Trắng cho biết quyết định mới sẽ không có ngoại lệ. Và nếu Canada, Mexico hoặc Trung Quốc trả đũa nhắm vào hàng xuất khẩu của Mỹ, ông Trump sẽ lại tiếp tục tăng thuế. Và kết quả sẽ là căng thẳng cứ thế tiếp tục leo thang.

4. Cơ hội và thách thức với Việt Nam? 

Với việc luôn nằm trong top đầu các nước xuất siêu lớn nhất vào Mỹ và gần đây nhất là bước tiến trong nâng cấp quan hệ ngoại giao Việt Nam - Mỹ lên mức đối tác chiến lược toàn diện (mức độ cao nhất trong hệ thống các mối quan hệ ngoại giao giữa các quốc gia), hiển nhiên Việt Nam cũng sẽ chịu tác động rất nhiều bới các chính sách thuế của ông Trump. 

- Tích cực: 

Phải thừa nhận, Việt Nam là 1 trong các quốc gia hưởng lợi nhất nhờ chiến tranh thương mại Mỹ Trung. Vì cơ bản, những ưu điểm mà “công xưởng của thế giới” - Trung Quốc có (chủ yếu về mặt chi phí) thì chúng ta cũng đều có gần tương tự, và vị trí lại gần Trung Quốc. Do đó nếu thị trường Mỹ chọn nhập hàng hóa từ 1 nước khác ngoài Trung Quốc thì Việt Nam sẽ có nhiều lợi thế. 
Bằng chứng là sau khi chiến tranh thương mại nổ ra năm 2018, xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang Mỹ đã chứng kiến đà trưởng mạnh. Cho đến hiện tại. Hoa Kỳ đang là đối tác xuất lớn nhất của Việt Nam và chiếm gần 30% kim ngạch xuất khẩu của chúng ta.
img_2
Dòng tiền đầu tư nước ngoài từ các nước Hàn Quốc, Đài Loan và Nhật Bản (đều là những đồng minh thân thiết của Mỹ trong khu vực Châu Á Thái Bình Dương) có xu hướng dịch chuyển mạnh từ Trung Quốc sang Việt Nam. Đi cùng đó cũng là sự dịch chuyển các nhà máy sản xuất của các tập đoàn đa quốc gia. Trào lưu này diễn ra mạnh trong giai đoạn 2018-2022 với các ví dụ điển hình như Apple, Intel, Foxconn, Lego,... và hiện tại vẫn đang tiếp diễn. 
Ngoài ra, việc Mỹ đánh thuế cao những mặt hàng của Trung Quốc thì những mặt hàng xuất khẩu tương tự của Việt Nam sẽ có khả năng cạnh tranh cao hơn. Như vậy, chúng ta có thể đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu vào thị trường Mỹ hơn với mức giá rẻ hơn.
img_3

- Tiêu cực:

Như đã đề cập ở trên, hàng hóa Trung Quốc để tránh thuế khi xuất khẩu vào Mỹ thì sẽ chọn cách đi đường vòng qua các nước thứ 3 như Việt Nam. Đề tránh điều này, Mỹ cùng nhiều quốc gia khác sẽ nghi ngờ hàng hóa từ Việt Nam và có nhiều biện pháp điều tra, gây khó khăn cho hoạt động thương mại của chúng ta. 
Ngoài ra, 1 vấn đề khác liên quan đến thị trường Tài chính là Tỷ giá. Chiến tranh thương mại khiến đồng USD tăng giá so với VND, nhưng Trung Quốc lại chủ trương phá giá đồng NDT để đẩy mạnh xuất khẩu. Là 1 thị trường mở, Việt Nam bị kẹp giữa và phải chịu tác động từ cả 2 phía. Đồng USD tăng giá khiến dòng vốn đầu tư quốc tế rút khỏi Việt Nam vì không muốn sở hữu tiền VND (vì tiền VND bị mất giá so với USD). Nhưng đồng NDT hạ giá khiến hàng hóa TRung Quốc trở nên rẻ hơn so với hàng hóa Việt Nam, vì vậy có thể tràn sang thị trường Việt Nam gây ra tác động tiêu cực đến các doanh nghiệp trong nước. 
Tuy nhiên, may mắn là tính đến thời điểm hiện tại, chính phủ Việt Nam vẫn đang điều hành khá tốt vấn đề này để tránh mất giá đồng tiền nhưng cũng ngăn chặn hàng hóa từ Trung Quốc tràn qua bằng các biện pháp phòng vệ thương mại. 

5, Thay lời kết

Chính sách về thuế nhìn chung là “đặc sản” của thời kỳ tổng thống D.Trump với mục tiêu làm thuyên giảm những lợi ích mà các nước khác đang lấy đi từ Mỹ, đồng thời đem lợi ích đó quay trở lại cho người dân Mỹ. Tuy nhiên các ý kiến phản đối cũng cho rằng: khi đánh thuế cao hơn, hàng hoá nhập khẩu vào Mỹ sẽ tăng giá và người dân Mỹ sẽ chịu thiệt hơn là hưởng lợi. Tuy nhiên, đó là nếu chúng ta chỉ nhìn vào 1 chính sách đơn lẻ. Ở phần đầu bài đề cập, chúng ta đã thấy rằng Trump có nhiều chính sách khác để bù đắp cho việc đánh thuế hàng hóa nhập khẩu như: giảm thuế thu nhập để hỗ trợ người dân, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp để khuyến khích các công ty về đặt nhà máy tại Mỹ. 
Như vậy, nếu chiến lược của Trump được thực hiện đầy đủ, thì người dân Hoa Kỳ sẽ có nhiều việc làm hơn, nhiều tiền hơn để chi tiêu và mở rộng kinh doanh, việc tăng giá hàng hoá từ thuế quan sẽ không còn đáng kể. Tuy nhiên đó là câu chuyện “nếu như”, còn thực tế kết quả thế nào, chúng ta sẽ chờ thời gian trả lời. 
Trump vốn nổi tiếng là người nói được làm được. Với phong cách không sợ bố con thằng nào thì các chính sách của ông luôn có phần cứng rắn hơn các đời tổng thống khác. Cũng chính vì thế mà sự đương nhiệm của ông luôn thu hút được nhiều sự chú ý, vì dù là đồng tình hay phản đối thì người ta cũng vẫn luôn tò mò xem: liệu hành động tiếp theo của ông là gì?