Không thể chuộc tội, nhưng có thể được giải thoát khỏi địa ngục. Nếu ai đó rơi vào địa ngục, liệu họ có thể tự mình thoát ra được không? Giáo hội trả lời rõ ràng: không. Cuộc sống trần gian là thời gian để mỗi người quyết định hướng đi cho đời sống vĩnh cửu của mình. Việc chúng ta sẽ ở đâu và với ai trong đời sống sau này được quyết định ngay ở đây và ngay bây giờ.
Vậy liệu số phận của những người trong địa ngục có bất biến và vĩnh viễn không? Câu trả lời là không. Nếu không, tại sao chúng ta lại cầu nguyện cho "những người bị giam cầm trong địa ngục" (theo các lời cầu nguyện trong Lễ Hiện Xuống), nếu chúng ta không tin rằng họ có thể được giải thoát?
Có người nói rằng không nên cầu nguyện cho những người ở địa ngục vì sẽ nguy hiểm hoặc vô ích. Nhưng nếu không cầu nguyện cho họ, thì chúng ta cầu nguyện cho ai? Có phải chúng ta chỉ cầu nguyện cho những người gần thiên đàng? Điều này nghe không hợp lý. Có người mới mua một chiếc "Mercedes", và mỗi tối chúng ta lại nói với Chúa: "Khi nào Ngài sẽ ban cho anh ta một chiếc xe tốt đây Chúa ơi?" Điều này nghe thật vô lý. Chúng ta cầu nguyện cho những người có thể đang ở địa ngục, vì không ai biết chắc nơi mà linh hồn của người thân đã khuất thực sự đang ở. Những lời cầu nguyện của chúng ta có thể giúp linh hồn họ.
Những phương tiện giúp giải thoát khỏi địa ngục bao gồm:
Lời cầu nguyện của Giáo hội;
Các nghi lễ tưởng nhớ trong Phụng vụ;
Lời cầu nguyện cá nhân cho người đã mất.
Mỗi khi diễn ra lễ cầu siêu hay các buổi phụng vụ trong ngày thứ Bảy tưởng nhớ tổ tiên, chúng ta dâng lời cầu nguyện cho người đã khuất từ toàn thể sự viên mãn của Giáo hội. Lời cầu nguyện được thốt lên trong Giáo hội, đặc biệt trong một nghi lễ tập thể, mạnh hơn nhiều lần so với lời cầu nguyện cá nhân tại nhà (theo Thánh Amvrosy của Optina). Giống như ánh sáng của bó nến sáng hơn ánh sáng của một ngọn, lời cầu nguyện tập thể trong Giáo hội cũng hiệu quả hơn nhiều so với lời cầu nguyện riêng.
Sự tưởng nhớ đặc biệt cao cả cho người đã khuất là khi linh mục thêm những mảnh vụn bánh thánh vào Chén Thánh với lời:
"Lạy Chúa, xin Ngài tẩy sạch tội lỗi của những người đã được tưởng nhớ ở đây bằng Thánh Huyết của Ngài, qua lời cầu nguyện của các thánh của Ngài."
Tuy nhiên, chúng ta cũng không nên xem nhẹ lời cầu nguyện cá nhân tại nhà. Giáo hội cho phép chúng ta cầu nguyện không chỉ cho người đã rửa tội, mà còn cho tất cả những ai mà chúng ta cảm thấy đau lòng, sầu muộn về họ. Nếu lời cầu nguyện này được kết hợp với việc kiêng ăn, làm việc thiện và bố thí, nó có thể mang lại phép lạ.
Câu chuyện trong "Alphabetical Patericon" (thế kỷ IV-V) kể về Thánh Macarios Ai Cập. Một ngày, khi ông đi qua sa mạc, ông thấy một chiếc sọ người và hỏi:
"Ngươi là ai?"
Chiếc sọ trả lời:
"Tôi đã từng là một thầy tế của những kẻ thờ thần tượng sống tại nơi này. Còn người, thưa cha Macarios, mang trong mình Thánh Linh của Chúa; khi ngươi thương xót những người đang chịu khổ hình vĩnh cửu và cầu nguyện cho họ, họ nhận được một chút nhẹ nhõm."
Tất cả những bằng chứng này cho chúng ta thấy rằng đừng bỏ qua bất kỳ phương tiện nào mà Chúa đã ban cho, để cứu rỗi linh hồn của mình và những người thân yêu đã khuất./.
Lịch sử tôn giáo và tư tưởng