Câu hỏi “Tại sao” – Chìa khóa vạn năng hay cái bẫy tinh vi trong giải quyết vấn đề?

Simon Sinek, tác giả cuốn sách “Start with Why”, đã từng viết: "Những người vĩ đại nhất và những tổ chức truyền cảm hứng nhất trên thế giới này đều có điểm chung: họ bắt đầu bằng câu hỏi 'Tại sao'. Họ hiểu rõ rằng mọi người không mua những gì bạn làm, mà họ mua lý do tại sao bạn làm điều đó."

Khi bạn gặp vấn đề, câu hỏi đầu tiên thường xuất hiện trong tâm trí là "Tại sao?". Câu hỏi này giúp bạn tìm ra nguyên nhân sâu xa của vấn đề. Tại sao tôi thất bại trong dự án này? Tại sao tôi không hoàn thành được mục tiêu? Đúng vậy, "Tại sao" đưa bạn đến với những gì đã xảy ra trong quá khứ và giúp bạn nhìn lại nguyên nhân dẫn đến kết quả hiện tại. Đó là một câu hỏi mạnh mẽ và đầy giá trị.

Nhưng, liệu có bao giờ bạn cảm thấy, sau khi đặt ra câu hỏi "Tại sao", bạn vẫn không thể tiến lên được không? Đôi khi, thay vì giúp bạn hiểu rõ vấn đề hơn, câu hỏi này lại khiến bạn mắc kẹt trong sự tự trách và cảm giác tội lỗi. Tại sao tôi không đủ giỏi? Tại sao tôi luôn thất bại? Những câu hỏi này dễ dàng kéo bạn vào vòng xoáy của phán xét và cảm xúc tiêu cực. Kết quả? Bạn chỉ nhìn về quá khứ mà không thể tiến về phía trước. Bạn đã từng rơi vào hoàn cảnh này chưa?

Ví dụ: Hãy tưởng tượng bạn vừa thất bại trong một dự án quan trọng. Câu hỏi "Tại sao tôi lại thất bại?" xuất hiện ngay lập tức: "Tại sao tôi không chuẩn bị kỹ hơn? Tại sao tôi không làm theo kế hoạch?" Những câu hỏi này có thể dẫn bạn tới việc nhận ra rằng bạn đã bỏ qua một vài bước quan trọng. Đúng, đây là lợi ích của câu hỏi "Tại sao" – nó cho bạn cái nhìn thấu đáo về quá khứ và lý do dẫn đến kết quả hiện tại.

Nhưng điều gì sẽ xảy ra tiếp theo? Bạn có thể tiếp tục hỏi: "Tại sao tôi không đủ giỏi?"

Bạn mắc kẹt trong cảm giác tự chỉ trích, trong khi vấn đề vẫn chưa được giải quyết. Có phải chính bạn đã rơi vào cái bẫy tinh vi của cảm xúc?

Vậy điều gì sẽ giúp bạn thoát khỏi cái bẫy này? Đúng, đó là câu hỏi "Điều gì?". Khi bạn chuyển từ câu hỏi "Tại sao tôi lại thất bại?" sang "Điều gì tôi có thể làm để thành công trong dự án này?", bạn đã bắt đầu đi đúng hướng. "Điều gì" giúp bạn tập trung vào giải pháp, hướng về tương lai và tạo ra hành động cụ thể. Bạn sẽ nhận ra rằng thay vì lún sâu vào sự phán xét, bạn có thể chuyển sang tìm kiếm những bước đi tiếp theo.

Ví dụ khác: Nếu bạn đã trễ hạn nộp một báo cáo quan trọng, thay vì hỏi "Tại sao tôi không làm kịp?", hãy hỏi "Điều gì tôi có thể làm để hoàn thành tốt hơn lần tới?". Câu hỏi này không chỉ giúp bạn tìm ra cách giải quyết mà còn tiếp thêm động lực để cải thiện và tiến bộ. "Điều gì" giúp bạn thoát khỏi vòng xoáy của cảm xúc và tập trung vào hành động.

Nhưng bạn đã từng nghĩ: Tại sao chúng ta dễ dàng mắc kẹt vào câu hỏi "Tại sao" hơn là "Điều gì?" chưa? Liệu có phải vì chúng ta quen với việc tìm kiếm nguyên nhân hơn là nhìn vào giải pháp? Hay có thể, chúng ta vô tình biến việc phán xét bản thân thành một thói quen?

Câu hỏi "Tại sao" thực sự hữu ích khi nó giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân và thấu hiểu bản thân. Nhưng đôi khi, nó lại trở thành rào cản ngăn bạn hành động. Câu hỏi "Điều gì" mở ra cánh cửa cho bạn tập trung vào hiện tại và tương lai, tạo ra những hành động thiết thực. Bạn có đồng ý rằng, việc tập trung vào giải pháp luôn mang lại kết quả tốt hơn so với việc chìm đắm trong quá khứ không?

Cuộc sống là sự cân bằng giữa quá khứ, hiện tại và tương lai. Chúng ta không thể bỏ qua quá khứ, nhưng cũng không thể chỉ sống cho hiện tại và mơ mộng về tương lai mà không có kế hoạch cụ thể. Câu hỏi "Tại sao" và "Điều gì" là hai công cụ vạn năng giúp bạn mở ra những cơ hội mới. Như Marilee Adams đã viết trong cuốn “Thay đổi câu hỏi, Thay đổi cuộc đời”: "Câu hỏi bạn đặt ra sẽ định hình cách bạn suy nghĩ, cách bạn hành động và cả kết quả mà bạn đạt được. Hãy chọn những câu hỏi giúp bạn học hỏi và phát triển, thay vì những câu hỏi khiến bạn phán xét và mắc kẹt."

Đừng để câu hỏi "Tại sao" khiến bạn dừng lại ở quá khứ. Hãy đặt câu hỏi "Điều gì?" để tìm ra giải pháp và tiếp tục tiến về phía trước. Mỗi bước đi, dù nhỏ bé, đều đưa bạn đến gần hơn với mục tiêu. Bạn đã sẵn sàng đặt câu hỏi đúng để tiến lên chưa?