CHUYỆN TÔI ĐI LÀM VIÊN CHỨC NHÀ NƯỚC

MỞ ĐẦU

Tôi viết đôi dòng này dự sẽ chỉ là lời sẻ chia cho những anh chị hoặc những người bạn tương lai sẽ trở thành nhân viên mới. Một phần tôi nghĩ rằng họ sẽ không còn phải bị shock bởi văn hóa làm việc trong nhà nước hay nó chỉ đơn thuần là một bài chỉ dẫn tham khảo đọc cho vui dẫu nó có giá trị hay không. Tôi không chê bai hay ca ngợi nên mọi người hãy xem đây là một bài viết khách quan. Thời điểm tôi viết bài này là tôi đã trải qua 6 tháng làm việc.

Tôi chả giấu diếm gì, tôi quen ông bác ông chú làm trong ấy, dù họ hàng hơi xa nên tôi xin vào. Thời điểm ấy tôi tốt nghiệp với bằng cử nhân ngành du lịch vào cuối tháng 11/2021. Và các bạn biết rồi đấy, lúc ấy Việt Nam vẫn còn vật lộn cơn đại dịch covy. Những ngành như du lịch gần như đóng băng từ cuối 2020, tôi rơi vào khủng hoảng khi mà chỉ tìm được doanh nghiệp nào để thực tập. Thật sự là một cảm giác trống rỗng, hụt hẫn khi mà chưa ra trường tôi đã phải chứng kiến doanh nghiệp du lịch tuyên bố đóng cửa, phá sản. Mọi sự việc đến nỗi tôi đã fake tờ giấy doanh nghiệp cho một ông chủ quán nhậu. Ừ thì nhà hàng khách sạn cũng thuộc mảng du lịch.

Những ngày cuối tháng 2022 tôi cầm tờ CV bộ hồ sơ đi xin việc, tôi lông bông cả trời mưa nắng. Tôi chỉ nghĩ làm phổ thông là nhanh nhất nhưng sợ ba mẹ biết tôi đành bỏ suy nghĩ ấy. Tấm bằng đỏ tôi cầm trên tay chưa bao giờ làm tôi suy nghĩ nhiều đến thế.

Đầu tháng 1, tôi được " họ hàng " chỉ điểm xin việc vào môi trường nhà nước. Đang bí bách vì ở nhà cả tháng vì dịch không có xu dính túi, lại được nghe vào làm việc trong nhà nước, lại đúng mảng ngành du lịch mà tôi đã theo học. Tôi vui đến nỗi dành cả ngày chỉ để tìm hiểu môi trường chính phủ ra sao. Thế rồi, tôi nộp hồ sơ, được các chị gọi nhắn tầm sau tết là có thể đi làm.

Mỗi ngày tôi vượt hơn 40km từ trọ đến cơ quan để đi làm, có lẽ tư tưởng tích cực "Làm vì đam mê, mới ra trường, vạn sự khởi đầu nan", đã ngập tràn trong suy nghĩ, giúp tôi có thêm động lực. Dù sao tôi thấy điểm lợi đầu tiên làm nhà nước chỉ từ thứ 2 đến thứ 6, ngày thứ 7 - chủ nhật tôi có thể đăng ký làm thêm ngoài giờ, dĩ nhiên tôi cũng sẽ có thêm chút thu nhập dù nó chả đáng bao nhiêu ( thật đấy). Ngoại trừ có những công việc yêu cầu do thiếu người, sự phân công thì gần như những ngày nghỉ tôi ở trọ, ngủ thêm giấc hoặc đăng ký làm casual theo ngày ( Phụ bếp, lao động phổ thông theo giờ).

