CHUYỆN VOI VÀ NGƯỜI

Nhiều năm trước, kiểm lâm vườn Quốc gia Kruger ở Nam Phi gặp phải một vấn đề: dân số voi của vườn đã trở nên quá lớn và đã đến lúc phải làm thưa đàn. Một kế hoạch để vận chuyển bớt voi sang các vườn quốc gia khác được vạch ra.

Bởi vì kích cỡ quá khổ, việc vận chuyển đàn voi là không hề dễ dàng. Vì thế, các kiểm lâm thiết kế ra một loại võng (2) đặc biệt để máy bay trực thăng nhấc voi và bay đến các khu vực bảo tồn động vật hoang dã khác.

Tuy nhiên, loại võng mà họ thiết kế chỉ có thể chịu được sức nặng của voi cái trưởng thành và voi vị thành niên, chứ không chịu được voi đực trưởng thành. Thế là chỉ có voi cái và voi vị thành niên được tái định cư mà không có voi đực lớn tuổi.

Mọi việc đều tưởng chừng đã suôn sẻ , nhưng rồi kiểm lâm Vườn Quốc gia Pilanesburg Nam Phi phát hiện ra một điều kỳ lạ: xác tê giác trắng đột nhiên xuất hiện ngày một nhiều.

Ban đầu, các kiểm lâm tưởng rằng đây là hoạt động của thợ săn trái phép nhắm vào sừng tê giác trắng quý hiếm. Nhưng khi kiểm tra kỹ hơn, họ không phát hiện ra bộ sừng tê giác nào bị mất. Hơn nửa, vết thương trên xác của những con tê giác không phải là từ súng săn, mà là từ một vết dài và sắc. Nếu không phải là do thợ săn, thì ai hay cái gì đã giết chết những con tê giác này?

Để tìm ra nguyên nhân, các kiểm lâm đặt camera được ngụy trang khắp cả Vườn quốc gia. Hình ảnh thu về được đã khiến họ phải sửng sốt. Thủ phạm là một băng nhóm những con voi đực vị thành niên cực kỳ hung tợn, sau khi đuổi đánh, chúng xô ngã và dùng ngà đâm con tê giác liên tục đến chết.

Hành vi này là chưa từng thấy ở loài voi. Thông thường, voi là những sinh vật hiền lành, hiếm khi tấn công các loài động vật khác, chứ đừng nói là theo đàn. Ấy thế mà những con voi này lại tấn công, không chỉ tê giác trắng, mà còn cả những loài động vật khác. Đâu là nguyên nhân cho hành vi quái gở này?

Các kiểm lâm liền đưa ra một giả thuyết. Trong điều kiện thông thường, một con voi đực lớn tuổi đầu đàn sẽ buộc những con voi đực trẻ hơn phải cư xử đúng mực. Chẳng hạn, khi mà những con voi đực đang trải qua thời kỳ hung hăng vào mùa sinh sản, khi mà lượng testosterone tăng đột biến, những con voi đực đã lớn sẽ giúp kiềm chế những con voi trẻ hơn. Có lẽ , những con voi đực trẻ được rời đi này đang thiếu thốn sự hiện diện có chuẩn mực, văn minh của một bậc bô lão.

Để thử giả thuyết này, các kiểm lâm chuyển thêm đến Vườn Quốc gia một số voi đực lớn tuổi hơn. Quả nhiên, chỉ trong một thời gian ngắn, những con voi này đã “dạy” được cho những con voi kia, mà không qua hành động cụ thể nào, rằng hành vi côn đồ của chúng là “không đáng mặt voi đực”.

Trong chưa đầy một tuần, mọi hành vi ngang ngược đều chấm dứt. Thay vì đi gây sự với những sinh vật khác, những con voi đực trẻ giờ đi theo những con voi lớn tuổi hơn, bắt chước những hành vi đúng mực và văn minh của chúng.

Tôi nhớ đến câu chuyện kỳ diệu này sau khi xem được những video gần đây ghi lại băng nhóm nam thanh niên ở Công viên Trung tâm (3), cướp và tấn công tình dục phụ nữ. Điều làm tôi thấy kinh ngạc về hành vi của đám thanh niên này là mức độ táo tợn. Băng nhóm này lộng hành không phải về đêm mà là vào ngay giữa ban ngày. Nhiều thanh niên trong đó tươi cười khi tham gia và một số cố tình để cho máy quay ghi lại.