Công việc nhà nước hay doanh nghiệp cũng đòi hỏi bạn có một thái độ cầu tiến và sự chấp nhận. Vốn dĩ tôi thấm nhuần cái tư tưởng: " Chú mi đừng tưởng giỏi hơn ai" và cái tôi bản thân cần có điểm giới hạn. Tôi đã sống đúng nghĩa một nhân viên ngoan như bao quá khứ người khác. Tôi hơi choáng ngợp dần bởi sự không tưởng trong công việc, nhưng tôi may mắn chỉ đứng quan sát. Mọi chuyện đều được trách nhiệm bởi các anh chị khác, họ bị khiển trách một cách hơi phi lý. Không khí đôi khi khá ngột ngạt, những câu joke gần như chả có. À mà đôi khi có, nhưng tôi 9x làm sao hiểu những câu đùa của anh chị sinh những năm bao cấp. ( có nhiều anh chị đáng lẽ tôi phải gọi là cô chú nhưng mà môi trường nhà nước chỉ có hai danh xưng thôi anh chị - em. Nếu bạn xưng cô chú, thì dễ bị ghim và nhầm lẫn rằng bạn có mối quan hệ COCC với những người đó trong cơ quan).

Lướt mạng xã hội hay nghe ai đó kể về những người thông công viên chức cán bộ, họ đều có một quan điểm rằng:

" Làm nhà nước rất sướng, sáng cắp cặp về chiều đúng giờ, ung dung khỏi lo chuyện gì.

" Ăn mảnh, ăn gian, ăn lậu, hoa hồng... ăn đến no bụng. lol, nhà nước ai mà làm bằng lương hả cu?

" Trời ơi! Mi cứ lo làm đi, vài năm sau biết cơ cấu rồi phân chia, ta chưa thấy ai làm nhà nước mà không có nhà lầu xe hơi cả.

....

Tôi đã lắng nghe chăm chú về những quan điểm ấy để rồi tối nào tôi cũng tự sắm cho mình những viễn cảnh màu hồng. Dù tôi chưa biết những tháng ngày đi làm sau này sẽ như thế nào?

Vào những tháng đầu tiên, công việc có đôi phần lúc nhiều và ít. Tuy nhiên thứ tôi học hỏi ở đây là sự đa năng ở nhiệm vụ mỗi cá nhân. Tôi làm việc như một designer, viết báo, viết bài, bốc vác-er, giám sát thi công, công việc tay chân và bao gồm cả nhiệm vụ chính. Tôi ám ảnh nhất đó là công văn nhà nước và các văn bản liên quan. Mặc dù tôi viết nhiều, được anh chị gửi cả mẫu. Thế nhưng tôi luôn bị "quáng gà" (bị động), khi bảo lên nội dung cho một công văn mới cho 1 kế hoạch mới. Vốn dĩ các công văn thường trình bày form tương tự nhau nhưng nội dung khác nhau. Việc bạn sai 1 chữ, sẽ rất là phiền vì nó nằm trong chuỗi công việc liên quan đến chứng từ giấy tờ, xác nhận.

Sếp, cấp trên hay người giao việc cho tôi sẽ có một thái độ không tốt nếu tôi làm sai xót. Những ngày tập viết công văn, tôi thật sung sướng vì chỉ ngồi cả ngày để viết sau cho hoàn chỉnh, dù sao đó tôi vẫn viết sai. Lúc cặm cụi làm việc trên mạng website nội bộ, các văn bản phân công nhiệm vụ cho mọi người đều rất nhiều. Khá nhiều hơn là khác, tôi hơi tưởng bở bởi lẽ chắc vào đây ít việc thôi, nhưng tôi đã nhầm. Để rồi sự chủ quan ấy đã khiến tôi shock bởi mức lương của những anh chị đã gắn bó 5 - 8 năm. Chỉ từ 3,5 triệu đến 4 triệu , vâng bạn KHÔNG NHẦM ĐÂU, thật luôn đấy. Không lẽ họ có "thu nhập riêng"? Tôi tò mò.

Thu nhập riêng của họ là những ngành nghề tay trái ví dụ bán buôn, cho thuê phòng trọ... Nơi tôi làm có nhân sự nữ là 90%, có lẽ phần nào người nữ ít gánh nặng kinh tế hơn, khi mà áp lực hay việc mưu sinh sẽ để người đàn ông của họ gánh vác. Chỉ một số ít khoảng 2 -3 người gồm cả tôi là nam giới, tôi biết tỏng là việc suy nghĩ lương hướng hay thắc mắc những câu hỏi chuyện tương lai là điều hạn chế. Các anh ấy sẽ không thích, họ không thích cái sự thật là họ đã chấp nhận làm việc ở đây trong một thời gian dài. Quan niệm chung mọi người là sự an toàn và ổn định, có lương hưu khi về già, đây là điều mà tôi đã thấm nhuần được khi hỏi về lý do động lực làm nhà nước ở các anh chị.

Còn tôi là gì? Tôi là ai? Sau 2 tháng làm việc tôi vô tư khi được đám bạn ghẹo đùa: "Em chào cán bộ!; Sau này có chức tước lớn gì thì nhớ đến anh em đấy nhé..." Tôi nực cười, tôi cảm thấy có gì đó thật lạ lẫm, có vẻ làm nhà nước nghe cũng ngầu. Tôi chả hiểu sao, ba mẹ tôi lại thích khi ai đó hỏi tôi " Thằng này ra trường rồi à? Sao cái gì cơ? Làm ở nhà nước luôn... chà!".

Tôi không biết nói sao cả, tôi chỉ muốn có cơ hội để nói mọi người rằng làm việc tại nhà nước. Vẫn phải tuân thủ những quy định cơ quan, đến lúc 7h30 và tan ca lúc 16h45. Trong 8 tiếng, các camera từ cấp trên hay sự giám sát từ trưởng phòng sẽ được bao quát toàn bộ những hành vi của các nhân viên. Chúng tôi sẽ chỉ thảnh thơi vui vẻ ở giữa giờ nếu như nội bộ nhân viên hoặc sếp có ý tưởng mọi người uống cà phê, tán gẫu trong 20 -30p gì đó. Các văn bản ứng xử, tác phong, điều lệ tôi luôn phải đọc đi đọc lại kẻo quên. Bởi lẽ, những suy nghĩ tiêu cực mọi người dành cho đối tượng lao động tại nhà nước là lười biếng quan liêu, là yếu tố quan hệ mật thiết đến sự kỷ cương nề nếp ở môi trường làm việc tại đó. Đôi khi chỉ để giải thích có chỗ this cán bộ that trên mạng xã hội, thì tôi hay bị khủng bố với hàng chục đến hàng trăm lăng mạ phản bác rằng tôi đang nói điều vô nghĩa.

Bạn sẽ dễ dàng hình dung nên một viễn cảnh chung, đó là công việc rất nhiều, việc từ các sở ban ngành cấp trên chuyển xuống Sau đó cơ quan sẽ có nhiều cuộc họp để bàn công việc và phân công nhiệm vụ, báo cáo tiến độ, kết quả, nghiệm thu. Sẽ là nhiều và rất nhiều cuộc họp, tôi phải nhấn mạnh như thế. Chính vì thế khá là áp lực, tôi đang loay hoay chuyển đổi về vùng an toàn " hoàn thành công việc" hơn là đạt thành tựu to lớn gì đó ở công việc đã được phân công. Vì vậy, bạn xác định làm cho nhà nước thì phải tập làm quen cường độ áp lực không tưởng, ý tôi là nơi nào chả có áp lực. Nhưng nếu bạn với một tâm thế an nhàn, muốn một công việc không áp lực gò bó với bước đầu sự nghiệp viên - công chức, thì bạn nên xem xét lại. Đừng để màu hồng hay màu đen câu truyện nào đó được ai đó tô lại và nói cho bạn. Bạn cần sáng suốt hơn, cẩn trọng hơn, hãy đo lường, so sánh và tham khảo nhiều màu sắc đến từ nhiều ý kiến khác nhau của những con người đang hoặc đã trải nghiệm.