Người ta đổ lỗi cho cảnh sát đã không phản ứng đủ nhanh và hiệu quả trước tình huống này. Quả thực, cảnh sát đã có thể phản ứng nhanh hơn để trấn áp nhóm thanh niên này, nhưng liệu cảnh sát có phản ứng đủ nhanh hay không không phải là điều chúng ta cần phải hỏi. Điều mà chúng ta cân phải hỏi là: những người cha đang ở đâu?

Thật không may, có quá nhiều người cha đang vắng mặt. Hiển nhiên, họ đã vắng mặt ở Công viên Trung tâm, nơi mà những người phụ nữ đã cần sự che chở. Nhưng quan trọng hơn, quá nhiều người cha đã không có mặt ở trong những tổ ấm của những nam thanh niên này khi còn là trẻ con, khi chúng vẫn còn đang tự loay hoay tìm cách cư xử sao cho ra một người đàn ông.

Trong những khu bảo tồn động vật hoang dã của châu Phi, khi đàn voi thiếu vắng những con voi đực trưởng thành, các loài động vật khác phải dựa vào kiểm lâm để giữ gìn trật tự. Khi mà những người đàn ông có trách nhiệm không có mặt trong những tổ ấm và trong cộng đồng của chúng ta, chúng ta dựa vào cảnh sát.

Vấn đề là, cảnh sát vào những ngày này bị áp đảo về số lượng. Với tỉ lệ cứ 10 trẻ thì lại có 4 trẻ được nuôi dạy trong những gia đình không cha, số lượng cảnh sát là không đủ để giữ gìn trật tự trị an. Việc tuyển thêm cảnh sát chỉ là giải pháp chắp vá tạm thời so với đối mặt với vấn đề thật sự: Sự thiếu vắng người cha.

Tất nhiên, đây cũng không phải là cái cớ để nới lỏng việc giữ gìn trật tự. Cảnh sát nên làm tất cả những gì họ có thể để bảo vệ những người vô tội như những người phụ nữ ở Công viên Trung tâm khỏi đám thanh niên mất kiểm soát đang lộng hành. Nhưng đồng thời, chúng ta, với tư cách một xã hội, cần phải làm nhiều hơn nữa để đảm bảo rằng những người con trai được nuôi dạy để hiểu rằng người đàn ông đích thực sẽ bảo vệ phụ nữ, chứ không phải tấn công họ. Đó không phải là công việc của cảnh sát, đó là công việc của những người cha.

Gần 40 năm trước, một Daniel Parick Moynihan (4) còn trẻ đã viết:

Có vẻ là, điều tương tự cũng đúng với loài voi. Các kiểm lâm đã giải quyết sự hỗn loạn trong khu bảo tồn bằng cách đưa vào thêm những con voi đực trưởng thành. Có một bài học ở trong đó mà chúng ta nên rút ra được để giải quyết sự hỗn loạn không chỉ ở Công viên Trung tâm, mà cả sự hỗn loạn ngày càng gia tăng ở các cộng đồng khắp nước Mỹ.

(1) National Fatherhood Initiative: Fatherhood có thể dịch là "cương vị làm cha", "tư cách làm cha", "quyền làm cha", ... là một sáng kiến về khôi phục cương vị làm cha trong xã hội

(2) từ gốc: "harness". có thể là võng, có thể là bộ yên cương đặc biệt buộc vào người con voi

(3) từ gốc: Central Park (công viên ở New York)

(4) Daniel Patrick Moynihan - một nhà xã hội học, chính trị gia, nhà ngoại giao người Mỹ, từng làm cố vấn, trợ lý trong chính quyền tổng thống từ JFK đến Nixon, làm đại sứ tại Ấn Độ, đại sứ tai LHQ, thượng nghị sĩ đại diện cho bang New York phục vụ lâu năm nhất

(5) Bạo loạn Los Angeles năm 1992, vơi 63 người chết, 2383 người bị thương, và hơn 12000 người bị bắt. Thống đốc California lúc đó đã phải điều động 2000 lính từ lực lượng vệ binh quốc gia để lập lại trật tự