Tôi tự cởi bỏ bản thân mình khỏi một sinh viên thế hệ gen Z, trang phục phong cách của tôi trở nên tối giản. Thậm chí chỉ sau 2 tháng làm việc, bạn gái tôi đã cho tôi rằng, anh như một ông già đúng nghĩa đen lẫn bóng. Các bạn có thể tưởng tượng tôi mặc cái quần tây rộng và cái áo sơ mi màu xanh giản đơn, kèm chiếc giày quai sau. 29 -36 Tuổi là những quan điểm người ngoài gặp tôi trong lúc công tác bên ngoài, tôi hơi tổn thương một chút nhưng không sao. Môi trường các anh chị hơi lớn tuổi so với tôi, tôi nên khôn khéo trở thành 1 con chim biết thời điểm hoà nhập.

Một phần là tôi muốn tiết kiệm chi phí tiền bạc, thật sự thật sự là tôi muốn như thế. Tôi ở trọ, dậy sớm tự nấu cơm cho buổi sáng và gói cho buổi trưa, tối tan ca thì về nấu cơm ăn tiếp.

Mức lương của tôi được tính như sau:

Với gần 400k cơ quan sẽ thực hiện thay tôi đóng bảo hiểm xã hội và tôi thực lĩnh gần 3,1 triệu. Số tiền này tôi sẽ tiếp tục chi các quỹ chung, phí công đoàn... Nên tiền vào túi sẽ dao động từ 2,5 triệu đến 2,9 triệu.

Việc tăng lương sẽ phụ thuộc vào hệ số và yếu tố khác. Ví dụ nhé:

3 năm sẽ tăng 0,2 hệ số và kèm theo bạn thành công được xét trở thành đảng viên ưu tú.... số tiền lương bạn nhận thêm khoảng không quá 500. Tôi có thể dừng ở đây, vì bản thân tôi còn mù loà cái vụ lương chỗ này, tóm lại lương nhà nước tăng theo ngạch ( tăng theo thời gian nhưng là lâu). Để tìm hiểu rõ bạn nên tra trên google, như vậy sẽ cho bạn cái nhìn tổng quan và dễ dàng định hướng tương lai hơn khi xác định tiến thân vào con đường nhà nước.

Bạn muốn đổi mới? bạn muốn thay đổi vài thứ? bạn muốn công việc chung theo hướng nào đó mà bạn cho là phù hợp? Chà cái này là điều khá là phức tạp, mọi tác phong nề nếp làm việc đã được quy củ, chỉ một thay đổi nhỏ thôi sẽ ảnh hưởng đến sự " an toàn" kết quả chung. Chưa kể nhân lực nhà nước gần như là những kỳ cựu, họ cực kỳ chuyên và quen những gì mà tuổi trẻ trước đó họ đã cống hiến, chính vì thế việc muốn thay đổi liên quan đến công việc lẫn lợi ích chung là điều gần như bất khả thi. Tôi nói dài thế này để cho bạn ngầm hiểu việc này sẽ thử thách con người của bạn trong mắt đồng nghiệp.

Ai mà chả muốn an toàn?

Chưa kể, việc thay đổi có chấp thuận đi nữa cũng sẽ trải qua một quá trình đong đếm, xét duyệt. Kiểu tôi muốn hình ảnh du lịch tỉnh nhà trở nên mới mẻ, trẻ hoá cô đọng thì khi đưa lên sở hoặc những người có trách nhiệm cao để xem xét. Và những người ấy họ không đồng tình, họ thích hình ảnh tỉnh nhà sẽ là đầy đủ, màu sắc trịnh trọng hoa nhã, không màu mè, phù hợp cái "uy" hình ảnh từ nhà nước.

Thế là điều bạn muốn sẽ không bao giờ thành sự thật, công sức bạn là điều quý giá, nhưng tôi khuyên nó nên đi đôi trong phạm vi cống hiến của công việc dành cho bạn là được. Sự đổi mới, cách tân hay muốn làm cánh én, bạn phải nên suy nghĩ chắc chắc. Hơn hết nên có sự ủng hộ, một kế hoạch lâu dài mà bạn muốn tác động.

Chỗ tôi còn có văn bản đánh giá bản thân, tự xếp loại ABCD. Điều này làm tôi nhớ đến những năm tháng học sinh. Dù sao đây có lẽ là một công tác nhân sự dành cho người lao động viên chức hợp đồng lẫn cả biên chế.

- Viên chức hợp đồng ( Người lao động): Tức là việc bạn đi làm sẽ theo những quy định trong hợp đồng lao động của đôi bên. Cái này giống bên doanh nghiệp mà, như tôi ký hợp đồng 1 năm thì tôi sẽ làm hết trong 1 năm. Tuy nhiên nếu trong thời gian tôi làm việc, có kỳ thi công viên chức, tôi mà thi rớt thì hợp đồng sẽ chấm dứt, đồng nghĩa tôi bị sa thải. Điều này khá là nguy hiểm đối với những viên chức hợp đồng làm lâu năm, bởi lẻ họ không có sự đảm bảo sự an toàn với định hướng làm trọn đời cho nhà nước.

- Viên - công chức biên chế: Cái này tôi khỏi nói nhé, chỉ là sự an toàn vị trí công việc của bạn và cơ hội tăng trưởng trong môi trường nhà nước sẽ cao hơn. Bạn dễ dàng có sự thuận lợi trên con đường chính trị hay công việc chuyên môn của bản thân.

* Tính chất môi trường đồng nghiệp: Từ doanh nghiệp hay đến nhà nước tôi có thể cho bạn hiểu rằng. Sự khôn ngoan, linh hoạt trong giao tiếp luôn là một yếu tố đòi hỏi nếu bạn muốn môi trường công việc trở nên "OK". Đừng để trở nên bị động tìm kiếm những môi trường tốt lành, đôi khi những cá nhân ở môi trường nào cũng bị ràng buộc bởi những quy định, quy chế. Ở nhà nước, bí quyết sống còn là sự khôn ngoan, tôi nhấn mạnh vậy. Bởi lẽ một con người giao tiếp tốt thì đồng nghĩa anh phải xử sự sao cho đồng nghiệp lẫn những người vị trí cao hơn tín nhiệm bạn. Đừng để cái tư tưởng trên mạng rằng là sự "nịnh nọt" là cái gì đó thật tiêu cực.

Giờ tôi hỏi bạn, bạn thử nịnh nọt tôi xem vài câu thử xem có vui không nhé? - Chà anh làm giỏi ghê? Anh giỏi, đỉnh quá? Giá như em được như anh? Chị xinh đẹp ơi....

Lmao, bạn thấy đấy quan điểm sự nịnh nọt và việc thực hành nó là điều không dễ. Bạn có thể tưởng tượng nó sẽ phản tác dụng thế nào nếu bạn dùng việc ấy sai cách. Hướng nội hay hướng ngoại là tính cách, còn sự khôn ngoan trong giao tiếp chỉnh là thứ giúp bạn sinh tồn trong công việc.

Một điều tôi tâm đắt, đó là sự khôn ngoan giao tiếp có thể giúp tôi mở rộng cả mối quan hệ trong nhà nước lẫn bên ngoài tức là những doanh nghiệp. Nhìn chung bạn phải xây dựng cho bản thân một quy ước ứng xử định sẵn khi hoặc sắp bước chân vào nhà nước. À tôi quên nhắc thái độ, cứ nên là một tâm thế cho đi, nếu ai buông lời không hay, thì nên chỉ giữ những thứ tốt đẹp có ích cho công việc, còn lại thì cho bay đi. Bay càng xa càng tốt! Tôi biết việc này rất khó, bản thân tôi lại cực kỳ nhạy cảm và khó chịu. Chính vì thế việc này đến từ sự rèn luyện và thích nghi của bạn. Hãy thả lỏng cơ thế và xác định rằng chuyện này vô cùng nhỏ, rồi nó sẽ qua theo thời gian.

( còn tiếp)